Buenos Aires: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Portugal1337 (mesaj | katkılar)
k →‎top: düzeltme
9. satır: 9. satır:
| yerleşim_türü = Özerk Şehir
| yerleşim_türü = Özerk Şehir
| slogan =
| slogan =
| görüntü ={{multiple image
| görüntü ={{Çoklu resim
| border = infobox
| border = infobox
| total_width = 280
| total_width = 280

Sayfanın 17.19, 18 Aralık 2020 tarihindeki hâli

Buenos Aires
Özerk Şehir
Ciudad Autónoma de Buenos Aires
Buenos Aires Özerk Şehri
Buenos Aires bayrağı
Bayrak
Buenos Aires arması
Arma
Arjantin üzerinde Buenos Aires
Buenos Aires
Buenos Aires
Buenos Aires'in Arjantin'deki konumu
ÜlkeArjantin Arjantin
Özerk ŞehirBuenos Aires
Kuruluş2 Şubat 1536 (Pedro de Mendoza tarafından)
11 Haziran 1580 (Juan de Garay tarafından)
İdare
 • TürÖzerk şehir
 • Hükümet başkanıHoracio Rodríguez Larreta (PRO)
Yüzölçümü
 • Özerk Şehir203 km²
Rakım25 m
Nüfus
 (2010)
 • Kent
2,891,082
 • Metropol
15,594,428
Zaman dilimiUTC-03.00 (ARZ)
Alan kodu011
İGE (2018)0.867 çok yüksek (1.)[1]

Buenos Aires (İspanyolca telaffuz: İspanyolca telaffuz: [ˈbwenoˈsaiɾes]) Arjantin'in başkenti ve São Paulo'dan sonra Güney Amerika'nın ikinci büyük kentidir. Şehri resmî adı "Ciudad Autonoma de Buenos Aires (Otonom Buenos Aires Şehri)'tir.[2] Arjantin'de "Capital Federal" olarak ifade edilmektedir.

İspanyolcada "Güzel Havalar" anlamına gelen ve Arjantin'in en büyük kenti olan Buenos Aires, aynı zamanda Güney Amerika'nın da en büyük kentlerinden biridir. 2001 nüfus sayımına göre kentte 2.776.234 kişi yaşamasına karşın, bu sayı çevresindeki varoşlar da hesaba katıldığında 12 milyonu geçer. 2010 yılında yapılan son Arjantin genel sayımında şehrin nüfusu 2.890.151 olarak belirlenmiştir. Çevresindeki metropoliten alanıyla birlikte bu rakam 12.806.866 olmuştur.[3]

Kentte yaşayanların çoğunluğu İspanyol ve İtalyan kökenli olmakla birlikte, azımsanmayacak oranda Arap, Yahudi, Gürcü, Ermeni, Çin ve Kore kökenliler de bulunur. En yaygın din Katolik Hristiyanlık, resmî dili ise İspanyolcadır.

Coğrafi Konum

Rio de la Plata
Kongre Sarayı

Buenos Aires şehri Atlantik Okyanusu kıyısında, Río Paraná ve Río Uruguay nehirlerinin oluşturduğu huni biçimindeki Río de la Plata adı verilen ağızda, Güney Amerika kıtasının doğusunda bulunur.

Río de la Plata'nın Buenos Aires'te bulunan kısmı yoğun balçıkla kaplıdır. Su çok derin değildir ve derinlik genellikle 20 metreyi aşmaz.

Şehir 34° 36′güney enlemleri ve 58° 23′batı boylamları arasında bulunur. Buenos Aires'in batısında Arjantin'in en verimli topraklarının bulunduğu Pampa bölgesi uzanmaktadır.

Yerel Yönetimler

Buenos Aires 48 yerel bölgeye (partido) ayrılmıştır.

Agronomía, Almagro, Balvanera, Barracas, Belgrano, Boedo, Caballito, Chacarita, Coghlan, Colegiales, Constitución, Flores, Floresta, La Boca, La Paternal, Liniers, Mataderos, Monte Castro, Monserrat, Nueva Pompeya, Núñez, Palermo, Parque Avellaneda, Parque Chacabuco, Parque Chas, Parque Patricios, Puerto Madero, Recoleta, Retiro, Saavedra, San Cristóbal, San Nicolás, San Telmo, Vélez Sársfield, Versalles, Villa Crespo, Villa del Parque, Villa Devoto, Villa Lugano, Villa Luro, Villa Mitre, Villa Ortúzar, Villa Pueyrredón, Villa Real, Villa Riachuelo, Villa Santa Rita, Villa Soldati, Villa Urquiza

Bununla birlikte geleneksel olarak şehrin bazı bölgelerine verilen isimler resmî isimlerinden daha yaygındır.

