İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimleri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimi pusulası, 2019

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı, beş yılda bir Mart aynın son pazar günü yapılan yerel seçimlerle belirlenir.

Tanzimat Dönemi sırasında, 1855 yılında kurulan şehremanati Cumhuriyet'in İlanı'na kadar varlığını sürdürdü. 1923'ten 1957'e kadar ise vali ve belediye başkanlıkları birlikte yürütüldü. 1 Mart 1957'de valilik ile belediye başkanlığı ayrıldı, 11 Temmuz 1958'de Kemal Aygün İstanbul Belediye Meclisi tarafından belediye başkanlığına getirildi. 27 Mayıs Darbesi'nden (1960) sonra, 10 Haziran 1960 tarihli Bakanlar Kurulu kararı ile yeni seçimlere kadar belediye başkanlarının görevlerine son verilerek Belediye Kanunu'nun 94. maddesi gereğince atama yoluyla başkanlar getirilmesi kararlaştırıldı.

1961 Anayasası'yla gündeme gelen, tüm belediye başkanlarının seçimle belirlenmesi kuralı uyarınca 27 Temmuz 1963 tarihli yasa ile belediye organlarının seçimine ilişkin yeni düzenlemelere gidildi. Buna göre belediye başkanlarının seçiminde tek dereceli çoğunluk usulü getirildi ve seçimin vali ya da cumhurbaşkanınca onaylanmasına son verildi. Belediye meclislerinin seçiminde nispi temsil usulü kabul edildi.

17 Kasım 1963 tarihinde yapılan seçimleri kazanan Haşim İşcan İstanbul'un tek dereceli seçimle belirlenen ilk belediye başkanı oldu. 12 Eylül Darbesi'yle (1980) birlikte yaklaşık 3,5 yıl boyunca belediye başkanlarının atamayla belirlenmesinden sonra 8 Mart 1984'te Büyükşehir Belediye Kararnamesi kabul edildi. Aynı yılın 23 Mart'ında Büyükşehir Belediyesi Yönetimi Hakkında Kanun Hükmünde Kararname yayımlandı ve İstanbul'da Ankara ve İzmir'le birlikte büyükşehir belediyeleri kuruldu. Bedrettin Dalan 25 Mart 1984 yerel seçimlerinde İstanbul'un ilk büyükşehir belediye başkanı olarak seçildi.

1963[değiştir | kaynağı değiştir]

Adalet Partisi'nden (AP) İstanbul Belediye Başkanlığı'na seçilen Nuri Eroğan, seçimlerden önce memuriyetten istifa etmediği gerekçesiyle Cumhuriyet Halk Partisi'nin (CHP) itirazıyla başkanlıktan düşürüldü. Yerine CHP adayı Haşim İşcan belediye başkanı oldu.

Aday Parti Oy %
Nuri Eroğan Adalet Partisi
Haşim İşcan Cumhuriyet Halk Partisi
Burhan Apaydın Yeni Türkiye Partisi
Sadık Aldoğan Millet Partisi
Mehmet Mümtaz Tarhan Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi
Orhan Arsal Türkiye İşçi Partisi
Bağımsız(lar)
Toplam

1968[değiştir | kaynağı değiştir]

Aday Parti Oy %
Fahri Atabey Adalet Partisi 134.730 48,88
Orhan Eyüboğlu Cumhuriyet Halk Partisi 99.313 36,03
Fehmi Atanç Güven Partisi 6.237 2,26
Sabih Atlı Millet Partisi 6.885 2,5
Şinasi Kayalı Türkiye İşçi Partisi 19.095 6,93
Abidin Özgünay Birlik Partisi 5.161 1,87
Sadrettin Tosbi Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi 4.161 1,51
Bağımsız(lar) 48 0,02
Toplam 100

1973[değiştir | kaynağı değiştir]

Aday Parti Oy %
Ahmet İsvan Cumhuriyet Halk Partisi 63,6 [1]
Fahri Atabey Adalet Partisi
Nuri Eroğan Demokratik Parti
Ahmet Rıfat Tandoğan Millî Selamet Partisi
Milliyetçi Hareket Partisi
Millet Partisi
Bağımsız(lar)
Toplam

1977[değiştir | kaynağı değiştir]

