İç püskürük kayaçlar
İç püskürük kayaçlar (intrusive igneous rocks), mantodan kök alan magmanın yavaş soğumasıyla oluşan bir kayaç türüdür. Magmatik kayaçlar genel olarak 3 başlık altında sınıflandırılırlar. İç püskürük, dış püskürük ve yarı derinlik kayaları. Magmanın kompozisyonu veya başka bir sebepten ötürü yüzeye olan uzaklıklarına göre farklı soğuma şekilleri gösterdikleri için her biri farklı karakteristikler göstererek kayaç oluştururlar.[1]
Oluşumu[değiştir | kaynağı değiştir]
İç püskürük kayaçlar, yeraltı ortamında Dünya'mızın kabuk kısmının yakınına kadar çıkabilen veya kabuğun altında tuzaklanan ergimiş magma malzemesinin uzun sürede yavaş yavaş soğumasıyla katılaşarak oluşan yapılardır. Bu tür kayaçlara iç püskürük kayaçlar denir.[1]
Özellikler[değiştir | kaynağı değiştir]
Çeşitleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Coarse-grained de denilen büyük taneli kristallere sahip kayaçlar iç püskürük kayaçlardır. Bunlar granit, gabro, diyorit, pegmatit gibi kayaçlardır. İç püskürük kayalar farklı şekillerde yapılar oluşturabilirler. Yavaş soğuyan bu kayaçlar eğer girişim yaptıkları kabuk bölgesinde ev sahibi kayaçları ince şeritler halinde doğrultulu olarak keserse dayk (dike), tabakalara uygun olarak girişim yapıp soğursa sil (sill) olarak adlandırılır. Eğer söz konusu magma büyük bir kütle olarak bölgeye gelir ve soğumaya başlarsa batolit (batholit) kütlelerini oluştururlar. Laccolith ve lopolith gibi lens şekilli iç püskürük kayaç yapıları da oluşmaktadır. Laccolith yukarı basınçlı, lopolith ise çöküntü yapısı göstermektedir. İç püskürük kayaçlar kimyasal kompozisyonlarına göre farklı renklerde olurlar. bazik (fe ve mg'ce zengin) gabro koyu, asidik (silisyumca zengin) granit görece açık renklidir.[1]
Mineraloji[değiştir | kaynağı değiştir]
İç püskürük kayaçlara plütonik kayaçlar da denir. Bu kayaçların bulundurduğu mineraller yüzeye çıkmadan soğudukları için kristal büyütecek kadar uzun soğuma zamanına sahiptirler. Neredeyse mikroskop kullanmadan mineral taneleri görülebilmektedir ve bu kayaçların yüzey dokuları faneritik (phaneritic) doku denen görece eşit boyutlu mineraller barındıran kayaç dokusudur. En bilinen iç püskürük kayaç granit iken; pegmatit gibi çok büyük mineral taneleri bulunduran kayaçlar yer alır.[2]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c Harrison, Christopher. "Characteristics of Intrusive Rocks". sciencing.com/. Sciencening. 2 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2020.
- ^ Editors, Editors. "Igneous Rocks". www.natgeo.com. National Geographic. 14 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2020.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
www.sciencening.com
 | Petroloji ile ilgili bu madde bir taslaktır. İçeriğini geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. |