İklim diyagramı: Buenos Aires
OŞMNMHTAEEKA
 
 
79
 
29
17
 
 
71
 
28
17
 
 
109
 
26
16
 
 
89
 
22
12
 
 
76
 
18
8
 
 
61
 
14
5
 
 
56
 
14
6
 
 
61
 
16
6
 
 
79
 
18
8
 
 
86
 
21
10
 
 
84
 
24
13
 
 
99
 
28
16
sıcaklık (°C)yağış (mm)
  • Abasto (Eski market meydanı ve bugünkü alışveriş merkezi): Almagro ve Balvanera'nın bir kısmı
  • Barrio Norte (Zengin kesimin yaşadığı bölge): Recoleta ve Palermo
  • Congreso: Parlamento binasının çevresindeki bölge
  • Microcentro: (Borsa ve büyük şirketlerin bulunduğu bölge): Retiro ve San Nikolás'ın bir kısmı
  • Once (Once tren garı'nın çevresindeki bölge): Balvanera
  • Tribunales (Adliye Sarayı'nın çevresindeki bölge): San Nikolás'ın bir kısmı

İklim

Tres de Febrero (3 Şubat) Parkı

Buenos Aires ılıman iklim kuşağında bulunur. Yıllık ortalama sıcaklık 16, 9 derecedir, ortalama yağış miktarı ise 1. 027 milimetredir. En sıcak ay ortalama 23, 7 dereceyle Ocak, en soğuk ay ise ortalama 10, 5 dereceyle Haziran ayıdır. Kış aylarında bile sıcaklık çok nadiren sıfırın altına düşer ve kar yağışı çok nadir görülmüştür.

En çok yağış ortalama 122 milimetre ile Mart ayında görülürken, en az yağış ortalama 61 milimetre ile Haziran ayındadır.

Tarih

Şehrin Kuruluşu (1536–1541)

Metropolitana Katedrali

Juan Díaz de Solís Río de la Plata'yı 1516 yılında keşfetti, fakat seferi bugünkü Tigre yakınlarında Kızılderililer tarafından uğradığı bir saldırı sonucunda kanlı bir şekilde bitti, öyle ki bu saldırı sırasında Solís de hayatını kaybetmiştir.

Buenos Aires 2 Şubat 1536 tarihinde Pedro de Mendoza tarafından Puerto de Nuestra Señora Santa María del Buen Ayre (Sevgili Anamız Güzel Hava Bakiresi Meryem'in Limanı) adıyla kurulmuştur. İsmi, Cagliari'nin Virgen de Bonaria'sına (Güzel Hava Bakiresi) tapan Papaz Mendoza seçmiştir. Başka bir rivayete göre ise isim Río de la Plata'daki havanın güzel oluşundan dolayı seçildiği yönündedir. Mendoza'nın şehri kurduğu yer bugünkü San Telmo bölgesinin bulunduğu yerdir.

Mendoza'nın emrinde 16 gemiyle birlikte gelen 1. 600 adam vardı. Yaz sonunda geldikleri için tahıl ekmek için çok geç bir dönemdi. Yerli Querandí Kızılderilileri avcılık ve toplayıcılık yapıyorlardı ve İspanyollar tarafından Mendoza'nın birliklerine yiyecek sağlamaya zorlandılar. Bunun üzerine onlar da sürekli olarak İspanyollara saldırdılar. Mendoza'nın sömürgecileri 1541 yılında bölgeyi terk etmek zorunda kaldılar.

Şehrin İkinci Kuruluşu (1580–1776)

Şehir 1580 yılında Juan de Garay tarafından Ciudad de la Santísima Trinidad y Puerto Santa María de los Buenos Aires (Kutsal Teslis'in Şehri ve Kutsal Güzel Hava Bakiresi Meryem'in Limanı) adıyla tekrar kuruldu. Bu sırada bugünkü Arjantin sınırları içinde, hepsi Kuzeybatı'da bulunan birçok şehir daha kuruldu. Bunlardan en eskisi bugünkü Arjantin'in Kuzeydoğu'sunda bulunan Santiago del Estero'dur.

