Asi Nehri: Revizyonlar arasındaki fark

Koordinatlar: 35°15′K 36°35′D / 35.250°K 36.583°D / 35.250; 36.583
Vikipedi, özgür ansiklopedi
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
InternetArchiveBot (mesaj | katkılar)
Rescuing 4 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0
InternetArchiveBot (mesaj | katkılar)
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0
16. satır: 16. satır:
Asi Nehri'nin toplam uzunluğu 386&nbsp;km olup, nehrin büyük bölümü Suriye toprakları içinde bulunmaktadır. Türkiye topraklarındaki uzunluğu 88&nbsp;km'dir. Havzasının ülkelere dağılımı şöyledir: %7 Lübnan, %67 Suriye, %26 Türkiye. Suriye-Türkiye sınırının 52&nbsp;km'si Asi Nehri tarafından oluşturulur<ref name=korkmaz/>. Asi Nehri'nin 1950 yılında taşıdığı su miktarı 3.399,3 milyon m³'tür. Bu suyun %50'si Suriye, %41'i Türkiye, %9'u Lübnan'dan kaynaklanır<ref name=korkmaz/>
Asi Nehri'nin toplam uzunluğu 386&nbsp;km olup, nehrin büyük bölümü Suriye toprakları içinde bulunmaktadır. Türkiye topraklarındaki uzunluğu 88&nbsp;km'dir. Havzasının ülkelere dağılımı şöyledir: %7 Lübnan, %67 Suriye, %26 Türkiye. Suriye-Türkiye sınırının 52&nbsp;km'si Asi Nehri tarafından oluşturulur<ref name=korkmaz/>. Asi Nehri'nin 1950 yılında taşıdığı su miktarı 3.399,3 milyon m³'tür. Bu suyun %50'si Suriye, %41'i Türkiye, %9'u Lübnan'dan kaynaklanır<ref name=korkmaz/>


Asi Nehri Lübnan'dan Suriye'ye, Oradan da Türkiye topraklarına aktığı için ''sınır aşan akarsu'', Türkiye-Suriye sınırını oluşturduğu için ''sınır oluşturan akarsu''dur<ref name=korkmaz>{{Web kaynağı | soyadı1 = KORKMAZ | ad1 = Yrd. Doç. Dr. Hüseyin | soyadı2 = KARATAŞ | ad2 = Atilla | başlık = ASİ NEHRİ’NDE SU YÖNETİMİ VE ORTAYA ÇIKAN SORUNLAR | url = http://sbed.mku.edu.tr/article/view/1038000212/1038000172 | yayıncı = MKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi | erişimtarihi = 21 Mart 2017 | tarih = 2009 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170322014927/http://sbed.mku.edu.tr/article/view/1038000212/1038000172 | arşivtarihi = 22 Mart 2017 | ölüurl = no }}</ref>.
Asi Nehri Lübnan'dan Suriye'ye, Oradan da Türkiye topraklarına aktığı için ''sınır aşan akarsu'', Türkiye-Suriye sınırını oluşturduğu için ''sınır oluşturan akarsu''dur<ref name=korkmaz>{{Web kaynağı | soyadı1 = KORKMAZ | ad1 = Yrd. Doç. Dr. Hüseyin | soyadı2 = KARATAŞ | ad2 = Atilla | başlık = ASİ NEHRİ’NDE SU YÖNETİMİ VE ORTAYA ÇIKAN SORUNLAR | url = http://sbed.mku.edu.tr/article/view/1038000212/1038000172 | yayıncı = MKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi | erişimtarihi = 21 Mart 2017 | tarih = 2009 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170322014927/http://sbed.mku.edu.tr/article/view/1038000212/1038000172 | arşivtarihi = 22 Mart 2017 | ölüurl = yes }}</ref>.


