Karadağca: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
Eklemeler yapıldı. |
Ekleme |
||
6. satır: | 6. satır: | ||
|bölge = [[Balkanlar]] |
|bölge = [[Balkanlar]] |
||
|etnisite = [[Karadağlılar (Slav)|Karadağlılar]] |
|etnisite = [[Karadağlılar (Slav)|Karadağlılar]] |
||
|kişi sayısı = 232.108 |
|||
⚫ | | |
||
|tarih = 2011 |
|tarih = 2011 |
||
⚫ | |kaynak = <ref name=Igci,2020,20>{{dergi kaynağı |ad1=Alpay |soyadı1=İğci |başlık=Güney Slav Resmî Dillerinden Karadağlıcaya Genel Bakış |dergi=Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi |tarih=2020 |cilt=2 |sayı=2 |sayfalar=20 |doi=10.47139/btdea.755199 |url=https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1159225}}</ref> |
||
|kaynak = <ref>Karadağ'da 229.251 kişi (%36,97), Sırbistan'da 2.519 kişi, Hırvatistan'da 876 kişi.</ref> |
|||
|aile rengi = Hint-Avrupa |
|aile rengi = Hint-Avrupa |
||
|aile1 = [[Hint-Avrupa]] |
|aile1 = [[Hint-Avrupa]] |
||
17. satır: | 17. satır: | ||
|ulus = {{bayrakülke|Karadağ}} |
|ulus = {{bayrakülke|Karadağ}} |
||
|azınlık = {{bayrakülke|Sırbistan}}<br>{{bayrakülke|Arnavutluk}}<br>{{bayrakülke|Bosna-Hersek}} |
|azınlık = {{bayrakülke|Sırbistan}}<br>{{bayrakülke|Arnavutluk}}<br>{{bayrakülke|Bosna-Hersek}} |
||
|iso2 = cnr |
|||
|iso3 = cnr |
|iso3 = cnr |
||
|harita = MontenegroLanguage2011.PNG |
|harita = MontenegroLanguage2011.PNG |
||
|haritaboyutu = 250px |
|haritaboyutu = 250px |
||
|haritabaşlığı = 2011 yılında Karadağlı dilinin konuşulduğu bölgeler (kırmızı) |
|haritabaşlığı = 2011 yılında Karadağlı dilinin konuşulduğu bölgeler (kırmızı) |
||
|kutuboyutu = |
|kutuboyutu = |
||
168. satır: | 169. satır: | ||
Karadağlı dili, tarihte 1990 yılına kadar “Sırpça” olarak adlandırılmış ve sınıflandırılmıştır.<ref>cf. [[Roland Sussex]], Paul Cubberly, ''The Slavic Languages'', Cambridge University Press, Cambridge 2006; esp. v. pp. 73: "Serbia had used Serbian as an official language since 1814, and Montenegro even earlier.".</ref> Dilin [[Sırpça]]dan ayrışması ve kendi standartlaştırılmış yazı dilinin oluşturulması 1990 yılında [[Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti]]'nin dağılması sonrasında Karadağ bağımsızlığının savunucuları tarafından başlatılmıştır. Karadağlıca 2007 yılında Karadağ Anayasası'nda Karadağ'ın resmî dili olarak ilan edilmiştir ve dilin kullanımı devlet tarafından desteklenmekte ve teşvik edilmektedir. |
Karadağlı dili, tarihte 1990 yılına kadar “Sırpça” olarak adlandırılmış ve sınıflandırılmıştır.<ref>cf. [[Roland Sussex]], Paul Cubberly, ''The Slavic Languages'', Cambridge University Press, Cambridge 2006; esp. v. pp. 73: "Serbia had used Serbian as an official language since 1814, and Montenegro even earlier.".</ref> Dilin [[Sırpça]]dan ayrışması ve kendi standartlaştırılmış yazı dilinin oluşturulması 1990 yılında [[Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti]]'nin dağılması sonrasında Karadağ bağımsızlığının savunucuları tarafından başlatılmıştır. Karadağlıca 2007 yılında Karadağ Anayasası'nda Karadağ'ın resmî dili olarak ilan edilmiştir ve dilin kullanımı devlet tarafından desteklenmekte ve teşvik edilmektedir. |
||
Yazı diline iki yeni harf ve çeşitli imla kuralları eklenmiş olmasına rağmen bu yenilikler toplum içerisinde bazı kesimlerce kabul |
Yazı diline iki yeni harf ve çeşitli imla kuralları eklenmiş olmasına rağmen bu yenilikler toplum içerisinde bazı kesimlerce kabul görmemiştir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.novosti.rs/vesti/planeta.300.html:456735-CG-Niko-nece-crnogorska-slova | başlık = CG: Niko neće crnogorska slova | yayıncı = [[Večernje Novosti]] | tarih = 1 Ekim 2013 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20190216153643/http://www.novosti.rs/vesti/planeta.300.html:456735-CG-Niko-nece-crnogorska-slova | arşivtarihi = 16 Şubat 2019 | erişimtarihi = 9 Mart 2019 | ölüurl = no }}</ref> Bu gibi meseleler siyasi yaklaşım ve etnik aidiyetle ilgilidir. Karadağ’da ve civarında “Sırp” kimliğinden olan veya bu kimliği savunan kişilerde Karadağlıcanın kendi özerk varlığına karşı tutumlar görülebilir. |