Aday Parti Oy %
Aytekin Kotil Cumhuriyet Halk Partisi 56,05 [1]
Aziz Gümüş Adalet Partisi
Şevket Kazan Millî Selamet Partisi
Saffet Rıza Alpar Milliyetçi Hareket Partisi
Muzaffer Somay Demokratik Parti
Fehmi Atanç Cumhuriyetçi Güven Partisi
Dinçer Doğu Türkiye İşçi Partisi
Tektaş Ağaoğlu Türkiye Sosyalist İşçi Partisi
Yaşar Avcı Sosyalist Devrim Partisi
Bağımsız(lar)
Toplam

1984[değiştir | kaynağı değiştir]

1984 yerel seçimleri'nde İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimi sonucu;[2]

Aday Parti Oy %
Bedrettin Dalan Anavatan Partisi 939.190 49,69
Korel Göymen Sosyal Demokrasi Partisi 496.723 26,28
Niyazi Yurtseven Halkçı Parti 181.136 9,58
Hasan Aksay Refah Partisi 88.249 4,67
Hüsamettin Cindoruk Doğru Yol Partisi 88.052 4,66
Erdoğan Celasun Milliyetçi Demokrasi Partisi 87.945 4,65
Bağımsız(lar) 8.705 0,46
Toplam 1.890.000 100,00

1989[değiştir | kaynağı değiştir]

1989 yerel seçimleri'nde İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimi sonucu;[3]

Aday Parti Oy %
Nurettin Sözen Sosyaldemokrat Halkçı Parti 818.756 35,95
Bedrettin Dalan Anavatan Partisi 594.845 26,12
Vural Arıkan Doğru Yol Partisi 315.591 13,86
Mukbil Zırtıloğlu Demokratik Sol Parti 278.294 12,22
Bahri Zengin Refah Partisi 238.745 10,48
Milliyetçi Çalışma Partisi 22.278 0,98
Islahatçı Demokrasi Partisi 7.241 0,32
Bağımsız(lar) 1.614 0,07
Toplam 2.277.364 100,00

1994[değiştir | kaynağı değiştir]

1994 yerel seçimleri'nde İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimi sonucu;[4]

Aday Parti Oy %
Recep Tayyip Erdoğan Refah Partisi 973.704 25,19
İlhan Kesici Anavatan Partisi 855.897 22,14
Zülfü Livaneli Sosyaldemokrat Halkçı Parti 784.693 20,30
Bedrettin Dalan Doğru Yol Partisi 597.461 15,46
Necdet Özkan Demokratik Sol Parti 478.612 12,38
Ahmet Vefik Alp Milliyetçi Hareket Partisi 72.121 1,87
Ertuğrul Günay Cumhuriyet Halk Partisi 54.028 1,40
Ahmet Hamdi Turgut Büyük Birlik Partisi 13.662 0,35
Ferit Edibali Millet Partisi 12.294 0,32
Hasan Celal Güzel Yeniden Doğuş Partisi 7.979 0,21
Arslan Başer Kafaoğlu Sosyalist Birlik Partisi 7.075 0,18
Arslan Kılıç İşçi Partisi 5.215 0,13
Bağımsız(lar) 2.385 0,06
Toplam 3.865.126 100,00

1999[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçelere göre oy dağılımları

1999 yerel seçimleri'nde İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimi sonucu;[5]

Aday Parti Oy %
Ali Müfit Gürtuna Fazilet Partisi 1.202.050 27,52
Ali Talip Özdemir Anavatan Partisi 977.920 22,38
Zekeriya Temizel Demokratik Sol Parti 882.923 20,21
Adnan Polat Cumhuriyet Halk Partisi 607.895 13,91
Ahmet Vefik Alp Milliyetçi Hareket Partisi 320.734 7,34
Yalçın Özer Doğru Yol Partisi 165.114 3,78
Veli Haydar Güleç Halkın Demokrasi Partisi 114.339 2,62
Vicdan Baykara Özgürlük ve Dayanışma Partisi 23.864 0,55
Büyük Birlik Partisi 23.010 0,53
Liberal Demokrat Parti 9.995 0,23
Hayri Gürkan Barış Partisi 8.754 0,20
Doğudan Bayülgen Demokrat Türkiye Partisi 7.232 0,17
Emeğin Partisi 5.729 0,13
Ünal Erdoğan İşçi Partisi 5.072 0,12
Millet Partisi 4.462 0,10
Bağımsız(lar) 3.850 0,09
Sosyalist İktidar Partisi 2.864 0.07
Yeniden Doğuş Partisi 2.849 0,07
Toplam 4.368.656 100,00

