Chacaltaya: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at

[kontrol edilmiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

GörselVikimetin

Satır içi

Sayfanın 16.25, 16 Mayıs 2020 tarihindeki hâli

Chacaltaya (Aymaraca'da "soğuk yol"), Bolivya And dağlarının Cordillera Real dağlarında bir sıradağı. Bolivya'nın de facto başkenti La Paz'ın 15 kilometre kuzeyinde yer almaktadır. 5.421 metre yüksekliğine sahip olup zirvesinden Titicaca Gölü görünebilir. Jeoloji bilimdalında granit ve greisen (skarnlaşmış granit) ile bilinir.^[1]

18.000 yıllık buzul 1940 yılında 0.22 km² iken 2007'de 0.01 km² 'e kadar azaldı.^[2]^[3] Eriyiklerin yarısı 1980 yılından önce yaşandı.^[4]

Yağışın eksik olması ve El Niño'nun ısınma aşamasından kaynaklanan 1980 yılından sonraki eriyiş 2009'da buzulun kayboluşu ile sonuçlandı. La Paz'ın 30 kilometre uzaklığında Huayna Potosí dağının yakınında yer alan buzul Güney Amerika'nın en yüksek buzullarından biriydi. İklim değişikliğinden dolayı belirgin bir şekilde azalmanın yaşandığı buzul aralıklarından biri olduğu ileri sürüldü.^[3] Eriyişin küresel ısınmadan mı yoksa Chacaltaya etrafındaki bölgesel iklim değişikliğinden mi kaynaklandığı hâlâ tartışma konusudur.^[5]

Kayak merkezi

Chacaltaya'daki buzul Bolivya'nın tek kayak merkezi olarak kullanıldı. Bu kayak merkezi dünyanın en yüksek asansörlü kayak bölgesiydi ve Güney Amerika'daki en kuzeyde bulunan ve dünya çapında ekvatora en yakın kayak alanıydı. 1939 yılında Güney Amerika'da ilk rope tow inşa edildi. Otomobilin motoru kullanılarak çalıştırıldı. Hızlı ve zor olmasından kötü ünle anıldı ve artık çalıştırılmamaktadır. Üssün 200 metre kadar aşağısına kadar, 1930'lu yıllarda inşa edilen dar bir yol ile ulaşılır. Kışın kayak için çok soğuk olur ve asansör Kasım ile Mart ayları arasında sadece haftasonlarında çalıştırılır. Dağın zirvesi yol üzerindeki durağın sadece 200 metre yukarısında bulunduğundan amatör dağcılar için popülerdir.

Rasathane

Dağın 5.220 metrelik noktasında dünya çapındaki üniversiteler ile işbirliğiyle işlenen, Chacaltaya Rasathanesi (Observatorio de Física Cósmica) bulunmaktadır. Bu rasathane gama ışını araştırmaları için önemli bir sitedir.^[6]

Notes

^ Pontus Ljunggren, and Luigi Radelli, "Bolivian tin mineralization", Economic Geology; December 1963, v. 58, no. 8, p. 1348-1351.
^ "Farewell to a melting glacier". BBC News. 3 Nisan 2007. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2007.
^ ^a ^b "Bolivia's Chacaltaya glacier is gone". The Miami Herald. 4 Mayıs 2009. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2009.
^ "Glacier Evolution in the Tropical Andes during the Last Decades of the 20th Century: Chacaltaya, Bolivia, and Antizana, Ecuador". AMBINO. 1 Kasım 2000. Erişim tarihi: 1 Kasım 2000. Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)
^ "Reconciling melting glaciers and falling temperatures in the Bolivian highlands". Lykke E. Andersen. 23 Mart 2009. 10 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2009.
^ Wamsteker, W; Albrecht, Rudolf; Haubold, Hans J (2004). Developing basic space science world-wide: a decade of UN/ESA workshops. Dordrecht, Boston: Kluwer Academic Publishers. ISBN 9781402025198. OCLC 56105246.

Dış bağlantılar

Chacaltaya Journal, "Bolivia's Only Ski Resort Is Facing a Snowless Future" The New York Times (2 Şubat 2007)

[1] Pontus Ljunggren, and Luigi Radelli, "Bolivian tin mineralization", Economic Geology; December 1963, v. 58, no. 8, p. 1348-1351.

[gone-2] "Farewell to a melting glacier". BBC News. 3 Nisan 2007. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2007.

[The_Miami_Herald-3] "Bolivia's Chacaltaya glacier is gone". The Miami Herald. 4 Mayıs 2009. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2009.

[glacier_evolution-4] "Glacier Evolution in the Tropical Andes during the Last Decades of the 20th Century: Chacaltaya, Bolivia, and Antizana, Ecuador". AMBINO. 1 Kasım 2000. Erişim tarihi: 1 Kasım 2000. Tarih değerini gözden geçirin: |erişimtarihi= (yardım)

[inesad-5] "Reconciling melting glaciers and falling temperatures in the Bolivian highlands". Lykke E. Andersen. 23 Mart 2009. 10 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2009.

