Ciritdüzü, Şavşat: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
ႧႤႧႰႨ ႾႠႰႨ (mesaj | katkılar) →Tarihçe: Kaynaksız bilgiler yerine kaynaklara dayalı biçimde tarihçesi yeniden yazıldı. |
|||
| 32. satır: | 32. satır: | ||
'''Ciritdüzü''', [[Artvin (il)|Artvin]] ilinin [[Şavşat]] ilçesine bağlı bir [[Türkiye'nin köyleri|köy]]dür. |
'''Ciritdüzü''', [[Artvin (il)|Artvin]] ilinin [[Şavşat]] ilçesine bağlı bir [[Türkiye'nin köyleri|köy]]dür. |
||
== |
==Tarihçe== |
||
Köyün bilinen en eski adı Veli’dir. Bu ad Türkçeye Vel (وەل) olarak girmiştir.<ref>Muvahhid Zeki, ''Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye'', 1927, s. 161.</ref> Gürcüce “veli” (ველი) düzlük anlamına gelir ve 1925’te köyün adı büyük bir olasılıkla bundan dolayı Cirtidüzü olarak değiştirilmiştir.<ref>Taner Artvinli, ''Artvin Yer Adları Sözlüğü'', 2013, s. 266, ISBN 9786055708856.</ref> |
|||
Veli köyünün kuruluşuna dair yazılı kaynaklarda bilgi mevcut değildir. Köy 16. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlıların eline geçti. Bu tarihte Veli, [[atabagi|Gürcü atabegler]]in yönettiği [[Samtshe Atabeyliği]]’nin sınırları içinde yer alıyordu. Samtshe Atabeyliği ise, birleşik [[Gürcistan Krallığı]]’nın parçalanmasıyla tarihsel Gürcistan topraklarında ortaya çıkan devletlerden biriydi. Vel köyü yeni kurulan [[Çıldır Eyaleti]] içinde kaldı. |
|||
Ciritdüzü köyü:1118 yılında [[Atrak Han]] önderliğinde kuzey kafkasyadan yöreye gelen ve 1124 yılında da yerleşen [[Kıpçak Türkleri]]'nin sonradan yerleşip,hakim olduğu bir köydür.Köyde değişik zamanlarda kırım,ahıska,maçahel,bağdat vb.yerlerden gelip yerleşen aileler mevcuttur.Zamanla halk kaynaşıp,karışmış ve tek bir köy kimliği oluşmuştur.[[Kıpçak Türkleri]],çevrelerindeki ortodoks hristiyan gürcülerden etkilenerek hristiyan olmuşlar, fakat asla anadilleri olan [[Türkçe]]yi terketmemişlerdir. 1267 yılında [[ortodoks hristiyan]] Kıpçak [[ATABEK DEVLETİ]]'ni kurmuşlar ve 1578 deki [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı]] fethine dek de, [[Gürcüler|Gürcü]]devletinin saldırılarına rağmen yaşatmayı başarmışlardır.Atabek Devleti'nin kurucusu CAKLI SARKİS ve oğlu [[Cak-Lı Büyük Beka]] isimli kıpçak hanıdır.Hristiyan adı almış hanlardır. Cak, bugünkü [[Posof]] civarındaki bir kaledir. Atabek kıpçak hanları arasında :-AKBOĞA-,-BAHADUR-,-MİRZA ÇABUK- gibi hanlar en tanınmış olanlarıdır.Atabek devletinin başkenti ise [[Ahıska]] dır. [[Ahıska Türkleri]]'nin şivesi ile [[Şavşat]], [[Ardanuç]] ve [[Yusufeli]] halkının şivesi tamamen aynıdır. Ciritdüzü halkının çoğunluğu işte bu [[Atabek Türkleri]]'nin öz torunlarıdır. Ahıska Türkleri'nin de kankardeşleridirler. 1578 Osmanlı fethi ile birlikte 311 yıllık Atabek Devleti tarihe karışmış, bu devletin [[kıpçak]], [[Gürcüler|Gürcü]], [[Ermeniler|Ermeni]], [[Kürtler|Kürt]], [[poşa]] ve hatta //arap// vb. halkı osmanlı tebaası haline gelmiştir. Kıpçaklar, çoğunlukta olan nüfusu temsil ediyorlardı. Fetihten sonra soydaşları olan Osmanlı Türklerine yakınlık hissetmeleri sonucu hristiyanlığı terkedip, [[İslam]]'a geçmişler, bu durum dindaşları olan gürcüleri de etkilemiş ve onların bir kısmı da müslüman olmuşlardır. Türklükleri sebebiyle kıpçak adı unutulmuş ve fakat Atabek adı hâlen bilinmekte ve yaşatılmaktadır. Hatta bazı ailelerin soyadı da bunu göstermektedir. [[İmerhev]] vb.yerlerdeki gürcüler ise kendi gürcücelerini ve gürcü adlarını günümüze dek muhafaza etmişlerdir.Fakat komşu köylerdeki ve hatta aynı köylerdeki yan yana yaşam ve gerek hristiyanlık ve sonrasında müslümanlık şeklindeki ortak din sebebiyle ,Kıpçak Türkü-Gürcü evlilikleri eskiden olduğu gibi şimdi de sıklıkla yapılmakta ve kim hangi dili konuşursa o milletin bir ferdine dönüşmektedir.NOT:KIPÇAK TÜRKLERİ,macaristana da yerleşmişlerdir.Tabii orada da sonradan hristiyanlığa geçmiş ve -KİSKUNSAG- ve -NAGYKUNSAG-bölgelerinde hâlen yaşamaktadırlar.Yani,-KÜÇÜK ve BÜYÜK KUMANİSTAN-demek oluyor.Başkentleri-KARSAK-şehridir. Sayıları epeyce azalsa da mevcudiyetlerini sürdürüyorlar.Onları görmek isteyen varsa youtube da -KUMANLAR VE MACARİSTAN-yazsın ve 2 bölüm halinde olan belgeseli izlesin.Bu görüntüler trt nin -ÖZÜTÜRK-belgeselinden alınmadır.İsteyenler trt den ,TRT MARKET ten -ÖZÜTÜRK-belgeselini de satın alıp izleyebilir. |
