Hortum (meteoroloji): Revizyonlar arasındaki fark

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Değişiklik özeti yok
Khutuck Bot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.111.422 değişiklik
k Bot v3: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir)
2. satır: 2. satır:
[[Dosya:TrombaMarinaTerracinaItalia11ago06.jpg|200px|küçükresim|Terracina ([[Lazio]], [[İtalya]])'da bir hortum]]
[[Dosya:TrombaMarinaTerracinaItalia11ago06.jpg|200px|küçükresim|Terracina ([[Lazio]], [[İtalya]])'da bir hortum]]
[[Dosya:F5 tornado Elie Manitoba 2007.jpg|küçükresim|200px|22 Haziran 2007 tarihinde [[Kanada]]'nın [[Manitoba]] eyaletinde meydana gelen F5 kategorisindeki (önce F4 olduğu tahmin edildi) bir hortum, güneydoğusundan [[Elie, Manitoba|Elie]] kasabasına yaklaşırken]]
[[Dosya:F5 tornado Elie Manitoba 2007.jpg|küçükresim|200px|22 Haziran 2007 tarihinde [[Kanada]]'nın [[Manitoba]] eyaletinde meydana gelen F5 kategorisindeki (önce F4 olduğu tahmin edildi) bir hortum, güneydoğusundan [[Elie, Manitoba|Elie]] kasabasına yaklaşırken]]
'''Hortum''', [[Bulut|kümülus bulutları]] ile bağlantılı olarak silindir şeklinde dönerek gezen bir [[rüzgâr]] türüdür. Bu "hortum" bulutlardan yere kadar uzanır ve büyük yıkıcı güce sahip olan bir doğa felaketidir. Hortumlar hakkında bir bilimsel teori ilk olarak 1917 yılında [[Alfred Wegener]] tarafından üretilmiştir ve bu teori günümüzde de doğru olarak kabul edilmektedir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://journals.ametsoc.org/view/journals/bams/100/4/bams-d-17-0316.1.xml|başlık=100 Years Later: Reflecting on Alfred Wegener’s Contributions to Tornado Research in Europe|tarih=2019-04-01|sayı=4|dil=EN|sayfalar=567–578|çalışma=Bulletin of the American Meteorological Society|cilt=100|ad=Bogdan|soyadı=Antonescu|issn=0003-0007|doi=10.1175/BAMS-D-17-0316.1|ad2=Hugo M. A. M.|ad3=David M.|soyadı2=Ricketts|soyadı3=Schultz}}</ref>
'''Hortum''', [[Bulut|kümülus bulutları]] ile bağlantılı olarak silindir şeklinde dönerek gezen bir [[rüzgâr]] türüdür. Bu "hortum" bulutlardan yere kadar uzanır ve büyük yıkıcı güce sahip olan bir doğa felaketidir. Hortumlar hakkında bir bilimsel teori ilk olarak 1917 yılında [[Alfred Wegener]] tarafından üretilmiştir ve bu teori günümüzde de doğru olarak kabul edilmektedir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://journals.ametsoc.org/view/journals/bams/100/4/bams-d-17-0316.1.xml|başlık=100 Years Later: Reflecting on Alfred Wegener’s Contributions to Tornado Research in Europe|tarih=1 Nisan 2019|sayı=4|dil=EN|sayfalar=567-578|çalışma=Bulletin of the American Meteorological Society|cilt=100|ad=Bogdan|soyadı=Antonescu|issn=0003-0007|doi=10.1175/BAMS-D-17-0316.1|ad2=Hugo M. A. M.|ad3=David M.|soyadı2=Ricketts|soyadı3=Schultz}}</ref>


