1660 Büyük İstanbul Yangını
.svg){kind=small} |
| Osmanlı İmparatorluğu tarihi |
| Toplumsal yapı |
|---|
| Saray ve aristokrasi |
| Etno-dini topluluklar |
| Milliyetçiliğin yükselişi |
| Sınıflar |
1660 Büyük İstanbul Yangını'nda Konstantiniyye (şimdiki İstanbul) şehrinin üçte ikisi yok olmuştur. Tarihçi Abdi Paşa, yangının 280.000 evi yok ettiğini ve yaklaşık kırk dokuz saat boyunca sürdüğünü tahmin ediyor.
Şehrin yeniden inşası sırasında Osmanlılar, Hristiyan ve Yahudi ibadethanelerine ilişkin daha önce benzeri görülmemiş politikalar uyguladı. Önceki dönemlerde genellikle kilise ve sinagogların yeniden inşasına izin verilmişti. Ancak bu dönemde izin verilmedi.
Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]
24 Temmuz 1660'ta Konstantiniyye'de büyük bir yangın çıktı. Şehrin üçte ikisini yok etti. Yedi sinagog ve en az 25 kilise yanarak kül oldu.[1] Çağdaş kaynaklar binlerce evin alevler içinde kaldığını belirtir. Eminönü'nün batısında başlayan yangın, eski ahşap evlerin bulunduğu yoğun nüfuslu mahalleleri yok etti. Abdi Paşa, ateşin "şehre bir işgal ordusu gibi yürüdüğünü" anlatır.[2] Çağdaş kaynaklar, yangında 280.000 evin yıkıldığını ve 40.000 kişinin hayatını kaybettiğini tahmin ediyor.[3]
Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]
Marc David Baer, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki imparatorluk camilerinin Osmanlı topraklarının sınırlarını belirlediğini ve siyasi ve hegemonik çıkarları desteklediğini yazmıştır.[4]
Yeni Valide Camii veya Yeni Cami projesi, III. Mehmed'in annesi Safiye Sultan'ın Osmanlı İmparatorluğu'nun Valide sultanı olduğu dönemde başlamış, ancak Safiye Sultan'ın ölümünden sonra proje birkaç on yıl boyunca terk edilmiştir. Caminin temel inşaatına ilk olarak İstanbul'un Eminönü bölgesindeki gayrimüslimlerden alınan arazide başlanmış, ancak gayrimüslimler yakın bölgelere geri dönmeye başlamışlardır.[5] İmparatorluk ailesi, 1660 yılında Unkapanı ile Eminönü arasındaki tüm alanın yangınla yok olmasına ve gayrimüslim nüfusun bir kez daha mülklerinden mahrum kalmasına kadar Yeni Cami projesini tamamlamakla ilgilenmedi.[6] Hükûmet şehri yeniden inşa etmeye başladığında kilise ve sinagogların yeniden inşasını yasaklayan bir yasak çıkarıldı.[3]
Genç Sadrazam Köprülü Fazıl Ahmed, Kadizadeli vaiz Vani Mehmed Efendi'yi İstanbul'a davet etti. Vani'nin tavsiyesi üzerine padişah tütün, kahve ve alkol tüketimini yasakladı ve İslam hukukunun katı bir şekilde uygulanmasında ısrar etti. Geoffrey Parker'a göre Sufi mezarlarını yıktı ve Sufi liderlerini ya sürgün etti ya da idam etti.[7]
Vani Mehmed Efendi, Büyük Yangın'da Yahudi mallarının orantısız bir şekilde yok edilmesinin ilahi hoşnutsuzluğun bir işareti olduğunu iddia etti. Bölgeye geri dönmelerini yasaklayan yasaları destekledi. Köprülü Fazıl Ahmed sinagogların bulunduğu tüm arazilere el koydu ve bunları açık artırmaya çıkardı. Gayrimüslimlerin mülkler için teklif vermeleri yasaklandı. Turhan Sultan, Yeni Cami'nin inşasını destekledi. Cami 1665 yılında açıldı ve ilk vaizi Vani Mehmed Efendi oldu.[8]
Bir süre sonra, Hristiyanların kiliselerin bulunduğu arazileri geri satın almalarına ve yeniden inşa etmelerine izin verildi. Yeniden inşa edilen kiliseler resmi olarak konut binaları olarak listelenmiştir.[3]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Parker 2013.
- ^ Baer 2004.
- ^ a b c Zdanowski 2014.
- ^ Baer 2008.
- ^ Thys-Senocak 1998, s. 58.
- ^ Thys-Senocak 1998, s. 59.
- ^ Parker 2013, ss. 204-205.
- ^ Parker 2013, s. 205.
Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Baer, Marc David (2004). "The great fire of 1660 and the Islamization of Christian and Jewish space in Istanbul". International Journal of Middle East Studies. 36 (2): 159-181. doi:10.1017/S002074380436201X. JSTOR 3880030.
- Baer, Marc David (2008). Honored by the Glory of Islam: Conversion and Conquest in Ottoman Empire. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-533175-2.
- Thys-Senocak, Lucienne (1998). "The Yeni Valide Mosque Complex at Eminonu". Muqarnas. 15: 58-70. doi:10.2307/1523277. JSTOR 1523277.
- Parker, Geoffrey (2013). Global Crisis: War, Climate Change and Catastrophe in the Seventeenth Century. New Haven, CT: Yale University Press. ISBN 978-0-300-15323-1.
- Zdanowski, Jerzy (2014). Middle Eastern Societies in the 20th Century. Newcastle upon Tyne, UK: Cambridge Scholars Publishing. ISBN 978-1-4438-6606-4.