Sülümenli, Afyonkarahisar

Başlığın diğer anlamları için Sülümenli sayfasına bakınız.

Sülümenli, Afyonkarahisar ilinin bir kasabasıdır. Sülümenli Kasabasi, Afyonkarahisar il merkezine 20 km. uzaklikta yer alan, sinirlari icerisinde Turkiye'nin en büyük şeker fabrikasinin yer aldigi, verimli ovasinda seydiler baraji ve su kanallari sayesinde her zaman sulu tarim yapilabildigi ve yaklasik 5514 kişinin yasadigi bir beldedir.

Konumu

• Sülümenli Haritası ve komşu beldeler
  Sülümenli Haritası ve komşu beldeler

Kasaba, Afyonkarahisar-Konya karayolunun 16. kilometresinden 4 km iceridedir ve Afyonkarahisar’ın doğusunda ovalık düz arazi üzerinde kurulmuş bir kasaba olan Sülümenli'nin kuzeyinde Gebeceler kasabası, kuzeybatısında Çavdarlı köyü, batısında Çukurköy mahallesi, güneybatısında Salar kasabası ve Karaaslan köyü, güneyinde Işıklar kasabası ve doğusunda Çobanlar ilçesi bulunur. Yüzölçümü 208 km²'dir. Belde nüfusu 2007 itibari ile göre 5.514'tür.

Tarihi

Rivayete göre Danişmentlileri oluşturan Avşar boylarından Sülümenli (Süleymanlı) koluna mensup bir grup tarafindan kurulmustur. Kasabanin kurucusunun isminin Süleyman bey oldugu rivayet edilir. Çobanlar ve Işıklar beldelerini de aynı oymak kurmuştur, hatta kurucuların kardeşler oldukları rivayet edilir. Bilindiği gibi Danişmendlilerin dağılmasıyla onlara bağlı bir çok oymak ve boy başta batı anadolu olmak üzere bir çok yere dağılmışlardır. Balıkesirdeki Karesioğulları beğliğini de danişmendli boyları kurmuştur. Danişmend Gazi'nin asıl adı Gümüştekin Ahmed Gazi dir ve Kutalmışoğlu Süleyman Şah'ın dayısıdır.

Baska bir rivayete göre de, Dulkadiroğulları beyliğine mensup Oğuzların Avşar boyunun Civanşirli kolundan Selmanlı, Sülmenli, Süleymanlı veya Sülümenli aşireti tarafından kurulmuştur.

Ebul Gazi Bahadır Han’a göre; Azerbaycan'ın Karabağ bölgesi, Oğuz Han’ın üçüncü oğlu Yıldız Han‘ın büyük oğlu olan Afşar (Avşar)‘ın çocuklarından Cevanşir Türk kabilesinin Sarıçalı sülalesine ait, atadan kalma bir mülktü, Bu Türk sülalesinin Karabağ’daki köklerinin İslamlıktan öncelere kadar gittiği de bilinmektedir. Arran (Karabağ) hakimi ve Gürcistan hükümdarları olan Cevanşirler, Hülagu Han’ın Anadolu’ya getirdiği ve Azerbaycan’a yerleştirdiği, Timur’un ise Anadolu’dan Karabağ’a naklettiği Afşarlar ile birleşerek Otuz İki Cevanşir (32 boydan müteşekkil) adını almışlardır. Bu birlik içinde başka boydan Türklerde bulunuyordu. Bunlardan 8 boy Kıpçaklara mensuptu. Bu Afşarlar, daha sonra Akkoyunlular döneminde, Güney Azerbaycan’ın merkezi ve batı bölgelerine toplu halde yerleşmişlerdi. Van, Tebriz, Urumiye, Ağrı, Kars, Ahıska, Gümrü, Revan (şimdi Erivan deniliyor), Nahcevan (adı bile Cevanşirlerden geliyor) ve Karabağ gibi geniş bir bölgede yaşıyorlardı. Bu bölgedeki , rivayete göre Van ve civarındaki bölgeden, bir grup civanşirli obası, Osmanlı-Rus-İran devletleri arasındaki uzun süren savaş ve sıkıntılardan dolayı Anadolu içlerine göç ettiler, Süleymanlı aşiretine mensup iki kardeş ve sülalesi ve mensupları Karahisar-ı Sahip bölgesine gelerek Sülümenli,Çobanlar ve Işıklar beldelerini kurmuşlardır.