Buenos Aires kurulduğu ilk zamanlardan beri şehrin etrafındaki Pampa bölgesinde beslenen hayvanlar ve İspanya ile yapılan ticaretle geçimini sağlamıştır. Ama 17. ve 18. yüzyılda İspanyol yönetimi Avrupa'ya gelecek bütün malların vergilendirilebilmesi için öncelikle Peru'daki Lima şehrine gönderilmesini zorunlu kıldı. Malların yollanmasını zorlaştıran bu olay Buenos Airesli tüccarların İspanya'ya karşı hoşnutsuzluklarını gitgide arttırdı ve kaçakçılık günden güne arttı. İspanya Kralı III. Karl otoritesinin gitgide azaldığını fark etti ve tahtta olduğu dönemde (1759-1788) önce ticari yaptırımları hafifletti ve en sonunda Buenos Aires'i serbest bir liman şehri olarak tanıdı.

Río de la Plata Eyaleti'nin Başkenti (1776-1810)

Buenos Aires nihayet 1776 yılında Peru Eyaleti'nden ayrılıp Río de la Plata Eyaleti'nin başkenti oldu. Şehrin nüfusu Afrika'dan getirilen kölelerle birlikte büyük ölçüde arttı, 1778 - 1815 yılları arasında nüfusun hemen hemen üçte birini siyahlar oluşturuyordu.

İspanyolların Birleşik Krallık'a karşı Fransızların müttefiki olarak girdiği Río de la Plata'nın İngiliz işkali sırasında General William Beresford yönetimindeki İngiliz birlikleri iki gün süren bir savaş sonunda şehri işgal ettiler. Şehir halkı İngilizlere karşı direndi ve Santiago de Liniers emrindeki yerel güçler 4 Ağustos'ta şehri tekrar ele geçirdiler. Liniers bir İngiliz kuşatmasını daha başarıyla savuşturdu, bu da 7 Haziran 1807 tarihinde General John Whitelock'un kapitülasyonu ile sonuçlandı.

Kuşatmaların İspanyol birliklerinin değil de, kızgın halkın direnmesi sonucu başarısızlığa uğraması milliyetçileri cesaretlendirdi. Kral Naili'ne Cabildos Abiertos adı verilen yerel birliklere gitgide artan tavizler verdirerek ülkenin bağımsızlığa giden yolunu da açmış oldular.

Bağımsızlık ve Rosas Diktatörlüğü (1810-1880)

25 Mayıs 1810 tarihinde Buenos Airesli silahlı güçler Kral Naili Baltasar Hidalgo de Cisteros y la Torre'yi şehirden attılar. 9 Haziran 1816'da Tucumán Kongresi resmî olarak 'Birleşik Río de la Plata Eyaletleri'nin bağımsızlığını ilan etti. Bağımsızlığın ilanından sonra Buenos Aires merkezli bir yönetimi savunan merkeziyetçiler ve eyaletlerin bağımsızlığından yana olan federalistler arasında tartışmalar yaşandı.

1829 yılında federalist Juan Manuel de Rosas vali olarak Buenos Aires'te yönetimin başına geçti. Mart 1835'te tekrar vali ve Başkumandan seçildi. Rosas'ın gücü zamanla inanılmaz derecede arttı ve bu onu bir diktatöre çevirdi. Brezilya, Uruguay ve Don Justo José de Urquiza'nın birliklerine karşı savaşırken öldüğü 1852 yılına kadar ülkeye hükmetti. Rosas'ın ölümüyle şehir kapılarını Avrupalı göçmenlere açtı.

Buenos Aires eyaleti 1853 yılında eyalet kongresine katılmayı reddetti ve Arjantin'den ayrıldı. 1859 yılında ise 1853'te kurulan Arjantin Birliği'ne (Federación Argentina) katıldı.

Arjantin'in Başkenti (1880-1976)

La Recoleta Mezarlığı, Buenos Aires... Aralarında Eva Peron'un da bulunduğu Arjantin'in en ünlü devlet adamlarının, sanatçılarının, sporcularının mezarlarının bulunduğu aynı zamanda turizme de kazandırılmış olan dev mezarlık...

Buenos Aires 1880 yılında Julio Argentino Roca yönetiminde aynı ismi taşıyan eyaletten ayrılıp başkent ilan edildi. Buenos Aires 1890 yılında Latin Amerika'daki en büyük ve en önemli şehir konumundaydı. Yüzyıl başında nüfusu hemen hemen bir milyona yakındı.

