Chacaltaya: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at

[kontrol edilmemiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

GörselVikimetin

Satır içi

Sayfanın 10.42, 4 Şubat 2010 tarihindeki hâli

Chacaltaya (Aymaraca'da "soğuk yol"), Bolivya And dağlarının Cordillera Real dağlarında bir sıradağı. Bolivya'nın de facto başkenti La Paz'ın 15 kilometre kuzeyinde yer almaktadır. 5.421 metre yüksekliğine sahip olup zirvesinden Titicaca Gölü görünebilir.

18.000 yıllık buzul 1940 yılında 0.22 km² iken 2007'de 0.01km² 'e kadar azaldı.^[1]^[2] Eriyiklerin yarısı 1980 yılından önce yaşandı.^[3]

Yağışın eksik olması ve El Niño'nun ısınma aşamasından kaynaklanan 1980 yılından sonraki son eriyik 2009'da buzulun kayboluşu ile sosnuçlandı. La Paz'ın 30 kilometre uzaklığında Huayna Potosí dağının yakınında yer alan buzul Güney Amerika'nın en yüksek buzullarından biriydi. İklim değişikliğinden dolayı belirgin bir şekilde azalmanın yaşandığı buzul aralıklarından biri olduğu ileri sürüldü.^[2] Eriyiğin küresel ısınmadan mı yoksa Chacaltaya etrafındaki bölgesel iklim değişikliğinden mi kaynaklandığı hâlâ tartışma konusudur.^[4]

Kayak merkezi

Chacaltaya'daki buzul Bolivya'nın tek kayak merkezi olarak kullanıldı. Bu kayank merkezi dünyanın en yüksek asansörlü kayak bölgesiydi ve Güney Amerika'daki en kuzeyde bulunan ve dünya çapında ekvatora en yakın kayak alanıydı. 1939 yılında Güney Amerika'da ilk rope tow inşa edildi. Otomobilin motoru kullanılarak çalıştırıldı. hızlı ve zor olmasından kötü ünle anıldı ve ve artık çalıştırılmamaktadır. Üssün 200 metre kadar aşağısına kadar 1930'lu yıllarında inşa edilen dar bir yol ile ulaşılır. Kışın kayak için çok soğuk olur ve asansör Kasım ile Mart ayları arasında sadece haftasonlarında çalıştırılır. Dağın zirvesi yol üzerindeki durağın sadece 200 metre yukarısında bulunduğu için amatör dağcı için popülerdir.

Rasathane

Dağın 5.220 metrelik noktasında dünya çapındaki üniversiteler ile işbirliğiyle işlenen, Chacaltaya Rasathanesi (Observatorio de Física Cósmica) bulunmaktadır. Bu rasathane gama ışını araştırmaları için önemli bir sitedir.^[5]

Notes

^ "Farewell to a melting glacier". BBC News. 2007-04-03. Erişim tarihi: 2007-07-13.
^ ^a ^b "Bolivia's Chacaltaya glacier is gone". The Miami Herald. 2009-05-04. Erişim tarihi: 2009-05-10.
^ "Glacier Evolution in the Tropical Andes during the Last Decades of the 20th Century: Chacaltaya, Bolivia, and Antizana, Ecuador". 2000-11-01. Erişim tarihi: 2000-11-01. Bilinmeyen parametre |publiser= görmezden gelindi (|publisher= kullanımı öneriliyor) (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |accessdate= (yardım)
^ Şablon:Cite web2
^ Şablon:Cite book2

Dış bağlantılar

Chacaltaya Journal, "Bolivia's Only Ski Resort Is Facing a Snowless Future" The New York Times (2 Şubat 2007)

[gone-1] "Farewell to a melting glacier". BBC News. 2007-04-03. Erişim tarihi: 2007-07-13.

[The_Miami_Herald-2] "Bolivia's Chacaltaya glacier is gone". The Miami Herald. 2009-05-04. Erişim tarihi: 2009-05-10.

