İslam ahlâkı
İslam ahlakı, İslamda etik anlamı olan anlayış ve uygulamalardır.
İslam'ın Kur'an ve hadis gibi dini metinleri ile siyer ve İslam tarihi gibi tarihsel uygulama örnekleri ile geliştirilmiş birbirinden farklı ve zaman zaman birbiri ile çelişen çok farklı anlayış ve uygulamanın İslam dünyasında yaygın olarak geliştiği görülebilir. Örneğin cihatçı ve tekfirci selefi bir anlayış ile "karınca incitmeyen" batıni-tasavvufi anlayışların tümü islami referanslar kullanmaktadırlar.
İslam, ahlakı güzel ve çirkin olarak ikiye ayırır. Güzel ahlak edeb, tevazu, cömertlik başlıklarında ve çirkin ahlak kibir, cimrilik, sefahat gibi başlıklarda ele alınır. Aynı zamanda ilm-i ahlak adıyla bir bilim dalıdır. Batı biliminde ahlak, felsefe içinde ve Yunan temelindeki etik bilimi içinde ele alınmaktadır. Ahlak ve etik terimleri ayrı ayrı alanlara ait olmakla birlikte yanlış olarak birbiri yerine kullanılabilmektedir.
İslam ahlak anlayışına ait kitaplarda ahlak genel olarak ferdi ahlak, aile ahlakı, devlet ahlakı şeklinde bölümlere ayrılır. Bu kitapların en meşhuru 1833'de ilk baskısı yapılan Kınalızade Ali Efendi'nin Ahlak-ı Alai adlı eseridir.
Dini kaynaklarda ahlaki ifade ve emirler
- "Şüphesiz ki sen yüce bir ahlak üzeresin" (Kalem Suresi:4)
- "Ben, ancak güzel ahlakı tamamlamak üzere gönderildim" (hadis)
Emirler;
- Tek Allah'a tapının
- Anne-babanıza saygılı olun
- İsraf etmeyin
- Açlık korkusuyla çocuklarınızı öldürmeyin
- Zina etmeyin
- Haksız yere adam öldürmeyin
- Yetim malı yemeyin
- Söz verdiğinizde tutun
- Ölçü ve tartıda hile yapmayın
- Kibir'den sakının
Çevrecilik
Bazı çevreler islam'ın çevreci değerlere önem verdiği ve bazı uygulamalarla çevreyi korumayı ilke edindiği inancındadırlar.
Politik ahlak
Bazı islam düşünürleri İslamda şura ve icma konusu ile ilgili olarak İslam'ın demokratik değerlere vurgu yaptığı kanısındadırlar. Bazı araştırmacılara göre İslam laiklik, ifade özgürlüğü, kadın hakları, dini çoğulculuk, ırksal eşitlikler gibi konularda da öncülük yaptığı kanısındadırlar.
Savaş ahlakı
İslamda savaş ahlakı veya hukuku konusunda da birbiri ile farklı uygulama ve anlayışlar görmek mümkündür. Genel bir anlayış olarak farklı inançlara dokunulmaması, haksız yere anlaşmaların bozulmaması, kin ve intikam güdülmemesi, haksızlık yapılmaması ve savunma gibi meşru amaçlar dışında savaş yapılmaması gerektiği, savaş kaçınılmaz olduğunda da ağaç ve ekinlere zarar verilmemesi, kadın ve çocuklara, eli silah tutmayan ihtiyarlara dokunulmaması gerektiğine inanılır. Bununla birlikte islam tarihinde İslami fetih ve savaşların tümünde bu anlayış ve ilkelerin uygulandığı konusu tartışılagelmiştir. (Muhammed eleştirisi, ridde savaşları, Kureyza katliamı vb.)