Kurulduktan sonra değişik bazı boylardan ve civar yerleşim yerlerinden gelen göçlerle büyümüştür. 93 harbinde (1877-1878) Kafkaslardan ve Balkanlardan Anadoluya göç yapıldığı sırada Sülümenli de nasibini almış ve Ahıska Türklerinden bir aile de belde ye yerleşmiştir. Bu ailenin reisi olan Ahıskalı Molla Mehmed efendi ismi ile maruf zat, o zamanlar Medrese-i Kuzat denilen İstanbul Hukuk Fakültesini bitirip KADI olmuş ve çeşitli beldelerde kadılık ve müftülük yapmıştır. Ailesi beldede Ayanlar Sülalesi olarak bilinmektedir.

Beldeye değişik vesilelerle Çerkez, Karaçay ve Beyaz Rus asıllı gelinler de gelmiş olup beldenin kültür yapısını zenginleştirmişlerdir.

Bir ara kasabanın isminin Beşkuyu olarak değiştirildiği fakat kabul görmeyip yeniden Sülümenli'ye çevrildiği bilinmektedir.

Kasaba da eski ismiyle İnbeşik olarak adlandırılan Altındağ mahallesinde yer alan höyükler dikkat çekici olup buralardan ve kasaba merkezinde yer alan bazı höyüklerden Afyonkarahisar kalesine dek giden yeraltı kanalları ve mağaralarının olduğu rivayet edilir.

SALMANLI AVŞARI

Salmanlıların adı Süleymanlı şeklinde de geçer. Bu ikisi aynı topluluktur. 16. yy’da Kadirli’de bulunan 5-6 boydan birisi de Salmanlılardı. Zamantı bölgesinde ise henüz erken devirlerde Salmanlılara rastlıyoruz. Onlar bu bölgede Kalelice Pirselik ve Kalecik (Alibeyli) köylerinde bulunuyordu. Daha sonra Salmanlılardan önemli bölüklerin dağıldıklarını görüyoruz. 1613 yılında Çankırı bölgesindeki Türkmenler arasında Büyük ve Küçük Salmanlı olarak adı geçiyor. Bunların daha sonra Batı Anadolu’ya doğru yayıldıklarını görüyoruz.

1691 yılında Köse İbrahim, Balı ve Kubad Kethüdaların emrindeki Büyük Salmanlılar ile Ali ve Ketiş Oğlu Bekir Kethüdaların emrindeki Küçük Salmanlılar, Batı Anadolu’da çevre köylere zarar vermekteydiler. Bu tarihlerde Büyük Salmanlılar, Köse Musa (Diğer adı Köse Köselisi), Pekmezli, Karahaliloğulları, Fakihli, Güllüce, Keleşoğlu, Emmioğlu, Karahacı Ebubekir, Hacıemir şamoğlu, Hacı Yusuf, Abdullahoğlu, Abdioğlu, Katipoğlu ve Ceridoğlu, Küçük Salmanlılar ise Ali Kethüda, Hacı Kasım-Oğlu, Kara Bayram ve Kara Bayrak adlı obalara ayrılmıştı.

Bunlardan Köse Musa obası, Sandıklı’da iskan edildi. Kara Halil Oğulları ise 1691’de Hama ve Humus’a iskan edilen oymaklar arasındadır (Hama’da Barin nahiyesinde Akrep ve Rubah köyleri ile Saguna mezrasına). Diğer kısımları da 1730’da Karaman’da bulunan Atlantı 'ya iskan edildi. Bazıları Maraş’ta Güvercinlik kazasının Gercayin ve Emre (Gökçetepe) köylerinde yerleşti.Kara Halilli cemaatinin İfraz’a dahil edilen bölükleri ise 1725’te Adana’da Kurtkulağı’na yerleştrildi. Bunlar, Karaman, Kütahya, Bursa, İçel, Aydın ve Saruhan taraflarına kaçtıysa da tekrar Çukurova’ya nakledildiler.

