Eliezer Ben-Yehuda: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Etiketler: Mobil değişiklik mobil uygulama değişikliği Android uygulaması değişikliği
Genel düzenleme
1. satır: 1. satır:
{{Bilim adamı bilgi kutusu
{{Bilim adamı bilgi kutusu
| isim = Eliezer Ben-Yehuda<br/>אֱלִיעֶזֶר בֶּן־יְהוּדָה
| isim = Eliezer Ben-Yehuda<br>{{nobold|אֱלִיעֶזֶר בֶּן־יְהוּדָה}}
| resim_adı = BYwork-cropped.jpg
| resim_adı = BYwork-cropped.jpg
| resim_boyutu =
| resim_boyutu =
8. satır: 8. satır:
| doğum_yeri = [[Luzhky]], [[Rus İmparatorluğu]]
| doğum_yeri = [[Luzhky]], [[Rus İmparatorluğu]]
| ölüm_tarihi = {{Ölüm tarihi ve yaşı|1922|12|16|1858|1|7}}
| ölüm_tarihi = {{Ölüm tarihi ve yaşı|1922|12|16|1858|1|7}}
| ölüm_yeri = [[Kudüs]], [[Birleşik Krallık Filistin Mandası]]
| ölüm_yeri = [[Kudüs]], [[Birleşik Krallık Filistin Mandası|Filistin Mandası]]
| ölüm_sebebi =
| ölüm_sebebi =
| vatandaşlığı =
| vatandaşlığı =
| milliyeti =
| milliyeti = [[Yahudiler|Yahudi]]
| dini =
| dini =
| dalı =
| dalı =
25. satır: 25. satır:
| ek_bilgi =
| ek_bilgi =
}}
}}
⚫
'''Eliezer Ben-Yehuda''', ([[İbranice]]: '''אֱלִיעֶזֶר בֶּן־יְהוּדָה‎‎''', d. 7 Ocak 1858 – ö. 16 Aralık 1922) modern [[İbranice]]'nin tekrar hayata geçirilmesinde rol oynayan en önemli kişidir. Ben-Yehuda [[Siyonizm]] ile [[İbranice]]'nin bir arada olabileceğini savunup şunu demiştir: "İbrani dili sadece ulusumuzu canlandırıp anavatanımıza döndüğümüz sürece canlı kalabilir." <ref name="polyglot">http://www.haaretz.com/hasen/spages/1040214.html, Confessions of a polyglot</ref>


'''Eliezer Ben-Yehuda''', ({{lang|he|אֱלִיעֶזֶר בֶּן־יְהוּדָה}}; {{IPA|-|ʔeli'ʕezer ben jehu'da}}; doğum '''Eliezer Yitzhak Perlman''', 7 Ocak 1858 – 16 Aralık 1922),<ref>{{Cite news |url=https://www.haaretz.com/jewish/.premium-1858-hebrew-s-reviver-is-born-1.5289349 |title=This Day in Jewish History – 1858: Hebrew's Reviver Is Born |last=Green |first=David B. |date=7 January 2013 |work=[[Haaretz]] |access-date=5 January 2019 }}</ref> İbranice dili sözlükbilimciliği yapmış ve Modern İbranicenin gelişmesinde en büyük katkıyı sağlamış olan [[Yahudiler|Yahudi]] [[gazete]] editörü. Modern çağda, İbranice'nin yeniden canlanmasının arkasındaki en büyük figür oldu.
== Biyografi ==

⚫
Ben-Yehuda [[Siyonizm]] ile [[İbranice]]'nin bir arada olabileceğini savunup şunu demiştir: "İbrani dili sadece ulusumuzu canlandırıp anavatanımıza döndüğümüz sürece canlı kalabilir." <ref name="polyglot">http://www.haaretz.com/hasen/spages/1040214.html, Confessions of a polyglot</ref>

