Çağatay Hanlığı: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
Çok küçük bir detay ekledim, gramar hatasını düzeltip yazıyı daha akıcı yaptım. Etiketler: Geri alındı Görsel Düzenleyici |
LostMyMind (mesaj | katkılar) Gerekçe: Deneme amaçlı değişiklik Etiket: Elle geri alma |
||
| 108. satır: | 108. satır: | ||
Cengiz Han ölmeden önce topraklarını oğulları arasında paylaştırmıştı. Yıktıkları [[Kara Hıtay]]'ın toprakları olan [[Kaşgar]] civarı ile [[Maveraünnehir]]'in büyük bölümünü Çağatay’a vermişti. Çağatay'ın bu topraklarda 1227’de kurduğu devlet 1370’e değin varlığın sürdürdü. Çağatay Han, önce ağabeyi [[Cuci Han]] ve ardından babası ölünce hanedanın en yaşlı üyesi oldu. Buna karşın kardeşi [[Ögeday]]’in [[kağan]] (büyük han) olmasına karşı çıkmadı ve topraklarını ona bağlı kalarak yönetti. |
Cengiz Han ölmeden önce topraklarını oğulları arasında paylaştırmıştı. Yıktıkları [[Kara Hıtay]]'ın toprakları olan [[Kaşgar]] civarı ile [[Maveraünnehir]]'in büyük bölümünü Çağatay’a vermişti. Çağatay'ın bu topraklarda 1227’de kurduğu devlet 1370’e değin varlığın sürdürdü. Çağatay Han, önce ağabeyi [[Cuci Han]] ve ardından babası ölünce hanedanın en yaşlı üyesi oldu. Buna karşın kardeşi [[Ögeday]]’in [[kağan]] (büyük han) olmasına karşı çıkmadı ve topraklarını ona bağlı kalarak yönetti. |
||
Çağatay Han'ın 1241'de ölümünden sonra Çağatay Hanlığı merkezi Moğol devletine karşı mücadeleye girişti. Çağatay'ın torunu [[Algu]], [[Kubilay Han]] ile [[Arık Böke]] arasındaki taht mücadelesinin yol açtığı iktidar boşluğundan yararlanarak [[Harezmşahlar]], Batı Türkistan ve Afganistan'ı da sınırlarına kattı. 1266’da tahta çıkan [[Mübarekşah]], [[İslam]] dinini kabul eden ilk Çağatay hanı oldu. Ondan önceki Çağatay hükümdarları [[Şamanizm]] inancını benimsiyorlardı |
Çağatay Han'ın 1241'de ölümünden sonra Çağatay Hanlığı merkezi Moğol devletine karşı mücadeleye girişti. Çağatay'ın torunu [[Algu]], [[Kubilay Han]] ile [[Arık Böke]] arasındaki taht mücadelesinin yol açtığı iktidar boşluğundan yararlanarak [[Harezmşahlar]], Batı Türkistan ve Afganistan'ı da sınırlarına kattı. 1266’da tahta çıkan [[Mübarekşah]], [[İslam]] dinini kabul eden ilk Çağatay hanı oldu. Ondan önceki Çağatay hükümdarları [[Şamanizm]] inancını benimsiyorlardı. |
||
Çağatay Hanlığı en parlak dönemini [[Kebek Han]]’ın yönetiminde (1318-26) yaşadı. Kebek Han göçebe hayatını bırakıp Karesi'de sarayı yaptırarak yerleşmiş, Çağatay ekonomisi gelişmiş ve ilk Çağatay parası [[Kebek]]<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.mongoliancoins.com/pictures_popup.php?images%2FCoins_of_mongol_Empire%2FCH.kibak_671.jpg |başlık=Chaghatayid coins |erişimtarihi=15 Nisan 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20160305003200/http://www.mongoliancoins.com/pictures_popup.php?images%2FCoins_of_mongol_Empire%2FCH.kibak_671.jpg |arşivtarihi=5 Mart 2016 |ölüurl=evet }}</ref> i basıldı. Bu yerleşme ve şehirlileşme ile birlikte din açısından İslamlaşma ve dil açısından Türkleşme yaşanmıştır. Ancak bu durum boylar arasındaki siyasi çatışmanın sebebi yaratılmıştır. |
Çağatay Hanlığı en parlak dönemini [[Kebek Han]]’ın yönetiminde (1318-26) yaşadı. Kebek Han göçebe hayatını bırakıp Karesi'de sarayı yaptırarak yerleşmiş, Çağatay ekonomisi gelişmiş ve ilk Çağatay parası [[Kebek]]<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.mongoliancoins.com/pictures_popup.php?images%2FCoins_of_mongol_Empire%2FCH.kibak_671.jpg |başlık=Chaghatayid coins |erişimtarihi=15 Nisan 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20160305003200/http://www.mongoliancoins.com/pictures_popup.php?images%2FCoins_of_mongol_Empire%2FCH.kibak_671.jpg |arşivtarihi=5 Mart 2016 |ölüurl=evet }}</ref> i basıldı. Bu yerleşme ve şehirlileşme ile birlikte din açısından İslamlaşma ve dil açısından Türkleşme yaşanmıştır. Ancak bu durum boylar arasındaki siyasi çatışmanın sebebi yaratılmıştır. |
||
Sayfanın 19.09, 22 Nisan 2022 tarihindeki hâli
Tschagatai-Ulus Khanat Cayatai Çağatay Hanlığı | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1227-1347 | |||||||||||||
 Bayrak | |||||||||||||
 | |||||||||||||
| Başkent | Almalık, Karşi | ||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Türkçe, Farsça, Moğolca[1][2] | ||||||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||||||
| Han | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Para birimi | dirhem, dinar ve Kebek | ||||||||||||
| |||||||||||||
| Makale serilerinden |
 |
| Makale serilerinden |
 |
Çağatay Hanlığı, Moğol hükümdarı Cengiz Han’ın oğullarından Çağatay Han’ın adını taşıyan Türkleşmiş Moğol devletidir.