2004[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçelere göre oy dağılımları

2004 yerel seçimleri'nde İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimi sonucu;[6]

Aday Parti Oy %
Kadir Topbaş Adalet ve Kalkınma Partisi 1.917.577 45,32
Sefa Sirmen Cumhuriyet Halk Partisi 1.223.856 28,92
Mukadder Başeğmez Saadet Partisi 228.615 5,40
Ahmet Vefik Alp Doğru Yol Partisi 206.410 4,88
Meral Akşener Milliyetçi Hareket Partisi 173.274 4,09
Mustafa Kul Sosyaldemokrat Halk Partisi 153.840 3,64
Ufuk İlkiz Genç Parti 145.120 3,43
Masum Türker Demokratik Sol Parti 57.957 1,37
Pınar Türenç Anavatan Partisi 51.979 1,23
Hikmet Aytek Büyük Birlik Partisi 20.560 0,49
Bağımsız Türkiye Partisi 13.312 0,31
Zekai Yılmaz Yeni Türkiye Partisi 8.818 0,21
Aydınlık Türkiye Partisi 8.364 0,20
Haluk Yurtsever Türkiye Komünist Partisi 8.199 0,19
Ünal Erdoğan İşçi Partisi 7.919 0,19
Bağımsız(lar) 5.687 0,13
Toplam 4.231.487 100,00

2009[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçelere göre oy dağılımları

2009 yerel seçimleri'nde İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimi sonucu;[7]

Aday Parti Oy %
Kadir Topbaş Adalet ve Kalkınma Partisi 3.105.555 44,71
Kemal Kılıçdaroğlu Cumhuriyet Halk Partisi 2.568.710 36,98
Ahmet Turgut Milliyetçi Hareket Partisi 348.269 5,01
Mehmet Bekaroğlu Saadet Partisi 337.014 4,85
Akın Birdal Demokratik Toplum Partisi 314.229 4,52
Ahmet Vefik Alp Demokratik Sol Parti 90.399 1,30
Cevdet Tellioğlu Büyük Birlik Partisi 79.401 1,14
Mehmet Dülger Demokrat Parti 33.089 0,48
Ahmet Özal Anavatan Partisi 21.960 0,32
Sabiha Karamustafa Bağımsız Türkiye Partisi 17.071 0,25
Mehmet Ali Erdoğan Hak ve Özgürlükler Partisi 9.502 0.14
Zehra Güner Türkiye Komünist Partisi 7.709 0,11
Bağımsız(lar) 5.541 0,07
Ahmet Aktaş Millet Partisi 4.961 0,07
Fahrettin Tanınmış Liberal Demokrat Parti 3.025 0,04
Toplam 6.946.435 100,00

2014[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçelere göre oy dağılımları

2014 yerel seçimleri'nde İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimi sonucu;[8]

Sandık Sayısı
Seçmen Sayısı 10.002.256
Kullanılan Oy 8.941.326
Geçerli Oy 8.553.814
Geçersiz Oy 387.512
Katılım Oranı (%) %89,39
Aday Parti Oy %
Kadir Topbaş Adalet ve Kalkınma Partisi 4.101.906 47,95
Mustafa Sarıgül Cumhuriyet Halk Partisi 3.428.454 40,08
Sırrı Süreyya Önder Halkların Demokratik Partisi 414.290 4,84
Rasim Acar Milliyetçi Hareket Partisi 339.785 3,97
Selman Esmerer Saadet Partisi 122.950 1,44
Ahmet Yelis Büyük Birlik Partisi 47.514 0,56
Okan Bal Yurt Partisi 16.614 0,19
Levent Kırca İşçi Partisi 15.275 0,18
Övgün Ahmet Ercan Hak ve Eşitlik Partisi 14.231 0,17
Ahmet Rıdvan Murat Bağımsız Türkiye Partisi 10.717 0,13
Aydemir Güler Türkiye Komünist Partisi 7.524 0,09
Mehmet Celal Baykara Hak ve Özgürlükler Partisi 7.371 0,09
Muammer Aydın Demokratik Sol Parti 7.221 0,08
Hüseyin Güler Demokrat Parti 5.604 0,07
Zeliha Kıran Danacı Halkın Kurtuluş Partisi 4.352 0,05
Bağımsız(lar) 3.921 0,05
Kemal Abdullahoğlu Doğru Yol Partisi 2.344 0,03
Derviş Doğan Millet Partisi 2.311 0,03
Şule Kılıçarslan Liberal Demokrat Parti 1.430 0,02
Toplam 8.553.814 100,00