==Erken yaşamı==
Eliezer Ben-Yehuda [[Rus İmparatorluğu]]'nun [[Luzhky]] şehrinde (bugün [[Beyaz Rusya]]'nın [[Vitsebsk|Vitsebsk Voblast]] şehridir) ''Eliezer Yitzhak Perlman'' ismiyle dünyaya geldi. Üç yaşında birçok Doğu Avrupa Yahudisi gibi o da geleneksel [[Yahudiler|Yahudi]] eğitimi veren okula gidip [[Tevrat]] ve [[İbranice]] üzerine eğitim almaya başladı. On iki yaşına geldiğinde, dokuz yıllık [[İbranice]] birikimiyle [[Tevrat]], [[Mişna]] ve [[Talmud]]'un büyük bir kısmını okuyabildiğinden ebeveyni onu [[haham]] olma arzusuyla [[Yeshiva]]'ya (Musevi dini üzerine eğitim veren okul) kayıt ettirdi. Eğitimi süresince dini ve dini olmayan birçok [[İbranice]] yazılarla karşılaştı. Daha sonraları [[Fransızca]], [[Almanca]] ve [[Rusça]] öğrendi ve eğitimini [[Letonya]]'nın [[Dünaburg]] şehrinde devam ettirdi. [[İbranice]] basım yapan ''HaShahar'' gazetesini takip edince [[Siyonizm]] ile tanıştı ve [[İsrail]] topraklarında [[İbranice]]'yi tekrar hayata geçirmenin tüm dünya [[Yahudiler|Yahudi]]lerini bir araya getireceği sonucuna vardı.
Eliezer Ben-Yehuda [[Rus İmparatorluğu]]'nun [[Luzhky]] şehrinde (bugün [[Beyaz Rusya]]'nın [[Vitsebsk|Vitsebsk Voblast]] şehridir) ''Eliezer Yitzhak Perlman'' ismiyle dünyaya geldi. Üç yaşında birçok Doğu Avrupa Yahudisi gibi o da geleneksel [[Yahudiler|Yahudi]] eğitimi veren okula gidip [[Tevrat]] ve [[İbranice]] üzerine eğitim almaya başladı. On iki yaşına geldiğinde, dokuz yıllık [[İbranice]] birikimiyle [[Tevrat]], [[Mişna]] ve [[Talmud]]'un büyük bir kısmını okuyabildiğinden ebeveyni onu [[haham]] olma arzusuyla [[Yeshiva]]'ya (Musevi dini üzerine eğitim veren okul) kayıt ettirdi. Eğitimi süresince dini ve dini olmayan birçok [[İbranice]] yazılarla karşılaştı. Daha sonraları [[Fransızca]], [[Almanca]] ve [[Rusça]] öğrendi ve eğitimini [[Letonya]]'nın [[Dünaburg]] şehrinde devam ettirdi. [[İbranice]] basım yapan ''HaShahar'' gazetesini takip edince [[Siyonizm]] ile tanıştı ve [[İsrail]] topraklarında [[İbranice]]'yi tekrar hayata geçirmenin tüm dünya [[Yahudiler|Yahudi]]lerini bir araya getireceği sonucuna vardı.
İlk eşi Devora Jonas 1891 yılında [[verem]]den hayatını kaybedince beş çocuğuyla yalnız kaldı. Kısa bir süre sonra 10 gün zarfında üç çocuğu [[difteri]]ye yenik düştü. Altı ay sonra Devora'nın kız kardeşi Paula Beila Jonas <ref name="haaretz">http://www.haaretz.com/hasen/spages/1019876.html, Flesh-and-Blood Prophet</ref> ile evlendi ve yeni eşi [[İbranice]] bir isim olan "Hemda" adını aldı.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.jafi.org.il/education/100/people/bios/beliezer.html |başlık=Eliezer Ben-Yehuda (1858-1922)<!-- Bot generated title --> |erişimtarihi=22 Ocak 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20071022114902/http://www.jafi.org.il/education/100/PEOPLE/BIOS/beliezer.html |arşivtarihi=22 Ekim 2007 |ölüurl=yes }}</ref> İlk eşi Devora'nın ölüm döşeğindeki son isteği kocasının kardeşi Paula ile evlenmesiydi.
İlk eşi Devora Jonas 1891 yılında [[verem]]den hayatını kaybedince beş çocuğuyla yalnız kaldı. Kısa bir süre sonra 10 gün zarfında üç çocuğu [[difteri]]ye yenik düştü. Altı ay sonra Devora'nın kız kardeşi Paula Beila Jonas <ref name="haaretz">http://www.haaretz.com/hasen/spages/1019876.html, Flesh-and-Blood Prophet</ref> ile evlendi ve yeni eşi [[İbranice]] bir isim olan "Hemda" adını aldı.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.jafi.org.il/education/100/people/bios/beliezer.html |başlık=Eliezer Ben-Yehuda (1858-1922)<!-- Bot generated title --> |erişimtarihi=22 Ocak 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20071022114902/http://www.jafi.org.il/education/100/PEOPLE/BIOS/beliezer.html |arşivtarihi=22 Ekim 2007 |ölüurl=yes }}</ref> İlk eşi Devora'nın ölüm döşeğindeki son isteği kocasının kardeşi Paula ile evlenmesiydi.


