Üç Elik Kağan
| Üç Elik Çince: 乌质勒 (Wuzhile) | |
|---|---|
| Türkeş Devleti kurucusu | |
| Hüküm süresi | 699 - 706 |
| Önce gelen | Aşina Kuşrak (Batı Göktürk Kağanı olarak) |
| Sonra gelen | Sakla Kağan |
| Ölüm | 706 Suyab |
Üç Elik[1][2] (Çince: 乌质勒), Sarı Türgeşlerden ilk Turgeş reisiydi.[3]
İlk yılları[değiştir | kaynağı değiştir]
Aşina Kuşrak döneminde Bağa Tarkan (莫贺达干) unvanına sahipti ve ondan farklı olarak tebaasına karşı nazikti. Bağımsızlığını ilan etmek için Tuçi Kağan isyanından yararlandı. 699'da bölgenin başkenti Suyab'ı ele geçirdi ve bölgede büyük bir güce sahip oldu.[4] Daha sonra Kuşrak, Çangan'dan geri dönmeye cesaret edemedi.[5] Üç Elik her biri 7000 askere komuta eden 20 adet komutan elde etti.
Hükümdarlığı[değiştir | kaynağı değiştir]
Batı Türk güçlerini sınır dışı ettikten sonra, İli Nehri vadisini ikinci ikametgâhı olarak belirlerken, Suyab çevresindeki egemenliğini de pekiştirdi. Oğlu Zhenu'yu (遮 努) 12 Ağustos 699'da Çangan'daki Wu Zetian'ın sarayına elçi olarak gönderdi. 706 yılında Huaide Prensliğini (郡王懷德) oluşturdu.[5]
Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]
Aynı yılın ilerleyen günlerinde, Batı muhafızı olarak görevlendirilmiş komutan Guo Yuanzhen, askeri meseleleri tartışmak üzere Üç Elik ile buluşmak için Turgeş kabilesine geldi. Üç Elik'in çadırının dışında buluştular ve o sırada hava soğuk ve kar yağıyordu ama Guo hareket etmedi. Üç Elik ise yaşlıydı ve soğuğa dayanamamıştı. Xihe Prensliğini (郡王西河) oluşturdu, ancak 706'da elçi gelmeden hayatını kaybetti. Guo'nun eylemlerinin kasıtlı olduğuna inanan Üç Elik'nin oğlu Sakla (娑 葛), birliklerini topladı ve Guo'ya saldırmaya hazırlandı. Guo'nun yardımcısı Jie Wan (解 琬) bunun farkına vardı ve kaçmalarını önerdi. Guo, samimiyet göstermesi gerektiğini hissettiğini ve Türkeş bölgesinin içlerinde oldukları göz önüne alındığında, yine de kaçamayacaklarını belirterek bunu reddetti. Ertesi gün Üç Elik'nin yasını tutmaya gitti ve bunu yaparken samimi duygular gösterdi. Bunun üzerine Sakla, savaştan vazgeçti ve onunla barıştı.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ 1925-2016., Bregel, Yuri (2003), An historical atlas of Central Asia, Brill, ISBN 978-1423710974, OCLC 60803831
- ^ S.G. Klyashtorny's reconstruction cited in Zuev, I︠U︡. A. (2002). Rannie ti︠u︡rki : ocherki istorii i ideologii. Daĭk-Press. Almaty. s. 145. ISBN 978-9985441527. OCLC 52976103.
- ^ Theobald, U. "Tuqishi 突騎施, Türgiš" 24 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. in ChinaKnowledge.de - An Encyclopaedia on Chinese History, Literature and Art
- ^ Naito, M. History of the Western Turks, pp. 324–328, 1988 Tokyo (in Japanese)
- ^ a b New Book of Tang, vol 215B 14 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.