Danişmentli Türkmenleri arasında görülen Salmanlıların, 1691 yılında başlayan iskanları 1701’de Keçi Borlu, Geyikler (Dinar), Sandıklı ve Çölabat (Haydarlı) kazalarına iskanı ile tamamlandı. Önce mera ve tarlalar yetersiz diye itiraz ettiler. Bunun üzerine tahrir yapıldı ve bölge yöneticilerine emir gönderilerek buna göre iskanları gerçekleşti (1702). Ancak ertesi yıl bir kısmı iskanı terk edip zulme başladı (1703). Uzun uğraşlardan sonra (1708) bunlar tekrar eski yerlerine yerleştiler.

Büyük Salmanlılar, Geyikler (Dinar) kazasının Yorgalar, Akça, Yüreğil, Gökçeli, Alacaatlı, Yarımca, Dombay, Eskiköy, Engürük, Yenice, Yeregiren, Seyidli, Budaklı, Karabedirli, Eldere ve Porsama, Sandıklı’nın Kötüağıl, Urla’nın Okçular köylerine, Kara Halilli obası ise Sandıklı’nın Karakuyu, Karahalilli ve Saidli köylerine; Küçük Salmanlılar, Geyikler (Dinar) kazasının Mayalı, Çapalı, Eldere, Kulu ve Torumlu köylerine, Küçük Salmanlıların Hacı Kasımoğlu obası ise Kuyuköy, Bahşayış, Haceröyük ve Tulu köylerine yerleşti. Ancak çevreye zararları önlenemediği için 1720’de Rakka’ya iskanları emredildiyse de bundan vazgeçilerek 1728’de aşiretin miri yöneticilerine gönderilen emirle itaatleri sağlandı. Böylece buralara kesin yerleşmiş oldular. Günümüzde Afyon il merkezi ile Sülümenli, Çobanlar ve Işıklar kasabaları bu cemaattendir.

Çankırı bölgesindeki Salmanlılardan bazı grupların Yozgat tarafına geçtiklerini anlıyoruz. Nitekim Boz-Ok’ta sakin Selmanlı ve Dede Sülü cemaatine tabi diğer Selmanlı cemaati, içlerinden çıkan eşkıya sebebiyle vergilerine zam yapılmak suretiyle cezalandırılmışlar ve Yeni-İl’e dahil edilerek iskanları emredilmiştir (1714). Bunlardan bir bölük, Davudeli ve Elmahacılı köyüne yerleşti Onlar, Maraş’ta Gündeşli aşiretine tabi bulunmaktaydılar. Bu Salmanlılar, Kangal ile Hasançelebi arasında bulunan Alaca Han ve Ulaş mevkine diğer cemaatlerle 1723-29 da kendi rızaları ile iskan edilmişti. Ancak bir takım cemaatlerin taarruzları sonucu 1733’te devlete yaptıkları şikayet sonucu Sofular hariç diğerleri iskandan affedilmiştir.

Salmanlılar Adana, Aksaray, Alanya, Amasya, Ankara, Antep, Aydın, Bigadiç, Bor, Boyabat, Boz-Ok (Kocalı kazası), Çankırı, Çorlu, Çorum, Çöl-Abat (Haydarlı), Çukurova, Danişmentli, Dazkırı, Diyarbakır, Edirne, Eyüpeli, Geyikler (Dinar), Göksun, Gördük ve Timurcu – Saruhan, Gülnar, Halep, Hamit, Isparta, İzmir, Karahisar-ı Sahip (Afyonkarahisar), Karahisar-ı şarki, Kangal, Kars-ı Maraş, Kastamonu, Kaş, Kayseri, Keçiborlu, Keskin, Kırşehir, Kilis, Kirmastı (Mustafakemalpaşa), Konya, Kozan, Kütahya, Malatya, Maraş, Niğde, Rakka, Sandıklı, Sivas, Sungurlu, Tarsus, Teke, Tire, Yeni-İl, Yenişehir – Aydın, Zamantı ve Zeyne – İç-El’de ve Balkanlarda Kili ve Akkerman, Selanik, Kırcali, Çirmen’de yerleşmiştir.