== Paris'teki Eğitimi ==
==Paris'teki Eğitimi==
Mezuniyetinin akabinde [[Paris]]'e [[Collège de Sorbonne|Sorbonne Üniversitesinde]] eğitim görmeye gitti. Çalıştığı konular arasında Tarih, Ortadoğu Siyaseti gibi dersler bulunurken onda en çok iz bırakan ders (önceden bilgi birikimi bulunduğundan) [[İbranice]] olmuştur. Bu eğitimi sırasında bir ulusu canlandırmak için ortak bir dilin varlığının bir gereklilik olduğuna ikna oldu. Ben-Yehuda Paris'te dört yıl yaşadı.<ref name="haaretz" />
Mezuniyetinin akabinde [[Paris]]'e [[Collège de Sorbonne|Sorbonne Üniversitesinde]] eğitim görmeye gitti. Çalıştığı konular arasında Tarih, Ortadoğu Siyaseti gibi dersler bulunurken onda en çok iz bırakan ders (önceden bilgi birikimi bulunduğundan) [[İbranice]] olmuştur. Bu eğitimi sırasında bir ulusu canlandırmak için ortak bir dilin varlığının bir gereklilik olduğuna ikna oldu. Ben-Yehuda Paris'te dört yıl yaşadı.<ref name="haaretz" />


[[Dosya:Eliezer und Hemda Ben Jehuda im Jahre 1912.jpg|thumb|Ben-Yehuda ve ikinci eşi Hemda, 1912]]
[[Dosya:Eliezer und Hemda Ben Jehuda im Jahre 1912.jpg|thumb|Ben-Yehuda ve ikinci eşi Hemda, 1912]]
⚫
== Kudüs'e Yolculuk ==
⚫
Ben-Yehuda 1881'de [[Osmanlı İmparatorluğu]]'na bağlı olan [[Filistin]]'e yerleşti. [[Alliance Israelite Universelle]] okulunda öğretmenliğe başladı.<ref name="polyglot"/> [[Yiddish]]'in ve dünyanın değişik yerlerinden gelen [[Yahudiler|Yahudi]]lerin yöresel dillerinin yerine geçecek ortak bir dil yaratmak için işe koyuldu.


⚫
==Kudüs'e yolculuk==
⚫
Ben-Yehuda, oğlu ''Ben-Zion Ben-Yehuda'''yı sadece [[İbranice]] konuşarak yetiştirdi ve diğer dillerden uzak tuttu. Rivayete göre, oğluna [[Rusça]] ninni söyleyen karısını azarlamıştır. Ben-Zion Ben-Yehuda anadili modern [[İbranice]] olan ilk kişidir ve Itamar Ben-Avi (''Avi'', '''E'''liezer '''B'''en-'''Y'''ehuda'nın İbranicede kısaltılmış şeklidir) takma adıyla yazdığı otobiyografisi hâlen [[İsrail]]'de en çok okunan kitaplar arasındadır.
⚫
Ben-Yehuda, 1881'de [[Osmanlı İmparatorluğu]]'na bağlı olan [[Filistin]]'e yerleşti. [[Alliance Israelite Universelle]] okulunda öğretmenliğe başladı.<ref name="polyglot"/> [[Yiddish]]'in ve dünyanın değişik yerlerinden gelen [[Yahudiler|Yahudi]]lerin yöresel dillerinin yerine geçecek ortak bir dil yaratmak için işe koyuldu.

⚫
Ben-Yehuda, oğlu Ben-Zion Ben-Yehuda'yı sadece [[İbranice]] konuşarak yetiştirdi ve diğer dillerden uzak tuttu. Rivayete göre, oğluna [[Rusça]] ninni söyleyen karısını azarlamıştır. Ben-Zion Ben-Yehuda anadili modern [[İbranice]] olan ilk kişidir ve Itamar Ben-Avi (''Avi'', '''E'''liezer '''B'''en-'''Y'''ehuda'nın İbranicede kısaltılmış şeklidir) takma adıyla yazdığı otobiyografisi hâlen [[İsrail]]'de en çok okunan kitaplar arasındadır.


