İzobütan

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(İzobutan sayfasından yönlendirildi)

2-metilpropan, i-bütan veya metilpropan olarak da bilinen izobütan, moleküler formülü HC(CH3)3 olan bir kimyasal bileşiktir. Bütan izomeridir. Üçüncül karbonlu en basit alkandır. İzobütan, petrokimya endüstrisinde, örneğin izooktan sentezinde öncü bir molekül olarak kullanılır.[1]

Üretim[değiştir | kaynağı değiştir]

İzobütan, bütanın izomerleştirilmesiyle elde edilir.

Kullanımları[değiştir | kaynağı değiştir]

İzobütan, rafinerilerin alkilasyon ünitelerinde ana besleme stoğudur. İzobütan kullanılarak, iyi yanma özellikleri olan çok dallı, benzin dereceli "harman stokları" üretilir. İzobütanın tipik ürünleri 2,4-dimetilpentan ve özellikle 2,2,4-trimetilpentandır.

2,4-dimetilpentan üretimi için tipik asit katalizli yol.

Çözücü[değiştir | kaynağı değiştir]

Yüksek yoğunluklu polietilen yapmak için Chevron Phillips çamur işleminde, seyreltici olarak izobütan kullanılır. Bulamaç hâline getirilmiş polietilen çıkarıldıkça, izobütan "parlatılır" ve yoğunlaştırılır ve bu amaçla döngü reaktörüne geri dönüştürülür.

Tert-Butil hidroperoksite öncü[değiştir | kaynağı değiştir]

İzobütan tert-Bütil hidroperoksite okside olur, daha sonra propilen ile reaksiyona girerek propilen oksit çıkarır. Yan ürün olarak ortaya çıkan tert-bütanol, tipik olarak metil tert-bütil eter (MTBE) gibi benzin katkı maddelerinin yapımında kullanılır.

Çeşitli kullanımlar[değiştir | kaynağı değiştir]

İzobütan ayrıca aerosol kutuları için itici olarak da kullanılır.

İzobütan, özellikle kamp için kullanılan yakıt bidonlarında yaygın olan karışık yakıtların bir parçası olarak kullanılır.[2]

Soğutucu[değiştir | kaynağı değiştir]

İzobütan soğutucu olarak kullanılır.[3] Buzdolaplarındaki kullanımları 1993 yılında Greenpeace'in Alman şirketi Foron ile Greenfreeze projesini sunmasıyla başladı.[4] Bu bağlamda, saf, kuru "izobütan" karışımları (R-600a) ihmal edilebilir ozon tüketme potansiyeline ve çok düşük küresel ısınma potansiyeline sahiptir (karbon dioksitin GWP'sinin 3.3 katı bir değere sahiptir) ve geleneksel sabit soğutma ve iklimlendirme sistemlerinde R-12, R-22 (her ikisi de Freon markası tarafından yaygın olarak bilinir), R-134a ve diğer kloroflorokarbon veya hidroflorokarbon soğutucu akışkanlar için fonksiyonel bir ikame görevi görür.

Bir soğutucu akışkan olarak izobütan, yanıcı olmayan CFC soğutucu akışkanlarıyla ilişkili tehlikelere ek olarak bir patlama riski de oluşturur. Bu soğutucunun, başlangıçta izobütan için tasarlanmamış motorlu taşıt iklimlendirme sistemleri için değiştirilmesi geniş bir şekilde yasaklanmıştır veya önerilmez.[5][6][7][8][9][10]

Hidrokarbon soğutucuların satıcıları ve savunucuları, hidrokarbonlarla doldurulmuş araç klima sistemlerinin sayısına göre bu tür olayların çok az olduğu gerekçesiyle bu tür yasaklara karşı çıkmaktadırlar.[11][12]

İsimlendirme[değiştir | kaynağı değiştir]

Geleneksel izobütan ismi 1993 IUPAC önerilerinde hala korunmuştur,[13] ancak 2013 önerilerine göre artık önerilmemektedir. İzobütandaki en uzun sürekli zincir sadece üç karbon atomu içerdiğinden, tercih edilen IUPAC adı 2-metilpropandır, ancak yerel (2-) genellikle genel adlandırmada gereksiz olarak göz ardı edilir; C2, bir propan zincirinde, ana zinciri değiştirmeden ve anayasal izomer n- bütanı oluşturmadan bir metil ikame edicisinin yerleştirilebildiği tek konumdur.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Patent Watch, July 31, 2006". 11 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2006. 
  2. ^ "Frequently Asked Questions About Lightweight Canister Stoves and Fuels". Backpacking Light. 8 Şubat 2005. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2014. [ölü/kırık bağlantı]
  3. ^ "European Commission on retrofit refrigerants for stationary applications" (PDF). 5 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Ekim 2010. 
  4. ^ "GreenFreeze". Greenpeace. 15 Mart 2010. 5 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2013. 
  5. ^ "U.S. EPA hydrocarbon-refrigerants FAQ". Epa.gov. 31 Aralık 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2010. 
  6. ^ "Compendium of hydrocarbon-refrigerant policy statements, October 2006" (PDF). 8 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2014. 
  7. ^ "MACS bulletin: hydrocarbon refrigerant usage in vehicles" (PDF). 5 Ocak 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2010. 
  8. ^ "Society of Automotive Engineers hydrocarbon refrigerant bulletin". Sae.org. 27 Nisan 2005. 5 Mayıs 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2010. 
  9. ^ "Saskatchewan Labour bulletin on hydrocarbon refrigerants in vehicles". Labour.gov.sk.ca. 29 Haziran 2010. 1 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2010. 
  10. ^ "Queensland (Australia) government warning on hydrocarbon refrigerants" (PDF). Energy.qld.gov.au. 17 Aralık 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2010. 
  11. ^ "New South Wales (Australia) Parliamentary record, 16 October 1997". Parliament.nsw.gov.au. 16 Ekim 1997. 1 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2010. 
  12. ^ "New South Wales (Australia) Parliamentary record, 29 June 2000". Parliament.nsw.gov.au. 22 Mayıs 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2010. 
  13. ^ A Guide to IUPAC Nomenclature of Organic Compounds 1993. Oxford: Blackwell Science. 1994. ISBN 0-632-03488-2.  http://www.acdlabs.com/iupac/nomenclature/93/r93_679.htm 22 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İzobütan&oldid=30467098" sayfasından alınmıştır