||
== Kaynakça == |
== Kaynakça == |
||
{{Kaynakça}} |
{{Kaynakça}} |
||
== Dış bağlantılar == |
|||
* [http://www.fcjk.me/ Fakultet za crnogorski jezik i kniževnost] Karadağlı Dili ve Edebiyatı Fakültesi (Karadağlıca) |
|||
* [http://www.fcjk.me/lingua-montenegrina Lingua Montenegrina] Dil, edebiyat, kültür araştırmaları dergisi (Karadağlıca) |
|||
* [http://www.folia.ac.me/ Folia linguistica et litteraria] Dil ve edebiyat araştırmaları dergisi (Karadağlıca) |
|||
* {{dergi kaynağı |ad1=Alpay |soyadı1=İğci |başlık=Güney Slav Resmî Dillerinden Karadağlıcaya Genel Bakış |dergi=Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi |tarih=2020 |cilt=2 |sayı=2 |sayfa=17-30 |doi=10.47139/btdea.755199 |url=https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1159225}} |
|||
{{Slav dilleri}} |
{{Slav dilleri}} |
Sayfanın 19.32, 28 Ağustos 2020 tarihindeki hâli
Karadağca | |
---|---|
Crnogorski / Црногорски | |
Telaffuz | /Tsırnogorski/ |
Bölge | Balkanlar |
Etnisite | Karadağlılar |
Konuşan sayısı | 232.108 (2011)[1] |
Dil ailesi | |
Yazı sistemi | Karadağlı alfabesi |
Resmî durumu | |
Resmî dil | Karadağ |
Tanınmış azınlık dili | Sırbistan Arnavutluk Bosna-Hersek |
Dil kodları | |
ISO 639-2 | cnr |
ISO 639-3 | cnr |
2011 yılında Karadağlı dilinin konuşulduğu bölgeler (kırmızı) |
Karadağca veya Karadağlıca (Crnogorski jezik / Црногорски језик), Ana ülke Karadağ'da ve komşu devletlerde (Sırbistan, Hırvatistan) konuşulan bir Güney Slav dilidir. Aynı zamanda Karadağ'ın resmî dilidir. Karadağlı dili olarak da belirtilebilir. Karadağ Anayasasının “dil ve alfabe” başlıklı 13. maddesinde Karadağlı dilinin resmiyeti ve alfabesi belirtilmiştir.[2]
Yazı dili ve ağız olarak Karadağlıca konuşurlarının sayısı 2011 yılı sayım verilerine göre, Karadağ’da 229.251 kişidir. Anılan konuşur sayısına Karadağ’ın çevresindeki ülkelerden Sırbistan’da 2.519, Hırvatistan’da 876 ve Slovenya’da 462 kişinin eklenmesiyle toplam konuşur sayısı 233.108 olur. Bu sayı 2011 yılındaki nüfus sayımında ana dilini Karadağlıca olarak belirtenleri gösterir.[1] Bazılarınca Hırvatça, Sırpça ve Boşnakçanın da beraber alındığı Sırp-Hırvat dilinin standartlaştırılmış bir formu olarak kabul edilmektedir.[3][4]
Alfabe
Karadağlıcanın alfabesi Latin ve Kiril esaslı iki denk forma sahiptir. Anayasal olarak her iki yazı sisteminin eşit olması sebebiyle, Karadağlı alfabesi iki paralel varyanta sahiptir. Alfabe 32 harften oluşur.[5]
Karadağlı alfabesi Latin varyantı
Sıra | Harf | Türk alfabesindeki dengi[5] | Sıra | Harf | Türk alfabesindeki dengi[5] |
---|---|---|---|---|---|
1 | A a | A a | 17 | Lj lj | /ly/ telaffuzuna yakın |
2 | B b | B b | 18 | M m | M m |
3 | C c | /ts/ telaffuzuna yakın | 19 | N n | N n |
4 | Č č | Ç ç | 20 | Nj nj | /ny/ telaffuzuna yakın |
5 | Ć ć | Ç ç harfine yakın | 21 | O o | O o |
6 | D d | D d | 22 | P p | P p |
7 | Dž dž | C c | 23 | R r | R r |
8 | Đ đ | C c harfine yakın | 24 | S s | S s |
9 | E e | E e | 25 | Š š | Ş ş |
10 | F f | F f | 26 | Ś ś | /sy/ telaffuzuna yakın |
11 | G g | G g | 27 | T t | T t |
12 | H h | H h | 28 | U u | U u |
13 | I i | İ i | 29 | V v | V v |
14 | J j | Y y | 30 | Z z | Z z |
15 | K k | K k | 31 | Ž ž | J |
16 | L l | L l | 32 | Ź ź | /zy/ telaffuzuna yakın |
Karadağlı alfabesi Kiril varyantı