== Havzası ==
== Havzası ==

Sayfanın 11.26, 5 Nisan 2020 tarihindeki hâli

Asi Nehri
Antakya içinden geçen Asi Nehri
Antakya içinden geçen Asi Nehri
Konum
Ülke(ler) Lübnan, Suriye ve Türkiye
Genel bilgiler
Kaynak Lübnan
Ağız Akdeniz
Uzunluk 386 km
Havza alanı 21.743 km²
Debi 3.399,3 milyon m³

Asi Nehri (Orontes ), (العاصي) Lübnan'daki Bekaa Vadisi'nin doğu kısmından doğar ve Türkiye Hatay ilinden Akdeniz'e dökülür. Asi Nehri'nin toplam uzunluğu 556 km olup, 366 km Suriye'de, 98 km Türkiye'de, 40 km Lübnan'dadır. 52 km'si Türkiye-Suriye sınırını oluşturur[1]. Antakya ile Akdeniz'e doğal su yolu bağlanmış olan Asi Nehri'nin ortalama su debisi 30 m³/sn dir. Kış mevsimi ile ilkbaharda taşkınlar nedeniyle pek çok su baskını yaşanmıştır.

Genel özellikleri

Orontes olarak da adlandırılan Asi Nehri Lübnan'da Baalbek yakınında El-Bika kısmından dağlardan inen sellerin birleşmesiyle doğar sonra Suriye'ye girer. Humus yöresindeki bazaltı lav akıntıları etkisiyle yolunu saparak Hama kireçtaşı platolarına yönelir ve Gab sazlığına girer. Oradan çıktıktan sonra bir süre Suriye-Türkiye sınırında akar ve Hatay ilinden Akdeniz'e dökülür. Nehrin havzasını Büyük Rift Vadisinin parçası olan Ölüdeniz Fayı belirler.

Asi Nehri'nin toplam uzunluğu 386 km olup, nehrin büyük bölümü Suriye toprakları içinde bulunmaktadır. Türkiye topraklarındaki uzunluğu 88 km'dir. Havzasının ülkelere dağılımı şöyledir: %7 Lübnan, %67 Suriye, %26 Türkiye. Suriye-Türkiye sınırının 52 km'si Asi Nehri tarafından oluşturulur[1]. Asi Nehri'nin 1950 yılında taşıdığı su miktarı 3.399,3 milyon m³'tür. Bu suyun %50'si Suriye, %41'i Türkiye, %9'u Lübnan'dan kaynaklanır[1]

Asi Nehri Lübnan'dan Suriye'ye, Oradan da Türkiye topraklarına aktığı için sınır aşan akarsu, Türkiye-Suriye sınırını oluşturduğu için sınır oluşturan akarsudur[1].

Havzası

Humus şehri yakınlarında geniş bir göl ve bataklık meydana getirir. Amik Ovası'nın sularını boşaltan Karasu (Küçük Asi), Harbiye Çağlayanının suları ile beslenir. Karasu'yu alan Asi Irmağı, dar bir boğazdan geçerek Antakya'dan geçer. Burada ünlü Harbiye Çağlayanlarını meydana getiren ve gür kaynaklarla beslenen Defne Suyu'nu alır. Daha sonra genişliği 30-40 metreyi bulur Samandağ'ın güneyinde Akdeniz'e dökülür. Asi nehri hemen bütün yatağı boyunca yer yer ova ve tekne şekilli geniş vadiler, zaman zaman da dar ve derin boğazlar oluşturur, denize döküldüğü yerde geniş bir delta meydana getirmiştir.

Asi Nehri havzasında genel olarak Akdeniz iklimi görülür. Genelde yazlar kurak, kışlar yağışlıdır. Nehir de bu düzene uyar, kışın suları artar, yazın ise azalır. Yağış miktarı Lübnan'da 950–1270 mm, Suriye'de 760–1015 mm, Türkiye kısmında ise 505–1095 mm arasındadır. Akarsu Lübnan'da doğup Türkiye'de denize dökülmesine rağmen en fazla Suriye yararlanmaktadır[2].

Asi Deltası

Kuzeyinde Amanosların güney ucunu oluşturan Musa Dağı, güneyinde Kuseyr Platosu ve Keldağ, doğuda Saman Dağı, Ziriye (Samandağ) Boğazı ve Ziyaret Dağı ile çevrilidir.