Sosyal yapı

Kasabada 3 tane ilköğretim okulu, 6 tane cami, 2 tane Kuran kursu, 1 tane saglik ocagi bulunmaktadir.

Sülümenli kasabasinda eğitim düzeyi gittikçe yükselmektedir, kasabanın yetiştirdiği çok sayıda yüksek düzeyde memur ve işadamı bulunmaktadır.

Afyonkarahisarda yaklasik 2000 Sülümenlili yaşamaktadır. Başta İstanbul ve Ankara olmak üzere diğer büyükşehirlerde ve Belçika ile Almanya başta olmak üzere yurtdışındaki diğer ülkelerde de çok sayıda Sülümenlili yaşamaktadır.

Kasabanın gençlerinden oluşan Afyonkarahisar amatör liginde mücadele eden Sülümenli Belediye Spor Kulübü'nün futbol takımı bulunmaktadır.Ama su sıralarda maddi sıkıntı dolayısıyla maçlar oynanamamaktadır...

Kasaba ile ilgili güncel haberleri ve geniş malumatı http://www.sulumenli.org adresinden edinebilirsiniz.

İdari yapı

Kasaba 1967 yılında belediyelik olmuştur ve şu an İsmail ÇAKAL belediye başkanı olarak 2. kez bu görevi yürütmektedir. 10 yıl içerisinde Afyonkarahisar yeni çevre yolunun tamamlanması ve Afyonkarahisar havaalanının sivil uçuşlara açılmasını müteakip Afyonkarahisar'ın büyükşehir statüsüne yükselmesi beklenmekte olup Sülümenli kasabası da diğer 6-7 belediye ile birlikte Afyonkarahisar Büyükşehir Belediyesi'nin merkez ilçelerinden birisi olacaktır.

Sülümenli Kasabası Belediye Başkanları
Yıllar	Belediye Başkanı
1967-1971	Ali Çetinkaya
1971-1973	Mehmet Aybey
1973-1973	Osman Ekşi
1974-1977	Mehmet Aybey
1977-1980	İsmet Dalkıran
1981-1984	Mehmet Aybey
1984-1989	Kazım Gökmen
1989-1994	Rüştü Özdemir
1994-1999	İsmail Çakal
1999-2009	Mustafa Tabak
2009-	İsmail Çakal

Beldenin 6 mahallesi bulunmaktadır.

Sülümenli Beldesi Mahalleleri ve Muhtarları
Mahalle	Muhtar
Ulucami Mahallesi	Süleyman Çakal
Zafer Mahallesi	Harun Büber
İstiklal Mahallesi	Ali Taban
Cunhuriyet Mahallesi	Ali Çelik
Altındağ Mahallesi	Mevlüt Erdoğan
Şeker Mahallesi	Ahmet Menşur

Ekonomi

Afyonkarahisar Şeker fabrikası ve Şeker Makina Fabrikası ile çok sayıda tuğla ve kiremit fabrikası sınırları içerisinde yer almaktadır.

Kasabanın etrafındaki sülümenli dağlarında ve ovasında altın minerallerinin bulunduğu bilinmektedir.

Kasabanın yeraltı zenginliklerinden birisi de Sıcak Termal Sularıdır. Termal Kuşak içinde yer almasına rağmen suların çıkarılmasına yönelik henüz bir çalışma yapılmamış olup ileriki dönemlerde değerlendirilmesi beklenmektedir.

Nüfus

Yıllara göre belde nüfus verileri
Yıllar	Merkez
2000	4782
1997	4541
1990	4755
1985	4280
1980	3960
1975	3687
1970	3100
1965	2600
1960	2000