[6] Wamsteker, W; Albrecht, Rudolf; Haubold, Hans J (2004). Developing basic space science world-wide: a decade of UN/ESA workshops. Dordrecht, Boston: Kluwer Academic Publishers. ISBN 9781402025198. OCLC 56105246.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

@@ 2. satır: / 2. satır: @@
 '''Chacaltaya''' ([[Aymara]]ca'da "soğuk yol"), [[Bolivya]] [[And dağları]]nın [[Cordillera Real]] dağlarında bir [[sıradağ]]ı. Bolivya'nın [[de facto]] başkenti [[La Paz, Bolivya|La Paz]]'ın 15 kilometre kuzeyinde yer almaktadır. 5.421 metre yüksekliğine sahip olup zirvesinden [[Titicaca Gölü]] görünebilir. [[Jeoloji]] bilimdalında [[granit]] ve greisen (skarnlaşmış granit) ile bilinir.<ref>Pontus Ljunggren, and Luigi Radelli, "Bolivian tin mineralization", Economic Geology; December 1963, v. 58, no. 8, p. 1348-1351.</ref>
-.000 yıllık [[buzul]] 1940 yılında 0.22&nbsp;km² iken 2007'de 0.01&nbsp;km² 'e kadar azaldı.<ref name="gone">{{Haber kaynağı|başlık= Farewell to a melting glacier|url= http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/6496429.stm |yayımcı= [[BBC News]]|tarih=3 Nisan 2007|erişimtarihi=13 Temmuz 2007}}</ref><ref name="The Miami Herald">{{Haber kaynağı|başlık= Bolivia's Chacaltaya glacier is gone|url= http://www.miamiherald.com/news/americas/story/1030126.html|yayımcı= [[The Miami Herald]]|tarih=4 Mayıs 2009|erişimtarihi=10 Mayıs 2009}}</ref> Eriyiklerin yarısı 1980 yılından önce yaşandı.<ref name="glacier evolution">{{Dergi kaynağı|başlık=Glacier Evolution in the Tropical Andes during the Last Decades of the 20th Century: Chacaltaya, Bolivia, and Antizana, Ecuador|url=http://ambio.allenpress.com/perlserv/?request=get-document&doi=10.1639%2F0044-7447(2000)029%5B0416%3AGEITTA%5D2.0.CO%3B2&ct=1#i0044-7447-29-7-416-f09|publiser=AMBINO|tarih=1 Kasım 2000|erişimtarihi=1 Kasım 2000}}</ref>
+.000 yıllık [[buzul]] 1940 yılında 0.22&nbsp;km² iken 2007'de 0.01&nbsp;km² 'e kadar azaldı.<ref name="gone">{{Haber kaynağı|başlık= Farewell to a melting glacier|url= http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/6496429.stm |yayımcı= [[BBC News]]|tarih=3 Nisan 2007|erişimtarihi=13 Temmuz 2007}}</ref><ref name="The Miami Herald">{{Haber kaynağı|başlık= Bolivia's Chacaltaya glacier is gone|url= http://www.miamiherald.com/news/americas/story/1030126.html|yayımcı= [[The Miami Herald]]|tarih=4 Mayıs 2009|erişimtarihi=10 Mayıs 2009}}</ref> Eriyiklerin yarısı 1980 yılından önce yaşandı.<ref name="glacier evolution">{{Dergi kaynağı|başlık=Glacier Evolution in the Tropical Andes during the Last Decades of the 20th Century: Chacaltaya, Bolivia, and Antizana, Ecuador|url=http://ambio.allenpress.com/perlserv/?request=get-document&doi=10.1639%2F0044-7447(2000)029%5B0416%3AGEITTA%5D2.0.CO%3B2&ct=1#i0044-7447-29-7-416-f09|yayıncı=AMBINO|tarih=1 Kasım 2000|erişimtarihi=1 Kasım 2000}}</ref>
 Yağışın eksik olması ve [[El Niño]]'nun ısınma aşamasından kaynaklanan 1980 yılından sonraki eriyiş 2009'da buzulun kayboluşu ile sonuçlandı. La Paz'ın 30 kilometre uzaklığında [[Huayna Potosí]] dağının yakınında yer alan buzul Güney Amerika'nın en yüksek buzullarından biriydi. [[İklim değişikliği]]nden dolayı belirgin bir şekilde azalmanın yaşandığı buzul aralıklarından biri olduğu ileri sürüldü.<ref name="The Miami Herald"/> Eriyişin [[küresel ısınma]]dan mı yoksa Chacaltaya etrafındaki bölgesel iklim değişikliğinden mi kaynaklandığı hâlâ tartışma konusudur.<ref name="inesad">{{Web kaynağı | başlık = Reconciling melting glaciers and falling temperatures in the Bolivian highlands | url = http://www.inesad.edu.bo/mmblog/mm_20090323.htm | yayıncı = [[Lykke E. Andersen]] | tarih = 23 Mart 2009 | erişimtarihi = 23 Mart 2009 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150310180740/http://www.inesad.edu.bo/mmblog/mm_20090323.htm | arşivtarihi = 10 Mart 2015 | ölüurl = no }}</ref>