[glacier_evolution-3] "Glacier Evolution in the Tropical Andes during the Last Decades of the 20th Century: Chacaltaya, Bolivia, and Antizana, Ecuador". 2000-11-01. Erişim tarihi: 2000-11-01. Bilinmeyen parametre |publiser= görmezden gelindi (|publisher= kullanımı öneriliyor) (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |accessdate= (yardım)

[inesad-4] Şablon:Cite web2

[5] Şablon:Cite book2

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ 4. satır: / 4. satır: @@
 .000 yıllık [[buzul]] 1940 yılında 0.22 km² iken 2007'de 0.01km² 'e kadar azaldı.<ref name="gone">{{cite news|title= Farewell to a melting glacier|url= http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/6496429.stm |publisher= [[BBC News]]|date= 2007-04-03|accessdate=2007-07-13}}</ref><ref name="The Miami Herald">{{cite news|title= Bolivia's Chacaltaya glacier is gone|url= http://www.miamiherald.com/news/americas/story/1030126.html|publisher= [[The Miami Herald]]|date=2009-05-04|accessdate= 2009-05-10}}</ref> Eriyiklerin yarısı 1980 yılından önce yaşandı.<ref name="glacier evolution">{{cite paper|title=Glacier Evolution in the Tropical Andes during the Last Decades of the 20th Century: Chacaltaya, Bolivia, and Antizana, Ecuador|url=http://ambio.allenpress.com/perlserv/?request=get-document&doi=10.1639%2F0044-7447(2000)029%5B0416%3AGEITTA%5D2.0.CO%3B2&ct=1#i0044-7447-29-7-416-f09|publiser=AMBINO|date=2000-11-01|accessdate=2000-11-01}}</ref>
-Yağışın eksik olması ve [[El Niño]]'nun ısınma aşamasından kaynaklanan 1980 yılından sonraki son eriyik 2009'da buzulun kayboluşu ile sosnuçlandı. La Paz'ın 30 kilometre uzaklığında [[Huayna Potosí]] dağının yakınında yer alan buzul Güney Amerika'nın en yüksek buzullarından biriydi. İklim değişikliğinden dolayı belirgin bir şekilde azalmanın yaşandığı buzul aralıklarından biri olduğu ileri sürüldü.<ref name="The Miami Herald"/> Eriyiğin küresel ısınmadan mı yoksa Chacaltaya etrafındaki bölgesel iklim değişikliğinden mi kaynaklandığı hâlâ tartışma konusudur.<ref name="inesad"> {{cite web2|title=Reconciling melting glaciers and falling temperatures in the Bolivian highlands |url=http://www.inesad.edu.bo/mmblog/mm_20090323.htm |publisher=[[Lykke E. Andersen]]|date=2009-03-23| accessdate=2009-03-23}}</ref>
+Yağışın eksik olması ve [[El Niño]]'nun ısınma aşamasından kaynaklanan 1980 yılından sonraki son eriyik 2009'da buzulun kayboluşu ile sosnuçlandı. La Paz'ın 30 kilometre uzaklığında [[Huayna Potosí]] dağının yakınında yer alan buzul Güney Amerika'nın en yüksek buzullarından biriydi. [[İklim değişikliği]]nden dolayı belirgin bir şekilde azalmanın yaşandığı buzul aralıklarından biri olduğu ileri sürüldü.<ref name="The Miami Herald"/> Eriyiğin [[küresel ısınma]]dan mı yoksa Chacaltaya etrafındaki bölgesel iklim değişikliğinden mi kaynaklandığı hâlâ tartışma konusudur.<ref name="inesad"> {{cite web2|title=Reconciling melting glaciers and falling temperatures in the Bolivian highlands |url=http://www.inesad.edu.bo/mmblog/mm_20090323.htm |publisher=[[Lykke E. Andersen]]|date=2009-03-23| accessdate=2009-03-23}}</ref>
