İbrahim Rahimov
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Aralık 2024) |
İbrahim Rahimov | |
|---|---|
| İbrahim Rəhimov | |
 | |
| Doğum | 17 Ağustos 1850 Dağkesemen, Tiflis Guberniyası, Rus İmparatorluğu |
| Ölüm | 03 Nisan 1927 (76 yaşında) Dağkesemen, Kazah kazası, Azerbaycan SSC |
| Ölüm sebebi | hastalık |
| Milliyet | Azerbaycan Türkü |
| Vatandaşlık | Rus İmparatorluğu |
| Eğitim | Tiflis Klasik Lisesi, Moskova Üniversitesi, Viyana Üniversitesi, Jena Üniversitesi |
| Çocuk(lar) | Sona Velihan |
| Kariyeri | |
| Dalı | Psikoloji |
| Çalıştığı kurum | Harkiv Zemskaya hastanesi |
Rahimov İbrahim Molla Rahim oğlu (5 (17) Ağustos 1850, Dağ Kesemen, Yelizavetpol kazası, Tiflis Guberniyası, Rus İmparatorluğu – 3 Nisan 1927, Dağ Kesemen, Kazah kazası, Azerbaycan SSC, SSCB) tıp diploması almış ilk Azerbaycanlı, Azerbaycan’ın ilk psikiyatri doktoru, eski "Saburov Bahçesi" Psikiyatri Hastanesi’nin "Akut Ruhsal Hastalıklar" bölümünün müdürü.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]İbrahim Rahimov, 1849 yılında günümüzde Ağstafa bölgesine bağlı Dağ Kesemen köyünde doğdu. Babası Rahim Süleyman oğlu, Yelizavetpol kazasının Dağkesemen köyünde yaşayan devlet köylülerinden biriydi. Doğu dillerini ve şeriatı öğrenerek imamlık yapmıştır. 1850 yılında Tiflis Klasik Lisesi'nde öğretmenlik yapmaya başlayan Molla Rahim, ailesini Tiflis'e taşımış ve oğlunun eğitimiyle bizzat kendisi ilgilenmiştir.[1] Önce ona "Kur'an-ı Kerim"i ve ana dilini öğretmiş, 1858 yılında ise İbrahim’i ders verdiği lisenin hazırlık kursuna göndermiştir. Gimnazyanın sıkı kuralları altında yetişen İbrahim Rahimov, daha birinci sınıfta Rusçayı mükemmel seviyede öğrenmişti. Derslerinde başarılı olan İbrahim, başarılı öğrenciler listesinde yer alıyordu.[2]
Eğitimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Moskova Üniversitesi Yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]1867 yılında Rahimov’un Tiflis Guberniyası Lisesi müdürüne yaptığı başvuru dikkate alınır. Eğitimde gösterdiği başarılar, bilimsel çalışmalara olan ilgisi ve üstün zihinsel yetenekleri göz önünde bulundurularak, Tiflis Klasik Lisesi Pedagoji Kurulu 19 Haziran 1867’de yapılan toplantıda, İbrahim Rahimov’a Moskova Üniversitesi’nde eğitim görmesi için kefalet verir. Liseyi üstün başarıyla tamamlayan Rahimov, aynı yıl Moskova’ya gider ve giriş sınavlarını başarıyla geçer. Ancak bilinmeyen bir sebepten dolayı üniversitenin tıp fakültesine değil, fizik ve matematik fakültesine kabul edilir. Tiflis’ten Moskova’ya doktor olma hayaliyle gelen İbrahim’in ısrarları sonucu, fakülte değişikliği yaparak tıp fakültesine geçiş yapar.[1]
Moskova Üniversitesi'nde zoolog ve tanınmış bir kamu figürü olan A.P. Bogdanov, histofizyolog ve Moskova histoloji okulunun kurucusu A.İ. Babukhin, ünlü terapist G.A. Zaharin ve meşhur nöropatolog A.J. Kojevnikov (aynı zamanda ünlü Polonyalı nörolog E. Flatau’nun hocası) gibi seçkin bilim insanlarından ders alır. Üniversitedeki eğitimi sırasında, botanik ve fizik dersleri dışında tüm derslerinden üstün başarı gösterir. Aynı dönemde, geçimini sağlamak için Moskova lise öğrencilerine Rusça özel dersler vermiştir.[3]
Neçayevcilik ve tutuklama
[değiştir | kaynağı değiştir]Rahimov Moskova'dayken Çar Rusyası'nda komünizm-anarşizm akımı ve onun çeşitli kolları geniş bir yayılma göstermişti. Bu örgütlerden biri de Sergey Gennadiyeviç Neçayev’in etrafında toplanan küçük bir örgüt idi. Onun ideolojisi, katheizm prensiplerine dayanıyordu ve etrafında belirli bir insan grubunu toplamayı başarmıştı.[4]