[[Dosya:HaZewi.jpg|thumb|Baskılar sonucu kapatılan HaZvi gazetesi]]
[[Dosya:HaZewi.jpg|thumb|Baskılar sonucu kapatılan HaZvi gazetesi]]

== Gazetecilik Kariyeri ==
==Gazetecilik kariyeri==
Ben-Yehuda HaZvi, Hashkafa ve HaOr isimli gazetelerde editörlük yapmıştır. HaZvi gazetesi, [[İbranice]]'nin kutsal bir dil olup günlük hayatta kullanılmasına karşı çıkan [[Kudüs]]'un [[Ortodoks Yahudilik|aşırı muhafazakâr Yahudi]] cemaatinin baskıları sonucunda bir yıl süreyle kapanmıştır.<ref name="haaretz" />
Ben-Yehuda HaZvi, Hashkafa ve HaOr isimli gazetelerde editörlük yapmıştır. HaZvi gazetesi, [[İbranice]]'nin kutsal bir dil olup günlük hayatta kullanılmasına karşı çıkan [[Kudüs]]'un [[Ortodoks Yahudilik|aşırı muhafazakâr Yahudi]] cemaatinin baskıları sonucunda bir yıl süreyle kapanmıştır.<ref name="haaretz" />


[[Dosya:Eliezer Ben Jehuda bei der Arbeit.jpg|thumb|Eliezer Ben-Yehuda sözlüğü üzerinde çalışıyorken]]
[[Dosya:Eliezer Ben Jehuda bei der Arbeit.jpg|thumb|Eliezer Ben-Yehuda, sözlüğü üzerinde çalışırken]]
== Sözlük Yapımcılığı ==
==Sözlük yapımcılığı==
Ben-Yehuda'nın görüşleri hâlen varlığını sürdüren ''İbrani Dili Akademisi'' (Academy of the Hebrew Language) için itici bir güç olmuştur. İlk modern [[İbranice]] sözlüğün yazarıdır. Her ne kadar kendisi sözlüğe yeni kelimeler eklemiş olsa da "[[İbranice]]yi tekrar hayata geçiren kişi" olarak tanımlanır.<ref name="haaretz" />
Ben-Yehuda'nın görüşleri hâlen varlığını sürdüren ''İbrani Dili Akademisi'' (Academy of the Hebrew Language) için itici bir güç olmuştur. İlk modern [[İbranice]] sözlüğün yazarıdır. Her ne kadar kendisi sözlüğe yeni kelimeler eklemiş olsa da "[[İbranice]]yi tekrar hayata geçiren kişi" olarak tanımlanır.<ref name="haaretz" />


Sayfanın 20.19, 12 Ağustos 2020 tarihindeki hâli

Eliezer Ben-Yehuda
אֱלִיעֶזֶר בֶּן־יְהוּדָה
Doğum7 Ocak 1858(1858-01-07)
Luzhky, Rus İmparatorluğu
Ölüm16 Aralık 1922 (64 yaşında)
Kudüs, Filistin Mandası
MilliyetYahudi

Eliezer Ben-Yehuda, (İbranice: אֱלִיעֶזֶר בֶּן־יְהוּדָה; [ʔeli'ʕezer ben jehu'da]; doğum Eliezer Yitzhak Perlman, 7 Ocak 1858 – 16 Aralık 1922),[1] İbranice dili sözlükbilimciliği yapmış ve Modern İbranicenin gelişmesinde en büyük katkıyı sağlamış olan Yahudi gazete editörü. Modern çağda, İbranice'nin yeniden canlanmasının arkasındaki en büyük figür oldu.

Ben-Yehuda Siyonizm ile İbranice'nin bir arada olabileceğini savunup şunu demiştir: "İbrani dili sadece ulusumuzu canlandırıp anavatanımıza döndüğümüz sürece canlı kalabilir." [2]

Erken yaşamı

Eliezer Ben-Yehuda Rus İmparatorluğu'nun Luzhky şehrinde (bugün Beyaz Rusya'nın Vitsebsk Voblast şehridir) Eliezer Yitzhak Perlman ismiyle dünyaya geldi. Üç yaşında birçok Doğu Avrupa Yahudisi gibi o da geleneksel Yahudi eğitimi veren okula gidip Tevrat ve İbranice üzerine eğitim almaya başladı. On iki yaşına geldiğinde, dokuz yıllık İbranice birikimiyle Tevrat, Mişna ve Talmud'un büyük bir kısmını okuyabildiğinden ebeveyni onu haham olma arzusuyla Yeshiva'ya (Musevi dini üzerine eğitim veren okul) kayıt ettirdi. Eğitimi süresince dini ve dini olmayan birçok İbranice yazılarla karşılaştı. Daha sonraları Fransızca, Almanca ve Rusça öğrendi ve eğitimini Letonya'nın Dünaburg şehrinde devam ettirdi. İbranice basım yapan HaShahar gazetesini takip edince Siyonizm ile tanıştı ve İsrail topraklarında İbranice'yi tekrar hayata geçirmenin tüm dünya Yahudilerini bir araya getireceği sonucuna vardı. İlk eşi Devora Jonas 1891 yılında veremden hayatını kaybedince beş çocuğuyla yalnız kaldı. Kısa bir süre sonra 10 gün zarfında üç çocuğu difteriye yenik düştü. Altı ay sonra Devora'nın kız kardeşi Paula Beila Jonas [3] ile evlendi ve yeni eşi İbranice bir isim olan "Hemda" adını aldı.[4] İlk eşi Devora'nın ölüm döşeğindeki son isteği kocasının kardeşi Paula ile evlenmesiydi.