Deltanın yüz ölçümü 40 km2, kıyı uzunluğu 15 km, D-B genişliği kuş uçumu 5,69 km'dir. Delta sınıflandırmalarına göre; Karışık (akıntı ve dalga etkisinde), tortul yapısı "çeşitli" (killi, çakıllı, kumlu), geometrisine göre "küt şekilli" delta sınıfında yer alır. Ortalama yükseltisi 10 m olan deltada Asi Nehri menderesler çizerek akar. Akarsuyun getirdiği sediment miktarı ile dalga ve akıntıların kıyıdan uzaklaştırdığı malzeme eşit olduğundan delta denize doğru çıkıntı yapamaz, küt bir şekil alır[3].

Asi Nehri, Akdeniz'e döküldüğü alanda büyük olmayan bir delta oluşturur. Delta üzerinde; Samandağ ilçesi, Çevlik mahallesi, Gözene, Çöğürlü, Karşıyaka, Yeşilyazı, Yeşilköy, Mızraklı, Meydan, Tekebaşı, Yoğunoluk, Hıdırbey, Kapısuyu Vakıflı, Mağaracık gibi köyler, Sebenoba, Aknehir ve Koyunoğlu gibi beldeler bulunur[3].

Ters akması

Asi Nehri bulunduğu bölgede güneyden kuzeye; yani ters yönde akan tek nehirdir[4]. Yerel halka göre ismini bu özelliğinden almıştır. Bazı inanışlara göre de Musa Kızıl Deniz'i asası ile ikiye ayırdıktan sonra Asi Nehri tersine akmaya başlamıştır.[5]

Sorunlar

Kış mevsimi ile ilkbaharda taşkınlar nedeniyle pek çok su baskını yaşanmıştır. Taşkınların sebebi çoğunlukla yağışlı dönemde Suriye'nin habersiz veya geç haber vererek barajlardan su bırakmasıdır[6].

Hatayı kendi toprağı olarak kabul eden Suriye yönetimi Asi Nehri'ni de sınır aşan su olarak görmemektedir. Böylece suyun büyük bölümünden yararlanmaktadır. 1950'li yıllarda Asi'de 3 milyar 399 milyon m³ akım gerçekleşirken, günümüzde %30 azalma ile 2 milyar 400 milyon m³ akım gerçekleşmektedir. 1939 yılında Türkiye'ye bırakılan su 1 milyar 670 milyon m³ iken %67 azalma ile 529 milyon m³'e düşmüştür. 1950 yılında Türkiye'ye girişte yapılan ölçümde yıllık ortalama akım 50,5 m³/sn iken, 2005'te 16,8 m³/sn'ye düşmüştür. 1975 yılında Asi'nin suları tarımsal sulamaya uygun iken günümüzde ağır metaller ve amonyak kirliliği görülmektedir[1].

Kaynakça

  1. ^ a b c d e KORKMAZ, Yrd. Doç. Dr. Hüseyin; KARATAŞ, Atilla (2009). "ASİ NEHRİ'NDE SU YÖNETİMİ VE ORTAYA ÇIKAN SORUNLAR". MKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 22 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017. 
  2. ^ ATASOY, Ahmet; GEÇEN,, Reşat; KORKMAZ, Hüseyin. "Siyasi Coğrafya Açısından Türkiye (Hatay) – Suriye Sınırı" (PDF). www.mku.edu.tr. 3 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Mart 2017. 
  3. ^ a b ÖZŞAHİN, Emre (2010). "ASİ (ORONTES) NEHRİ DELTASINDAKİ (HATAY/TÜRKİYE) DOĞAL ÇEVRE SORUNLARINA COĞRAFİ BİR YAKLAŞIM". Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 31 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2020. 
  4. ^ http://www.fao.org/nr/water/aquastat/basins/asi-orontes/index.stm
  5. ^ http://www.delinetciler.net/forum/genel-kultur/82152-asi-nehri-neden-tersine-akar-asi-nehri-hakkinda-bilgi.html
  6. ^ "Hatay Havaalanı'nı su bastı". sabah.com.tr. 30 Ocak 2012. 22 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2017.