Sıra | Harf | Türk alfabesindeki dengi[5] | Sıra | Harf | Türk alfabesindeki dengi[5] |
---|---|---|---|---|---|
1 | А а | A a | 17 | Н н | N n |
2 | Б б | B b | 18 | Њ њ | /ny/ telaffuzuna yakın |
3 | В в | V v | 19 | О о | O o |
4 | Г г | G g | 20 | П п | P p |
5 | Д д | D d | 21 | Р р | R r |
6 | Ђ ђ | C c harfine yakın | 22 | С с | S s |
7 | Е е | E e | 23 | Ć ć | /sy/ telaffuzuna yakın |
8 | Ж ж | J j | 24 | Т т | T t |
9 | З з | Z z | 25 | Ћ ћ | Ç ç harfine yakın |
10 | З́ з́ | /zy/ telaffuzuna yakın | 26 | У у | U u |
11 | И и | İ i | 27 | Ф ф | F f |
12 | Ј ј | Y y | 28 | Х х | H h |
13 | К к | K k | 29 | Ц ц | /ts/ telaffuzuna yakın |
14 | Л л | L l | 30 | Ч ч | Ç ç |
15 | Љ љ | /ly/ telaffuzuna yakın | 31 | Џ џ | C c |
16 | М м | M m | 32 | Ш ш | Ş ş |
Tarihçe
Dilin tarihi için MS 9. yüzyıla kadar inen görüşler ortaya atılmıştır. Buradan başlayarak “9-12. yüzyıl”, “12-15. yüzyıl”, “15-18. yüzyıl”, “18. yüzyıl-1830’lar”, “1830’lar-1914” ve “1914’ten günümüze olmak üzere alt dönemler belirtilmiştir.
Karadağlı dili, tarihte 1990 yılına kadar “Sırpça” olarak adlandırılmış ve sınıflandırılmıştır.[7] Dilin Sırpçadan ayrışması ve kendi standartlaştırılmış yazı dilinin oluşturulması 1990 yılında Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nin dağılması sonrasında Karadağ bağımsızlığının savunucuları tarafından başlatılmıştır. Karadağlıca 2007 yılında Karadağ Anayasası'nda Karadağ'ın resmî dili olarak ilan edilmiştir ve dilin kullanımı devlet tarafından desteklenmekte ve teşvik edilmektedir.
Yazı diline iki yeni harf ve çeşitli imla kuralları eklenmiş olmasına rağmen bu yenilikler toplum içerisinde bazı kesimlerce kabul görmemiştir.[8] Bu gibi meseleler siyasi yaklaşım ve etnik aidiyetle ilgilidir. Karadağ’da ve civarında “Sırp” kimliğinden olan veya bu kimliği savunan kişilerde Karadağlıcanın kendi özerk varlığına karşı tutumlar görülebilir.
Kaynakça
- ^ a b İğci, Alpay (2020). "Güney Slav Resmî Dillerinden Karadağlıcaya Genel Bakış". Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 2 (2). s. 20. doi:10.47139/btdea.755199.
- ^ Karadağ Anayasası (Karadağlıca)
- ^ David Dalby, Linguasphere (1999/2000, Linguasphere Observatory), pg. 445, 53-AAA-g, "Srpski+Hrvatski, Serbo-Croatian".
- ^ Benjamin W. Fortson IV, Indo-European Language and Culture: An Introduction, 2nd ed. (2010, Blackwell), p. 431, "Because of their mutual intelligibility, Serbian, Croatian, and Bosnian are usually thought of as constituting one language called Serbo-Croatian."
- ^ a b c d e İğci, Alpay (2020). "Güney Slav Resmî Dillerinden Karadağlıcaya Genel Bakış". Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 2 (2). s. 24. doi:10.47139/btdea.755199.
- ^ a b Perović, Milenko; Silić, Josip; Vasiljeva, Ljudmila (2009). Pravopis crnogorskoga jezika i rječnik crnogorskoga jezika (pravopisni rječnik). Podgorica: Ministarstvo prosvjete i nauke Crne Gore. s. 8.
- ^ cf. Roland Sussex, Paul Cubberly, The Slavic Languages, Cambridge University Press, Cambridge 2006; esp. v. pp. 73: "Serbia had used Serbian as an official language since 1814, and Montenegro even earlier.".
- ^ "CG: Niko neće crnogorska slova". Večernje Novosti. 1 Ekim 2013. 16 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2019.
Dış bağlantılar
- Fakultet za crnogorski jezik i kniževnost Karadağlı Dili ve Edebiyatı Fakültesi (Karadağlıca)
- Lingua Montenegrina Dil, edebiyat, kültür araştırmaları dergisi (Karadağlıca)
- Folia linguistica et litteraria Dil ve edebiyat araştırmaları dergisi (Karadağlıca)
- İğci, Alpay (2020). "Güney Slav Resmî Dillerinden Karadağlıcaya Genel Bakış". Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. 2 (2). s. 17-30. doi:10.47139/btdea.755199.