Paris'teki Eğitimi

Mezuniyetinin akabinde Paris'e Sorbonne Üniversitesinde eğitim görmeye gitti. Çalıştığı konular arasında Tarih, Ortadoğu Siyaseti gibi dersler bulunurken onda en çok iz bırakan ders (önceden bilgi birikimi bulunduğundan) İbranice olmuştur. Bu eğitimi sırasında bir ulusu canlandırmak için ortak bir dilin varlığının bir gereklilik olduğuna ikna oldu. Ben-Yehuda Paris'te dört yıl yaşadı.[3]

Ben-Yehuda ve ikinci eşi Hemda, 1912

Kudüs'e yolculuk

Ben-Yehuda, 1881'de Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı olan Filistin'e yerleşti. Alliance Israelite Universelle okulunda öğretmenliğe başladı.[2] Yiddish'in ve dünyanın değişik yerlerinden gelen Yahudilerin yöresel dillerinin yerine geçecek ortak bir dil yaratmak için işe koyuldu.

Ben-Yehuda, oğlu Ben-Zion Ben-Yehuda'yı sadece İbranice konuşarak yetiştirdi ve diğer dillerden uzak tuttu. Rivayete göre, oğluna Rusça ninni söyleyen karısını azarlamıştır. Ben-Zion Ben-Yehuda anadili modern İbranice olan ilk kişidir ve Itamar Ben-Avi (Avi, Eliezer Ben-Yehuda'nın İbranicede kısaltılmış şeklidir) takma adıyla yazdığı otobiyografisi hâlen İsrail'de en çok okunan kitaplar arasındadır.

Baskılar sonucu kapatılan HaZvi gazetesi

Gazetecilik kariyeri

Ben-Yehuda HaZvi, Hashkafa ve HaOr isimli gazetelerde editörlük yapmıştır. HaZvi gazetesi, İbranice'nin kutsal bir dil olup günlük hayatta kullanılmasına karşı çıkan Kudüs'un aşırı muhafazakâr Yahudi cemaatinin baskıları sonucunda bir yıl süreyle kapanmıştır.[3]

Eliezer Ben-Yehuda, sözlüğü üzerinde çalışırken

Sözlük yapımcılığı

Ben-Yehuda'nın görüşleri hâlen varlığını sürdüren İbrani Dili Akademisi (Academy of the Hebrew Language) için itici bir güç olmuştur. İlk modern İbranice sözlüğün yazarıdır. Her ne kadar kendisi sözlüğe yeni kelimeler eklemiş olsa da "İbraniceyi tekrar hayata geçiren kişi" olarak tanımlanır.[3]

Ölümü

Aralık 1922'de 64 yaşında hayata verem yüzünden veda eden Ben-Yehuda ömrünün büyük bir bölümünü hastalığı yüzünden acı içinde geçirmiştir. Mezarı Kudüs'teki Har HaZeitim'de bulunur. Cenazesine 30,000 kişi katılmıştır.[2]

Bibliyografi

  • Fellman, Jack (1973). The revival of a classical tongue: Eliezer Ben Yehuda and the modern Hebrew language. The Hague, Netherlands: Mouton ISBN 90-279-2495-3
  • Robert St. John. Tongue of the Prophets, Doubleday & Company, Inc. Garden City, New York, 1952. ISBN 0-8371-2631-2
  • Yosef Lang. The Life of Eliezer Ben Yehuda. Yad Yitzhak Ben Zvi, 2 volumes, (Hebrew)
  • Ilan Stavans, Resurrecting Hebrew (2008)[2]

Kaynakça

  1. ^ Green, David B. (7 January 2013). "This Day in Jewish History – 1858: Hebrew's Reviver Is Born". Haaretz. Erişim tarihi: 5 January 2019. 
  2. ^ a b c d http://www.haaretz.com/hasen/spages/1040214.html, Confessions of a polyglot
  3. ^ a b c d http://www.haaretz.com/hasen/spages/1019876.html, Flesh-and-Blood Prophet
  4. ^ "Eliezer Ben-Yehuda (1858-1922)". 22 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2009. 

Şablon:Portal

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Eliezer_Ben-Yehuda&oldid=23021140" sayfasından alınmıştır