 ==Kayak merkezi==
 [[Dosya:Chacaltaya Ski Resort.jpg|left|thumb|The Chacaltaya Ski Resort, 2007]]
-Chacaltaya'daki buzul Bolivya'nın tek kayak merkezi olarak kullanıldı. Bu kayank merkezi  dünyanın en yüksek asansörlü kayak bölgesiydi ve Güney Amerika'daki en kuzeyde bulunan ve dünya çapında ekvatora en yakın kayak alanıydı. 1939 yılında Güney Amerika'da ilk rope tow inşa edildi. Otomobilin motoru kullanılarak çalıştırıldı. hızlı ve zor olmasından kötü ünle anıldı ve ve artık çalıştırılmamaktadır. Üssün 200 metre kadar aşağısına kadar 1930'lu yıllarında inşa edilen dar bir yol ile ulaşılır. Kışın kayak için çok soğuk olur ve asansör Kasım ile Mart ayları arasında sadece haftasonlarında çalıştırılır. Dağın zirvesi yol üzerindeki durağın sadece 200 metre yukarısında bulunduğu için amatör dağcı için popülerdir.
+Chacaltaya'daki buzul Bolivya'nın tek [[kayak merkezi]] olarak kullanıldı. Bu kayank merkezi dünyanın en yüksek asansörlü kayak bölgesiydi ve Güney Amerika'daki en kuzeyde bulunan ve dünya çapında ekvatora en yakın kayak alanıydı. 1939 yılında Güney Amerika'da ilk rope tow inşa edildi. Otomobilin motoru kullanılarak çalıştırıldı. hızlı ve zor olmasından kötü ünle anıldı ve ve artık çalıştırılmamaktadır. Üssün 200 metre kadar aşağısına kadar 1930'lu yıllarında inşa edilen dar bir yol ile ulaşılır. Kışın kayak için çok soğuk olur ve asansör Kasım ile Mart ayları arasında sadece haftasonlarında çalıştırılır. Dağın zirvesi yol üzerindeki durağın sadece 200 metre yukarısında bulunduğu için amatör dağcı için popülerdir.
 ==Rasathane==
 [[Dosya:Obsevatorio Astrofísico de Chacaltaya.JPG|thumb|Particle detector at Chacaltaya observatory, 2007]]
-Dağın 5.220 metrelik noktasında dünya çapındaki üniversiteler ile işbirliğiyle işlenen, Chacaltaya Rasathanesi (''Observatorio de Física Cósmica'') bulunmaktadır. Bu rasathane Gama ışınıgama ışını araştırmaları için önemli bir sitedir.<ref>{{cite book2|last1= Wamsteker|first1= W|last2= Albrecht|first2= Rudolf|last3= Haubold|first3= Hans J|title= Developing basic space science world-wide: a decade of UN/ESA workshops|year= 2004|location= [[Dordrecht]], [[Boston]]|publisher= [[Springer Science+Business Media|Kluwer Academic Publishers]]|isbn= 9781402025198|oclc= 56105246}}</ref>
+Dağın 5.220 metrelik noktasında dünya çapındaki üniversiteler ile işbirliğiyle işlenen, Chacaltaya Rasathanesi (''Observatorio de Física Cósmica'') bulunmaktadır. Bu [[rasathane]] [[Gama ışını|gama ışını]] araştırmaları için önemli bir sitedir.<ref>{{cite book2|last1= Wamsteker|first1= W|last2= Albrecht|first2= Rudolf|last3= Haubold|first3= Hans J|title= Developing basic space science world-wide: a decade of UN/ESA workshops|year= 2004|location= [[Dordrecht]], [[Boston]]|publisher= [[Springer Science+Business Media|Kluwer Academic Publishers]]|isbn= 9781402025198|oclc= 56105246}}</ref>
 ==Notes==