Cengiz Han ölmeden önce topraklarını oğulları arasında paylaştırmıştı. Yıktıkları Kara Hıtay'ın toprakları olan Kaşgar civarı ile Maveraünnehir'in büyük bölümünü Çağatay’a vermişti. Çağatay'ın bu topraklarda 1227’de kurduğu devlet 1370’e değin varlığın sürdürdü. Çağatay Han, önce ağabeyi Cuci Han ve ardından babası ölünce hanedanın en yaşlı üyesi oldu. Buna karşın kardeşi Ögeday’in kağan (büyük han) olmasına karşı çıkmadı ve topraklarını ona bağlı kalarak yönetti.
Çağatay Han'ın 1241'de ölümünden sonra Çağatay Hanlığı merkezi Moğol devletine karşı mücadeleye girişti. Çağatay'ın torunu Algu, Kubilay Han ile Arık Böke arasındaki taht mücadelesinin yol açtığı iktidar boşluğundan yararlanarak Harezmşahlar, Batı Türkistan ve Afganistan'ı da sınırlarına kattı. 1266’da tahta çıkan Mübarekşah, İslam dinini kabul eden ilk Çağatay hanı oldu. Ondan önceki Çağatay hükümdarları Şamanizm inancını benimsiyorlardı.
Çağatay Hanlığı en parlak dönemini Kebek Han’ın yönetiminde (1318-26) yaşadı. Kebek Han göçebe hayatını bırakıp Karesi'de sarayı yaptırarak yerleşmiş, Çağatay ekonomisi gelişmiş ve ilk Çağatay parası Kebek[3] i basıldı. Bu yerleşme ve şehirlileşme ile birlikte din açısından İslamlaşma ve dil açısından Türkleşme yaşanmıştır. Ancak bu durum boylar arasındaki siyasi çatışmanın sebebi yaratılmıştır.
Aslında Çağatay Han döneminde İslam'ın dinî alışkanlıkları yasaklanmıştır. Fakat Kara Hülâgu'den sonraki Hanlar Orta Asya'nın çoğunluğunu oluşturan müslümanlara barışık davranmaya başlamıştır. Mübarek Şah müslüman olduysa da kendisinden sonraki Hanlar Kebek Han'a kadar Budist idi. Moğol Hanların ciddi İslamlaşması ise Tarmaşirin'nin İslam'ı kabul etmesinden sonra yaşanmıştır.
Bu dönemde Maveraünnehir'de oturan ve kent kültürüne alışarak Türkleşmiş Batı Çağatay Hanlığı bünyesindekiler kendineline "Çağataylı" olarak hitap etmeye başlamıştır. Bu dince İslamlaşmış dilce Türkçeleşmiş "Çağataylı"lar bazı tarihçiler tarafından Çağatay Türkleri ve kullandıkları dili de Çağatayca olarak adlandırılmaktadır.
Bu "Çağataylı"lara karşın doğuda İli vadisi ve Tanrıdağı kuzeyinde göçebe hayvancılığını sürdürmüş boylar kendilerine "Moghul (Moğol)" olarak hitap ederek Moğol kültürününden gururu duymaya devam etmişler ve Moğolluğunu yitirmiş "Çağataylı"lara "Karaunas (Melez)" diyerek aşağılamıştır. "Çağataylı"lar ise "Moghul"lara "Çete" diyerek aşağılamıştır.
Bu durumda Tarmaşirin'den sonraki Çağatay Hanlığı, Duva Han'ın oğullarının güç mücadelesinin sahnesi olmuş ve 1340'tan sonra Pamir Dağlarının doğusunu yöneten Doğu Çağatay Hanlığı ile batısını yöneten Batı Çağatay Hanlığı olmak üzere ikiye bölünmüştür.
Doğuda tahta çıkan Tuğluk Timur (1359-70) batı bölgesini ele geçirerek Çağatay topraklarını yeniden birleştirdi. Çağatay Hanlığı Altıshahr[4] (Yarkand Hanlığı), Moghulistan ve Uyguristan gibi üç bölgeden oluşmuştur.
Bu sırada Doğu Çağatay kökenli Barlas boyundan Timur, hanlık için bir tehlike olarak belirmeye başlamıştı. Çağatay Hanlığı’na bağlı Semerkant emirinin hizmetinde bulunan Timur, önce Semerkant’ı, sonra Çağatay topraklarını ele geçirdi.
Çağatay Hanlığı böylece yıkılmasına karşın, Çağataylılar 17. yüzyıl sonlarına kadar varlıklarını sürdürdüler.
Ayrıca bakınız
- Çağatay Hanlar listesi
- Doğu Çağatay (Moğolistan) Hanlığı: (1347-1508)
- Batı Çağatay Hanlığı: (1347-1402)
- Yarkand Hanlığı: (1514-1680)
- Turpan Hanlığı: (1487–1570)
Kaynakça
- ^ Zsuzsanna Gulácsi (2015). Mani's Pictures: The Didactic Images of the Manichaeans from Sasanian... s. 156.
- ^ Hyun Jin Kim (2013). The Huns, Rome and the Birth of Europe. s. 29.
- ^ "Chaghatayid coins". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020.
- ^ Altıshahr; güney Sincan'da Hotan, Yarkent, Yengihisar, Kaşgar, Aksu, ve Uçturfan'dan oluşan altı şehirler.
- Svat Soucek, A History of Inner Asia, Cambridge University Press (Februar 2000) ISBN 978-0-521-65704-4 (İngilizce)