|||
Uzun süre Osmanlı egemenliğinde kalan Veli, [[93 Harbi]]’nde (1877-1878) Rusların eline geçti. Rusların Veli (Вель) olarak kaydettiği köy, Batum oblastı içinde, Artvin sancağının (''okrug'') Şavşat-İmerhevi kazası (''uçastok'') içinde yer alıyordu. 1886 tarihli sayıma göre Veli köyünde 432 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun 6’sı Gürcü, kalanı Türk olarak kaydedilmiştir.<ref>[http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/shavshet1886.html"Şavşat-İmerhev kazası (1886 Yılı)” (Rusça)]</ref> |
|||
[[Birinci Dünya Savaşı]] sonlarında Rus ordusunun bölgeden çekilmesiyle Veli bir süre [[Demokratik Gürcistan Cumhuriyeti|Gürcistan]] sınırları içinde kaldı. [[Sovyet Rusya]]’nın Gürcistan’ın bağımsızlığına son vermesinden sonra, 1921’de [[Moskova Antlaşması]] sonucunda Veli Türkiye’ye bırakıldı.<ref>Mustafa Kemal Atatürk, ''Nutuk'', İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.</ref> 1922’de [[Şavşat]] kazasının [[Merya]] nahiyesine bağlıydı. 1926 nüfus sayımına göre, bir yıl önce adı Ciritdüzü olarak değiştirilmiş olan köyde 116 hanede 613 kişi yaşıyordu.<ref>[https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/56699/10339.pdf?sequence=1&isAllowed=y Nurşen Gök, “Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, ''Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi'', Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104.]{{Ölü bağlantı|date=Nisan 2020 }}</ref><ref>Muvahhid Zeki, ''Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye'', 2010 (Birinci basım 1927), s. 189, ISBN 9789944197526.</ref> |
|||
== Kültür == |
== Kültür == |
||
Sayfanın 18.56, 12 Mayıs 2020 tarihindeki hâli
| Ciritdüzü | |
|---|---|
 | |
 | |
 Artvin | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Şavşat |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Nüfus (2000) | |
| • Toplam | 349 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| Posta kodu | 08700 |
Ciritdüzü, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
Köyün bilinen en eski adı Veli’dir. Bu ad Türkçeye Vel (وەل) olarak girmiştir.[1] Gürcüce “veli” (ველი) düzlük anlamına gelir ve 1925’te köyün adı büyük bir olasılıkla bundan dolayı Cirtidüzü olarak değiştirilmiştir.[2]
Veli köyünün kuruluşuna dair yazılı kaynaklarda bilgi mevcut değildir. Köy 16. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlıların eline geçti. Bu tarihte Veli, Gürcü atabeglerin yönettiği Samtshe Atabeyliği’nin sınırları içinde yer alıyordu. Samtshe Atabeyliği ise, birleşik Gürcistan Krallığı’nın parçalanmasıyla tarihsel Gürcistan topraklarında ortaya çıkan devletlerden biriydi. Vel köyü yeni kurulan Çıldır Eyaleti içinde kaldı.
Uzun süre Osmanlı egemenliğinde kalan Veli, 93 Harbi’nde (1877-1878) Rusların eline geçti. Rusların Veli (Вель) olarak kaydettiği köy, Batum oblastı içinde, Artvin sancağının (okrug) Şavşat-İmerhevi kazası (uçastok) içinde yer alıyordu. 1886 tarihli sayıma göre Veli köyünde 432 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun 6’sı Gürcü, kalanı Türk olarak kaydedilmiştir.[3]
Birinci Dünya Savaşı sonlarında Rus ordusunun bölgeden çekilmesiyle Veli bir süre Gürcistan sınırları içinde kaldı. Sovyet Rusya’nın Gürcistan’ın bağımsızlığına son vermesinden sonra, 1921’de Moskova Antlaşması sonucunda Veli Türkiye’ye bırakıldı.[4] 1922’de Şavşat kazasının Merya nahiyesine bağlıydı. 1926 nüfus sayımına göre, bir yıl önce adı Ciritdüzü olarak değiştirilmiş olan köyde 116 hanede 613 kişi yaşıyordu.[5][6]
Kültür
Kıpçak Türkleri gelenek ve görenekleri yaşanmaktadır.
Coğrafya
Artvin il merkezine 75 km, Şavşat ilçesine 8 km uzaklıktadır.
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2007 | |
| 2000 | 349 |
| 1997 | 371 |
Dış bağlantılar
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 1927, s. 161.
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 266, ISBN 9786055708856.
- ^ "Şavşat-İmerhev kazası (1886 Yılı)” (Rusça)
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ Nurşen Gök, “Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basım 1927), s. 189, ISBN 9789944197526.