== Oluşumu ==
== Oluşumu ==
Hava olaylarının oluşumları ne kadar karışık gözükse de, aslında hepsinin oluşumu birbirleri ile benzer şekildedir. Hortum gibi ekstrem hava olayının oluşmasındaki tek fark; yukarı seviyelere taşınan suyun (konveksiyon) çok daha fazla olması ve sürekli hızlı bir şekilde yükselmesidir. Buna basit bir örnek olarak kaynayan suyu örnek gösterebiliriz. Isındıkça yükselen hava, yukarı seviyedeki soğuk havadan dolayı içindeki su yoğuşarak milyarlarca su partiküllerini açığa çıkarır. Bu milyarlarca mikro su partikülleri yukarıda birleşerek bulut diye adlandırdığımız şekilleri oluştururlar ki, bulutların büyüklükleri de taşınan havanın hızına bağlı olarak değişir. Çok hızlı bir şekilde yükselen sıcak ve nemli hava, yükselen havaya oranla çok daha soğuk olan hava tarafından emilmeye başlar. Bu esnada hava çok kararsızdır ve bu kararsızlığın tepkimesi olarak bulutun altında spiral bir şekil oluşur. Yer seviyesinden hızlıca yükselen hava, basıncı ve sıcaklığı düşürür. Bu esnada rüzgâr şiddetini arttırır ve su buharı yoğunlaşmaya başlar. Yoğunlaşan su buharı, bulutun altında belirmeye başlayan spiral şeklin daha belirgin, havanın ise daha kararsız hale gelmesine neden olarak hortumun gücünün artmasına neden olur. Olgunlaşmaya başlayan spiral şekil alttan emdiği havayı hızla soğutarak yoğuşturur ve şiddetli akıma, şimşeklerle birlikte dolu ve yağmur sağanakları da katılır. Hortumlar tropikal bir siklona oranla çok daha küçük, ancak bir o kadar da yıkıcıdır.
Hava olaylarının oluşumları ne kadar karışık gözükse de, aslında hepsinin oluşumu birbirleri ile benzer şekildedir. Hortum gibi ekstrem hava olayının oluşmasındaki tek fark; yukarı seviyelere taşınan suyun (konveksiyon) çok daha fazla olması ve sürekli hızlı bir şekilde yükselmesidir. Buna basit bir örnek olarak kaynayan suyu örnek gösterebiliriz. Isındıkça yükselen hava, yukarı seviyedeki soğuk havadan dolayı içindeki su yoğuşarak milyarlarca su partiküllerini açığa çıkarır. Bu milyarlarca mikro su partikülleri yukarıda birleşerek bulut diye adlandırdığımız şekilleri oluştururlar ki, bulutların büyüklükleri de taşınan havanın hızına bağlı olarak değişir. Çok hızlı bir şekilde yükselen sıcak ve nemli hava, yükselen havaya oranla çok daha soğuk olan hava tarafından emilmeye başlar. Bu esnada hava çok kararsızdır ve bu kararsızlığın tepkimesi olarak bulutun altında spiral bir şekil oluşur. Yer seviyesinden hızlıca yükselen hava, basıncı ve sıcaklığı düşürür. Bu esnada rüzgâr şiddetini arttırır ve su buharı yoğunlaşmaya başlar. Yoğunlaşan su buharı, bulutun altında belirmeye başlayan spiral şeklin daha belirgin, havanın ise daha kararsız hale gelmesine neden olarak hortumun gücünün artmasına neden olur. Olgunlaşmaya başlayan spiral şekil alttan emdiği havayı hızla soğutarak yoğuşturur ve şiddetli akıma, şimşeklerle birlikte dolu ve yağmur sağanakları da katılır. Hortumlar tropikal bir siklona oranla çok daha küçük, ancak bir o kadar da yıkıcıdır.


Bir [[deniz]]in ya da [[göl]]ün üzerinde meydana gelen bir hortum, yerden emdiği sular ile bir "''Su hortumu''"<ref>{{Web kaynağı|url=https://oceanservice.noaa.gov/facts/waterspout.html|başlık=What is a waterspout?|erişimtarihi=2021-03-07|dil=EN-US|çalışma=oceanservice.noaa.gov|ad=National Oceanic and Atmospheric Administration|soyadı=US Department of Commerce}}</ref> oluşturur. Havanın mevsimsel değişimine göre kar hortumu ve [[Alev hortumu|alev hortumları]]da<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.usatoday.com/story/news/nation/2020/08/20/california-wildfires-what-fire-tornado-fire-whirl-fire-cloud/5614981002/|başlık=California is on fire: What are fire whirls, fire tornadoes, fire clouds and dry lightning?|erişimtarihi=2021-03-07|dil=en-US|çalışma=USA TODAY|ad=Joshua Bote and Wyatte|soyadı=Grantham-Philips}}</ref> oluşabilmektedir.
Bir [[deniz]]in ya da [[göl]]ün üzerinde meydana gelen bir hortum, yerden emdiği sular ile bir "''Su hortumu''"<ref>{{Web kaynağı|url=https://oceanservice.noaa.gov/facts/waterspout.html|başlık=What is a waterspout?|erişimtarihi=7 Mart 2021|dil=EN-US|çalışma=oceanservice.noaa.gov|ad=National Oceanic and Atmospheric Administration|soyadı=US Department of Commerce}}</ref> oluşturur. Havanın mevsimsel değişimine göre kar hortumu ve [[Alev hortumu|alev hortumları]]da<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.usatoday.com/story/news/nation/2020/08/20/california-wildfires-what-fire-tornado-fire-whirl-fire-cloud/5614981002/|başlık=California is on fire: What are fire whirls, fire tornadoes, fire clouds and dry lightning?|erişimtarihi=7 Mart 2021|dil=en-US|çalışma=USA TODAY|ad=Joshua Bote and Wyatte|soyadı=Grantham-Philips}}</ref> oluşabilmektedir.
<center>
<center>


Sayfanın 03.26, 8 Mart 2021 tarihindeki hâli

Terracina (Lazio, İtalya)'da bir hortum
22 Haziran 2007 tarihinde Kanada'nın Manitoba eyaletinde meydana gelen F5 kategorisindeki (önce F4 olduğu tahmin edildi) bir hortum, güneydoğusundan Elie kasabasına yaklaşırken

Hortum, kümülus bulutları ile bağlantılı olarak silindir şeklinde dönerek gezen bir rüzgâr türüdür. Bu "hortum" bulutlardan yere kadar uzanır ve büyük yıkıcı güce sahip olan bir doğa felaketidir. Hortumlar hakkında bir bilimsel teori ilk olarak 1917 yılında Alfred Wegener tarafından üretilmiştir ve bu teori günümüzde de doğru olarak kabul edilmektedir.[1]

Oluşumu

Hava olaylarının oluşumları ne kadar karışık gözükse de, aslında hepsinin oluşumu birbirleri ile benzer şekildedir. Hortum gibi ekstrem hava olayının oluşmasındaki tek fark; yukarı seviyelere taşınan suyun (konveksiyon) çok daha fazla olması ve sürekli hızlı bir şekilde yükselmesidir. Buna basit bir örnek olarak kaynayan suyu örnek gösterebiliriz. Isındıkça yükselen hava, yukarı seviyedeki soğuk havadan dolayı içindeki su yoğuşarak milyarlarca su partiküllerini açığa çıkarır. Bu milyarlarca mikro su partikülleri yukarıda birleşerek bulut diye adlandırdığımız şekilleri oluştururlar ki, bulutların büyüklükleri de taşınan havanın hızına bağlı olarak değişir. Çok hızlı bir şekilde yükselen sıcak ve nemli hava, yükselen havaya oranla çok daha soğuk olan hava tarafından emilmeye başlar. Bu esnada hava çok kararsızdır ve bu kararsızlığın tepkimesi olarak bulutun altında spiral bir şekil oluşur. Yer seviyesinden hızlıca yükselen hava, basıncı ve sıcaklığı düşürür. Bu esnada rüzgâr şiddetini arttırır ve su buharı yoğunlaşmaya başlar. Yoğunlaşan su buharı, bulutun altında belirmeye başlayan spiral şeklin daha belirgin, havanın ise daha kararsız hale gelmesine neden olarak hortumun gücünün artmasına neden olur. Olgunlaşmaya başlayan spiral şekil alttan emdiği havayı hızla soğutarak yoğuşturur ve şiddetli akıma, şimşeklerle birlikte dolu ve yağmur sağanakları da katılır. Hortumlar tropikal bir siklona oranla çok daha küçük, ancak bir o kadar da yıkıcıdır.

Bir denizin ya da gölün üzerinde meydana gelen bir hortum, yerden emdiği sular ile bir "Su hortumu"[2] oluşturur. Havanın mevsimsel değişimine göre kar hortumu ve alev hortumlarıda[3] oluşabilmektedir.

  • 1949 yılında ABD'nin Kansas eyâletinde bir hortum
    1949 yılında ABD'nin Kansas eyâletinde bir hortum
  • Stoughton kasabasına yaklaşan bir hortum (F5)
    Stoughton kasabasına yaklaşan bir hortum (F5)
  • Oklahoma eyâletinde F5 kategorisinden (en büyük) bir hortum Genişliği tahminen 1,5 kilometre
    Oklahoma eyâletinde F5 kategorisinden (en büyük) bir hortum Genişliği tahminen 1,5 kilometre

Kaynakça

  1. ^ Antonescu, Bogdan; Ricketts, Hugo M. A. M.; Schultz, David M. (1 Nisan 2019). "100 Years Later: Reflecting on Alfred Wegener's Contributions to Tornado Research in Europe". Bulletin of the American Meteorological Society (İngilizce). 100 (4): 567-578. doi:10.1175/BAMS-D-17-0316.1. ISSN 0003-0007. 
  2. ^ US Department of Commerce, National Oceanic and Atmospheric Administration. "What is a waterspout?". oceanservice.noaa.gov (İngilizce). Erişim tarihi: 7 Mart 2021. 
  3. ^ Grantham-Philips, Joshua Bote and Wyatte. "California is on fire: What are fire whirls, fire tornadoes, fire clouds and dry lightning?". USA TODAY (İngilizce). Erişim tarihi: 7 Mart 2021. 

Dış bağlantılar

Avrupa

ABD

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hortum_(meteoroloji)&oldid=25065798" sayfasından alınmıştır