Öğrenci İ. Rahimov, S.G. Neçayev’in "Народная расправа" (Halk İntikamı) adı verilen bu yasadışı örgütüne kabul edilir. Sonrasında, 1869 yılının Ekim ayında başlayan ünlü "Полунинская история" (Poluninskaya Hikâyesi) hareketine katıldığı için İ. Rahimov’un da aralarında bulunduğu birçok öğrenci üniversiteden atılır. Diğer tutuklularla birlikte Peterburg’a gönderilir ve Petropavlov Kalesi'ne hapsedilir. Rahimov, kalenin çeşitli koğuşlarında 11 Mayıs 1870’ten 1 Ekim 1871’e kadar hapis kalır. Sorgulamalar sonrası boş zamanlarında Almanca öğrenmiş ve bu, ileride ona önemli derecede yardımcı olmuştur. İ. Rahimov, henüz erginliğe ulaşmamış bir genç olarak Peterburg’daki Litvanya Kalesi’nde üç haftalık hapis cezasına çarptırılır. 1869’da hapsedilir ve üniversiteden çıkarılarak beş yıl polis gözetimi altında yaşamak zorunda kalır. Cezaevinden çıkan İ. Rahimov, üniversite eğitimine devam edebilmek için Harkov’da yerleşmeye karar verir. Harkov’da iş bulamaz ve gerileyen Harkiv-Sivastopol demiryolu hattında sağlık görevlisi olarak çalışmak zorunda kalır. Bir süre de demiryolunun Melitopol sahasında yaşar. Rusya’da yüksek öğrenimine devam edemeyeceğini bir kez daha anlayan İ. Rahimov, 1875’te Viyana’ya gider ve Viyana Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne kabul edilir. Viyana’daki yüksek maliyetler ve maddi güvencesizliği onu eğitimine devam etmek için küçük bir üniversite şehri olan Jena’ya (Almanya) taşınmaya zorlar. Tıp eğitimini tamamladıktan sonra İ. Rahimov Harkov’a döner. Onun siyasi ruh halini Rusya-Avusturya sınırında yaşanan bir olay yansıtır. Çar sınır muhafızları, genç doktorun valizinden K. Marks’ın "Kapital" eserini bulmuşlardır. Kitap hemen el konulmuştur. Rahimov üzerindeki polis gözetimi, yurt dışından döndükten sonra da yeniden tesis edilmiş ve 1917’deki Şubat Devrimi’ne kadar sürmüştür. İ. Rahimov’a Kafkasya’da yaşama izni verilmemiş ve Harkiv’da yerleşmiştir. Doğduğu topraklara gitmek için her seferinde jandarmadan izin almak zorundadır. 1881’de doktor olma hakkını kazanmak için Harkiv Üniversitesi’nde tıp diploması için sınavlar verir. İ. Rahimov, fizyoloji alanında bilimsel araştırmalar yapma konusunda çaba göstermektedir. Bu alandaki ilk adımlarını tıp fakültesinin adli tıp bölümünde atmıştır.[2]
Kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]İ.R. Rahimov, tıp doktoru derecesi almak için başarıyla sınavı geçse de, tezini sunamadı. Bilimsel kariyeri, polisin müdahalesiyle yarım kaldı; siyasi açıdan yetkin görülmeyen bir doktora adayı (hem de Rus olmayan) 1888 yılında "kendi isteği üzerine" üniversiteden çıkarıldı. 1891 yılında İ.R. Rahimov, Harkiv eyaletinde "Saburov Bağı" adıyla tanınan yerel hastanede ordinatör olarak çalışmaya başladı. 34 yıl boyunca, keskin ruhsal hastalıklar bölümünün müdürü olarak görev yaptı ve geçici olarak başhekimliği de üstlendi.[1]
17 Temmuz 1916'da İbrahim Rahimov'un 25 yıllık hekimlik ve sosyal faaliyeti Saburov Bağı'nda kutlandı. Jebilesine yönelik olarak, önde gelen bilim insanlarından, arkadaşlarından ve iş arkadaşlarından birçok tebrik mesajı geldi. Çalışanlarının belirttiğine göre, İ.R. Rahimov son derece geniş bir bilimsel zekaya ve büyük bir hekimlik tecrübesine sahipti. Genç psikiyatrist uzmanların birkaç neslini yetiştirdi.[2]
40 yılı aşkın bir süre Harkiv eyaletinin Zemskaya Hastanesi'nde titizlikle çalışan İ.R. Rahimov, sağlık sorunları nedeniyle emekli olduğunda, 1925'te hastanenin doktorları Harkiv eyalet icra komitesine başvurmuş ve ona "emekli emekçi" olarak bireysel bir emekli maaşı ve hastanenin fahri danışmanı unvanı verilmesini talep etmiştir.[1]
Vefatı
[değiştir | kaynağı değiştir]1925'te İ.R. Rahimov ağır hastayken kızı Sona hanımın yanına gelir ve 2 yıl sonra onu doğduğu köy olan Dağkesemen'e götürürler. 3 Nisan 1927'de İ.R. Rahimov, ömrü boyunca özlemini çektiği Azerbaycan'a veda ederek vefat etmiştir.[3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d "Azərbaycanda Psixiatriyanın İnkişaf Tarixi". Azmedicinemuseum (Azerice). 18 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2024.
- ^ a b c Bağırova, Nərmin (2019). "Bir nəsildən iki həkim (MATM-nin kolleksiyasında həkimlər İ.Rəhimov və S.Vəlixanın materialları əsasında)". Milli Azərbaycan Tarix Muzeyi. ss. 210-211.
- ^ a b "Azərbaycanın ilkləri: Sona Vəlixan | HerStory.az". Patreon. 1 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2024.
- ^ "Sergey Gennadiyevich Nechayev | Social Anarchist, Terrorist, Political Activist | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 29 Kasım 2024. 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2024.