1965 Bulgaristan darbe girişimi
| 1965 Bulgaristan darbe girişimi | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Çin-Sovyet ayrılığı | |||||||||||||
| |||||||||||||
1965 Bulgar darbesi girişimi, Bulgar Komünist Partisi yetkilileri ve Bulgar Halk Ordusu mensupları tarafından partinin önderliğini, özellikle de Genel Sekreter Todor Jivkov'u görevden alma girişimi. gerçekleşebilmesi için Nisan 1965'te darbe girişimi önlendi.
Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]
Josef Stalin 1953'te öldükten sonra Nikita Kruşçev liderliğindeki yeni Sovyet liderliği destatizasyon sürecine başladı. Bu, Bulgar Komünist Partisi içinde reformlara karşı çıkan Hardliners ve Kruşçev destekçileri arasında güç mücadelesi yarattı. Uluslararası olarak 60'lı yılların başında Çin-Sovyet ayrılığının etkisiyle tüm dünya iki komünist kutba bölündü.
Bulgaristan'da Stalin destekçisi Vulko Çervenkov, 1954'te partinin önderliğinden ve ardından 1956'da Başbakanlık görevinden alındı. Yeni Parti Genel Sekreteri Todor Jivkov, Bulgar Komünist Partisi'nde Stalinizm etkisinin kaldırılmasına yönelik çalışmalara başladı. Anton Yugov, Başbakan olarak Çervenkov'un yerine geçti, ancak 1962'de Jivkov'un görevine son verildi.
Ekim 1964’te, Bulgar Komünist Partisi Merkez Komitesi’nden iki üye, Ivan Todorov-Gorunia ve Tzolo Krastev, Jivkov'a karşı faaliyet yürütmeye başladı. Bu grup, Komünist Partinin "fırsatçı ve revizyonist Sovyet lideri Nikita Kruşçev'i takip etme yönündeki" liderliğini kınayan Mao Zedong'un düşüncelerinden etkilenen komünistlerden oluşuyordu.[1] Kruşçev 14 Ekim'de görevden alınsan da grup "daha" Marksist-Leninist bir Bulgaristan kurmayı ve ülkenin "oportünist" ve "revizyonist" SSCB'ye boyun eğmesini azaltmayı amaçlıyorlardı.[2] Sofya Garnizonu Komutanı General Tsvyatko Anev de dahil olmak üzere birkaç düzine subay bu girişime katıldı; Savunma Bakanı kişisel kabine başkanı Albay Ivan Velchev ; Bulgaristan Halk Ordusu Genel Sekreteri Мicho Ermenkov Avrupa Siyasi Müdürlüğü Genel başkan yardımcısı ve Genelkurmay Başkanlığı Genel Sekreteri, Lyuben Dinov bu girişimin içinde olan bazı isimlerdi.[1]
Plan, Komünist Parti Merkez Komitesinin genel kurulunda Bulgar Halk Ordusu'nun yardımı ile iktidarı ele geçirmekti. Parti liderliğine karşı bir güç gösterisi olarak Sofya, Koruma Dairesi ve Sofya'daki Birinci Ordu merkezini temel alan tank tugayı kullanmayı planladılar.[1]
Açığa çıkması[değiştir | kaynağı değiştir]
Grup şüphe uyandırdı ve 28 Mart - 12 Nisan 1965 arasında gerçekleştirilen istihbarat teşkilatı planı ortaya çıkardı ve katılanları tutukladı. Bazı kaynaklar parti liderliği tarafından tam olarak güvenilmemesinden kaynaklı bu kişilere 1964'ten önce bile casusluk faaliyetleri yapıldığını söylemektedir.[3] İlk tutuklanan 8 Nisan 1965'te General Anev oldu. Darbenin lideri Todorov-Gorunia tutuklanmasının ardından evinde intihar etti. 12 Nisan'da, grubun geri kalanı da tutuklandı. Bunlardan dokuzu mahkemede yargılandı ve 8-15 yıl arasında değişen cezalar verildi. Bunun dışında 192 kişiye de idari cezalar verildi.[1]
Yerel etkiler[değiştir | kaynağı değiştir]
Sofya'nın her yerine yüksek rütbeli bir parti görevlisinin intiharı ve mevcut liderliğe karşı darbe olasılığı hakkında söylentiler yayıldı. Ancak devlet kontrolündeki medya tüm söylentileri "fantastik fabrikasyonlar ve kötü niyetli propaganda" olarak nitelendirdi.[4]
İtibarın geri verilmesi[değiştir | kaynağı değiştir]
15 Haziran 1990'da Yüksek Askeri Mahkeme hükümlü grubun itibarlarının geri gerilmesine karar verdi. Mahkeme “Bu yapılanlar sosyal olarak gerekliydi ve kesinlikle diktatör olduğu kanıtlanmış bir rejimin yıkılmasını hedef aldı” ifadelerini kullandı.[5]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d Баев, Йордан (2005). A Handbook of the Communist Security Apparatus in East Central Europe 1944-1989. Varşova. 23 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2019.
- ^ Crampton, R.J. (2005). A Concise History of Bulgaria. New York: Cambridge University Press. s. 193.
- ^ "КОЙ БЕШЕ ГОРУНЯ". BG History. BG History. 1 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2019.
- ^ "The Black Sheep". Time Magazine. Time Magazine. 24 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2019.
- ^ "Заговорът на Горуня". Afera.bg. Afera.bg. 19 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2019.