1913 yılında Avenida de Mayo yönetiminde ilk metro hattı açıldı. Buenos Aires metrosu 1969 yılında Meksiko'da açılan metroya kadar Latin Amerika'daki ilk ve tek metro olarak hizmet verdi.

1919 yılında Hipólito Yrigoyen yönetimi sırasında askeri güç kullanılarak bastırılan bir işçi ayaklanması yaşandı. Olaylar Trajik Hafta ismiyle tarihe geçti. 1930'lu yıllarda şehrin bugün can damarlarını oluşturan Santa Fe, Córdoba ve Corrientes caddeleri yapıldı. İkinci Dünya Savaşı'ndan itibaren şehir büyüyerek eski birçok varoşu sınırlarına dahil etti. Bu tarihlerde Arjantin nüfusunun hemen hemen üçte biri Buenos Aires'te yaşıyordu.

Askeri Diktatörlük Rejimi (1976-1983)

1976 yılında Isabel Martínez de Perón'un baştan indirilmesiyle Arjantin'de askeri rejim başladı. Bu rejim sırasında askeri rejime karşı çıkan ya da askeri hükûmete karşı şüpheli yaklaşan on binlerce insan ortadan kayboldu.

1976 yılından 1983 yılına kadar süren askeri diktatörlüğün tutuklamaları ilk başladığında askeri diktatörlük rejimi sırasında kaybolan insanların anneleri Plazo de Mayo (Mayıs Meydanı)'ndaki başkanlık sarayı Casa Rosada'nın önünde toplanarak protesto gösterileri yapmaya başladılar.

Tekrar Demokratikleşme ve Ekonomik Atılım (1983-1998)

Kaybedilen Falkland Savaşı'ndan sonra askeri rejimi sürdürmek imkânsızdı, böylece tekrar demokratik seçimler yapıldı. Bu yeni dönemin ilk başkanı olarak Raúl Alfonsín seçildi. Arjantin'de yeniden demokrasiye geçişle birlikte 1 Arjantin Pesosu 1 dolara eşdeğer olurken Carlos Menem başkanlığında yapılan neoliberal reformlar sonucunda Arjantin ekonomisi büyük bir atılım gerçekleştirdi ve bu atılım sonucunda Buenos Aires şehrinde yapılanma büyük ölçüde arttı. Özellikle Retiro bölgesinde birçok yeni yüksek binalar inşa edildi.

17 Mart 1992 tarihinde Retiro bölgesinde İsrail Konsolosluğuna bırakılan bir saatli bomba 29 kişinin ölümüne ve 242 kişinin yaralanmasına yol açtı. Bu olayı 18 Temmuz 1994'te 86 (1'i saldırgan) kişinin ölümüne ve 300'den fazla kişinin yaralanmasına yol açan bir Yahudi kültür merkezine yönelik bir saldırı yaşandı. AMIA (Asociación Mutual Israelita Argentina İsrail-Arjantin Birliği)'ya karşı düzenlenen bu saldırı hakkında yıllarca herhangi bir bilgi verilmedi, bu, her yıl saldırının yapıldığı gün, devlet kurumlarını konuya olan ilgisizliklerinden dolayı suçlayan protestolara yol açtı. 25 Ekim 2006 tarihinde savcılık tarafından yayınlanan raporda olayın Hizbullah tarafından gerçekleştirdiği iddia edildi; eski İran hükûmetindeki sekiz kişi için uluslararası tutuklama kararı istendi. İki olay da şehirde büyük yaralar açtı ve yönetim binalarından sonra şehirde en iyi korunan binalar Yahudi kurumları haline geldi. Buenos Aires 180. 000 ile Latin Amerika'daki en büyük Yahudi nüfusuna sahip şehirdir.

Arjantin Krizi ve Yavaşça Düzelen Ekonomik Durum (1998'den günümüze)

Buenos Aires 1998 ve 2003 yılları arasında ekonomik bir kriz yaşayan Arjantin'de çatışmalara varan büyük gösterilerin merkezi oldu, 19 ve 20 Aralık 2001 tarihlerinde yapılan (ve Cacerolazo adı verilen) protesto gösteriler sonucunda devlet başkanı Fernando de la Rúa'nın istifa etmiştir. Bunun dışında 1999 yılından beridir şehrin önemli yollarını bloke eden Piqueteros isimli direnişçiler vardır. Bu direnişçiler 2003 yılından beridir millî anlamda da büyük bir güç faktörü haline geldiler.