2019[değiştir | kaynağı değiştir]

Mart[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçelere göre oy dağılımları

31 Mart 2019 tarihinde yapılan İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimi sonucu;

Aday Parti Oy %
Ekrem İmamoğlu Cumhuriyet Halk Partisi 4.169.765 48,77
Binali Yıldırım Adalet ve Kalkınma Partisi 4.156.036 48,61
Necdet Gökçınar Saadet Partisi 103.364 1,21
Muammer Aydın Demokratik Sol Parti 30.884 0,36
Selim Kotil Bağımsız Türkiye Partisi 27.087 0,32
Ersan Gökgöz Demokrat Parti 22.252 0,26
Mustafa İlker Yücel Vatan Partisi 15.428 0,18
Zehra Güner Karaoğlu Türkiye Komünist Partisi 10.349 0,12
Bağımsız(lar)
Toplam 8.548.702 100,00

Yüksek Seçim Kurulu (YSK) 6 Mayıs 2019 tarihinde, Adalet ve Kalkınma Partisi'nin, 31 Mart 2019'da yapılan İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimine dönük olağanüstü itirazını kabul ederek, seçimin yenilenmesini kararlaştırdı. Kurul, 4 üyeye karşı 7 üyenin oy çokluğuyla, sandık kurulu başkan ve üyelerinin kanunun açık hükmüne rağmen kamu görevlisi olmaması nedeniyle bu kararı aldı. Yenilenen İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçiminin 23 Haziran'da yapılmasına karar verildi.[9]

Haziran[değiştir | kaynağı değiştir]

İlçelere ve mahallelere göre oy dağılımları

23 Haziran 2019 tarihinde yapılan İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı yenileme seçimi sonucu;[10]

Sandık Sayısı 31.186
Seçmen Sayısı 10.560.963
Kullanılan Oy 8.925.166
Geçerli Oy 8.746.566
Geçersiz Oy 178.600
Katılım Oranı (%) %84,51
Aday Parti Oy %
Ekrem İmamoğlu Cumhuriyet Halk Partisi 4.742.082 54,21
Binali Yıldırım Adalet ve Kalkınma Partisi 3.936.068 45,00
Necdet Gökçınar Saadet Partisi 47.832 0,55
Mustafa İlker Yücel Vatan Partisi 13.962 0,16
Bağımsız(lar) 6.622 0,08
Toplam 8.746.566 100,00

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b "İstanbul'da son 10 belediye başkanı yüzde kaç oyla seçildi?". Euronews. 5 Nisan 2019. 25 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2019. 
  2. ^ Seçim sonuçları 19 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., yerelnet.org.tr.
  3. ^ Seçim sonuçları 5 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., yerelnet.org.tr.
  4. ^ Seçim sonuçları 16 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., yerelnet.org.tr.
  5. ^ Seçim sonuçları 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., yerelnet.org.tr.
  6. ^ Seçim sonuçları 6 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., yerelnet.org.tr.
  7. ^ Seçim sonuçları 18 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., yerelnet.org.tr.
  8. ^ "30 Mart 2014 Mahalli İdareler Genel Seçimleri". 26 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2020. 
  9. ^ "Seçim sonrası gözler hala YSK'de". Anadolu Ajansı. 14 Mayıs 2018. 25 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2020. 
  10. ^ "23 HAZİRAN 2019 İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYE BAŞKANI YENİLEME SEÇİMİ" (PDF). 10 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Ocak 2020.