31 Aralık 2004 tarihinde şehirde bugüne kadar gerçekleşen en büyük kaza meydana geldi: República del Cromañón adı verilen diskoda çıkan büyük bir yangında 190 kişi hayatını kaybetti. Bu kazanın ardından devrin belediye başkanı Aníbal Ibarra yangın kontrollerinin eksikliğinden dolayı sorumlu tutulduğundan görevi ihmalden hakkında dava açıldı. 7 Mart 2006 tarihinde Arjantin Temsilciler Meclisi Mahkemesi, Iberra'nın görevden alınması ve belediye başkanlığı görevinin vekili Jorge Telerman'a devredilmesine karar verdi.

2007 yılında yapılan seçimleri Mauricio Macri kazanmıştır. 2011 yılındaki seçimleri de yine Macri kazanarak Buenos Aires yönetimi Peronist çizginden merkez sağa kaydırılmıştır. 2015 yılında yine Macri'nin partisinin adayı Horacio Rodriguez Laretta seçimi kazanmıştır.[4]

Nüfus

Buenos Aires Devlet Kütüphanesi

1833 yılında Buenos Aires'in nüfusu 60.000 kadardı, bu rakam 1869'da 180.000'e yükseldi. 1890 yılına gelindiğinde Buenos Aires 661.000 kişilik nüfusuyla Latin Amerika'nın en büyük ve en önemli şehri konumuna gelmişti. Avrupa'dan sürekli göçmen alması sonucu 1914 yılında 1,6 milyona yükselen nüfus 2001 yılına gelindiğinde neredeyse 2,8 milyona yükseldi.

Şehir merkezi ve varoşlarının toplam nüfusu 11, 5 milyondur. Gran Buenos Aires bu nüfusuyla Arjantin'in en büyük metropolü ve São Paolo'nun ardından Güney Amerika'nın ikinci en büyük şehridir. Nüfusun çoğunluğunu İspanyol ve İtalyan kökenliler oluştur, bunun yanında Avrupa'nın birçok ülkesinden ve Orta Doğu ülkelerinden gelip Turcos (Türkler) diye adlandırılan birçok göçmen de yaşamaktadır. Buenos Aires'te İspanyol kökenli olmayan göçmenlerin sayısı Arjantin'in diğer bölgelerine oranla çok daha fazladır.

Buenos Airesli nüfus (Buenos Aires doğumlulara Porteños/Porteñas adı verilir) neredeyse istisnasız bir şekilde İspanyolca konuşur ve nüfusun çok büyük bir kısmı Katolik'tir.

Aşağıdaki grafik Buenos Aires'in yıllara göre nüfusunu gösteriyor. 1943 yılına kadar nüfus tahmini olarak ifade edilirken, 1947 - 2001 yılları arasında nüfus sayımı sonuçları ve 2005'te de yine tahmini nüfus verilmiştir. Kilometrekare başına düşen insan sayısı Berlin'den üç - dört kat daha fazladır ve Tokyo'nun 23 bölgesinden bile daha yüksektir.

Buenos Aires'in 1744 - 2005 yılları arasındaki nüfus değişimi
Yıl Nüfus
1744 11.000
1770 22.000
1800 40.000
1813 46.000
1825 55.000
1838 65.000
1857 99.000
1864 140.000
1869 180.329
1880 248.700
1884 295.000
1887 466.300
1895 661.205
1903 865.000
Yıl Nüfus
1906 1.057.000
1914 1.582.884
1923 1.780.000
1928 2.079.000
1931 2.195.000
1938 2.345.200
1943 2.595.900
1947 2.981.043
1960 2.966.634
1970 2.972.453
1980 2.922.829
1991 2.965.403
2001 2.768.772
2005 2.746.761
Einwohnerzahl von Buenos Aires 1740 bis 2010

Kültür

Buenos Aires'in ana opera salonu Teatro Colón'dur.

Kaynakça

  1. ^ "Subnational Human Development Index (4.0)" (İngilizce). Globaldatalab. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2017. 
  2. ^ Buenos Aires Belediyesi resmi web adresi: https://www.buenosaires.gob.ar/laciudad 21 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. [1] 21 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^ Wikipedia, Gran Buenos Aires Maddesi, https://es.wikipedia.org/wiki/Gran_Buenos_Aires#Aglomerado_Gran_Buenos_Aires_(AGBA) 2 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  4. ^ Clarin, Elecciones 2015-Gobernador, https://www.clarin.com/elecciones-2015-resultados/ 11 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar