Hertha Sponer: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Ali Haydar (mesaj | katkılar)
56.875 değişiklik
k →‎Kariyeri: düzenleme AWB ile
YBot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.759.349 değişiklik
Arşiv bağlantısı eklendi
33. satır: 33. satır:


== İlk yılları ve eğitimi ==
== İlk yılları ve eğitimi ==
Hertha Sponer 1 Eylül 1895 tarihinde orta sınıf beş çocuklu bir ailenin en büyük çocuğu olarak [[Prusya Krallığı]]'nın [[Silezya (vilayet)|Silezya Eyaleti]]'nde, bugün [[Polonya]] sınırları içinde kalan [[Nysa, Polonya|Nysa]] şehrinde doğdu.<ref name=Apotheker&Sarkadi>{{kitap kaynağı |başlık= European Women in Chemistry |soyadı= Jan Apotheker, Livia Simon Sarkadi |yıl=2011 |yayıncı= John Wiley & Sons |yer= [[New Jersey]] |isbn= 9783527636464 |sayfalar= 124|erişimtarihi=8 Mart 2020 |url= https://books.google.com.tr/books?id=JJLl47ZFziQC&pg=PT141&dq=Hertha+Sponer&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwi89qSDw4noAhWDQEEAHY2mAO0Q6AEILTAG#v=onepage&q=Hertha%20Sponer&f=false}}</ref> Lise öğrenimini aynı yerde tamamladı. Bir yıl [[Tübingen Üniversitesi]]'nde öğrenim gördü ve [[Nobel Fizik Ödülü]] sahibi [[James Franck]]'ın asistanlığını yaptı.<ref name=Duke>{{Web kaynağı | url = https://phy.duke.edu/about/history/historical-faculty/HerthaSponer | başlık = Hertha Sponer | tarih =2020 | yayıncı =[[Duke Üniversitesi]] Fizik Fakültesi| erişimtarihi = 7 Mart 2020}}</ref> 1920'de [[Göttingen Üniversitesi]]'ne kaydoldu ve [[Peter Debye]] danışmanlığında [[teorik fizik]] dalında [[doktora]] derecesini aldı. 1921 yılında [[Lise Meitner]] ve [[Hedwig Kohn]] ile birlikte Almanya'da [[fizik]] alanında doktora derecesini alan ilk kadın fizikçiler arasında yer aldı ve bir Alman üniversitesinde aynı dalda eğitim veren ilk kadın [[bilim insanı]] oldu.<ref name=Duke/>
Hertha Sponer 1 Eylül 1895 tarihinde orta sınıf beş çocuklu bir ailenin en büyük çocuğu olarak [[Prusya Krallığı]]'nın [[Silezya (vilayet)|Silezya Eyaleti]]'nde, bugün [[Polonya]] sınırları içinde kalan [[Nysa, Polonya|Nysa]] şehrinde doğdu.<ref name=Apotheker&Sarkadi>{{kitap kaynağı |başlık= European Women in Chemistry |soyadı= Jan Apotheker, Livia Simon Sarkadi |yıl=2011 |yayıncı= John Wiley & Sons |yer= [[New Jersey]] |isbn= 9783527636464 |sayfalar= 124|erişimtarihi=8 Mart 2020 |url= https://books.google.com.tr/books?id=JJLl47ZFziQC&pg=PT141&dq=Hertha+Sponer&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwi89qSDw4noAhWDQEEAHY2mAO0Q6AEILTAG#v=onepage&q=Hertha%20Sponer&f=false}}</ref> Lise öğrenimini aynı yerde tamamladı. Bir yıl [[Tübingen Üniversitesi]]'nde öğrenim gördü ve [[Nobel Fizik Ödülü]] sahibi [[James Franck]]'ın asistanlığını yaptı.<ref name=Duke>{{Web kaynağı | url = https://phy.duke.edu/about/history/historical-faculty/HerthaSponer | başlık = Hertha Sponer | tarih = 2020 | yayıncı = [[Duke Üniversitesi]] Fizik Fakültesi | erişimtarihi = 7 Mart 2020 | arşivurl = http://web.archive.org/web/20190710181743/https://phy.duke.edu/about/history/historical-faculty/HerthaSponer | arşivtarihi = 10 Temmuz 2019}}</ref> 1920'de [[Göttingen Üniversitesi]]'ne kaydoldu ve [[Peter Debye]] danışmanlığında [[teorik fizik]] dalında [[doktora]] derecesini aldı. 1921 yılında [[Lise Meitner]] ve [[Hedwig Kohn]] ile birlikte Almanya'da [[fizik]] alanında doktora derecesini alan ilk kadın fizikçiler arasında yer aldı ve bir Alman üniversitesinde aynı dalda eğitim veren ilk kadın [[bilim insanı]] oldu.<ref name=Duke/>


== Kariyeri ==
== Kariyeri ==
Ekim 1925'te [[Rockefeller Vakfı]] bursu ile Berkeley'deki [[Kaliforniya Üniversitesi (Berkeley)|Kaliforniya Üniversitesi]]'nde misafir öğretim görevlisi olarak bir yıl kaldı. Berkeley'de geçirdiği süre boyunca Amerikalı fizikçi [[Raymond Thayer Birge]] ile işbirliği yaparak, [[Ayrışma enerjisi|ayrışma enerjilerini]] belirlemek için [[Birge-Sponer yöntemi]]ni geliştirdi. 1932'ye kadar aralarında [[Zeitschrift für Physik]], [[Nature (dergi)|Nature]] ve [[Physical Review]]'in de olduğu prestijli dergilerde 20 bilimsel [[makale]]si yayınlandı ve [[üye profesör]] unvanını aldı. Kadın fizikçiler arasında ön saflarda olduğu kabul edilen Hertha Sponer, [[Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi|Nazi Partisi]]'nin iktidara gelmesi ve kadın bilim insanlarına karşı güçlü önyargı nedeniyle görevinden alındı. [[Yahudiler|Yahudi]] olmasa da, bir Alman üniversitesinde kendisi için bir gelecek göremeyen Sponer, Ekim 1934'te Norveç'teki [[Oslo Üniversitesi]]'nde ders vermek için Almanya'dan ayrıldı.<ref name=Ogilvie-Harvey>{{kitap kaynağı |başlık= The Biographical Dictionary of Women in Science: Pioneering Lives From Ancient Times to the Mid-20th Century |soyadı= Marilyn Ogilvie, Joy Harvey |yıl= 2003 |yayıncı= Routledge |yer= [[Oxfordshire]] |isbn= 9781135963439 |sayfalar= 1220 |erişimtarihi=7 Mart 2020 |url= https://books.google.com.tr/books?id=rUCUAgAAQBAJ&pg=PT518&lpg=PT518&dq=hertha+sponer+oslo+university&source=bl&ots=7eUWD3Lgp_&sig=ACfU3U1oATUBENE7gM56NL80ORMW8VoYzA&hl=tr&sa=X&ved=2ahUKEwjl87yvhonoAhX4wMQBHfzaCMI4ChDoATALegQIBBAB#v=onepage&q=hertha%20sponer%20oslo%20university&f=false}}</ref> Yerinden edilmiş Alman akademisyenlere yardımcı olmak için bir programa sponsor olan Rockefeller Vakfı'ndan bir yetkili, 1933'ün sonlarında [[Edward Teller]]'a Sponer'in [[Duke Üniversitesi]]'nde olası görevlendirilmesi hakkında bilgi verdi. 1935 baharında üniversite yönetim kadrosu Edward'a bu sonbaharda Sponer'ı Duke Üniversitesi'ne gelmeye davet etme yetkisi verdi. [[Oslo]]'da tamamlaması gereken işleri olduğunu mektupla söyleyen Sponer, 1936 baharında Duke Üniversitesi Fizik Fakültesi akademik kadrosuna dahil oldu.<ref>{{Web kaynağı | url = https://phy.duke.edu/sites/phy.duke.edu/files/legacy_files/Documents/Durden_Book.pdf | başlık = The launching of Duke University 1924-1949 | yazar =Robert F. Durden | tarih =1993 | eser = | yayıncı =[[Duke Üniversitesi]] Yayınları | erişimtarihi = 8 Mart 2020 }}</ref>
Ekim 1925'te [[Rockefeller Vakfı]] bursu ile Berkeley'deki [[Kaliforniya Üniversitesi (Berkeley)|Kaliforniya Üniversitesi]]'nde misafir öğretim görevlisi olarak bir yıl kaldı. Berkeley'de geçirdiği süre boyunca Amerikalı fizikçi [[Raymond Thayer Birge]] ile işbirliği yaparak, [[Ayrışma enerjisi|ayrışma enerjilerini]] belirlemek için [[Birge-Sponer yöntemi]]ni geliştirdi. 1932'ye kadar aralarında [[Zeitschrift für Physik]], [[Nature (dergi)|Nature]] ve [[Physical Review]]'in de olduğu prestijli dergilerde 20 bilimsel [[makale]]si yayınlandı ve [[üye profesör]] unvanını aldı. Kadın fizikçiler arasında ön saflarda olduğu kabul edilen Hertha Sponer, [[Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi|Nazi Partisi]]'nin iktidara gelmesi ve kadın bilim insanlarına karşı güçlü önyargı nedeniyle görevinden alındı. [[Yahudiler|Yahudi]] olmasa da, bir Alman üniversitesinde kendisi için bir gelecek göremeyen Sponer, Ekim 1934'te Norveç'teki [[Oslo Üniversitesi]]'nde ders vermek için Almanya'dan ayrıldı.<ref name=Ogilvie-Harvey>{{kitap kaynağı |başlık= The Biographical Dictionary of Women in Science: Pioneering Lives From Ancient Times to the Mid-20th Century |soyadı= Marilyn Ogilvie, Joy Harvey |yıl= 2003 |yayıncı= Routledge |yer= [[Oxfordshire]] |isbn= 9781135963439 |sayfalar= 1220 |erişimtarihi=7 Mart 2020 |url= https://books.google.com.tr/books?id=rUCUAgAAQBAJ&pg=PT518&lpg=PT518&dq=hertha+sponer+oslo+university&source=bl&ots=7eUWD3Lgp_&sig=ACfU3U1oATUBENE7gM56NL80ORMW8VoYzA&hl=tr&sa=X&ved=2ahUKEwjl87yvhonoAhX4wMQBHfzaCMI4ChDoATALegQIBBAB#v=onepage&q=hertha%20sponer%20oslo%20university&f=false}}</ref> Yerinden edilmiş Alman akademisyenlere yardımcı olmak için bir programa sponsor olan Rockefeller Vakfı'ndan bir yetkili, 1933'ün sonlarında [[Edward Teller]]'a Sponer'in [[Duke Üniversitesi]]'nde olası görevlendirilmesi hakkında bilgi verdi. 1935 baharında üniversite yönetim kadrosu Edward'a bu sonbaharda Sponer'ı Duke Üniversitesi'ne gelmeye davet etme yetkisi verdi. [[Oslo]]'da tamamlaması gereken işleri olduğunu mektupla söyleyen Sponer, 1936 baharında Duke Üniversitesi Fizik Fakültesi akademik kadrosuna dahil oldu.<ref>{{Web kaynağı | url = https://phy.duke.edu/sites/phy.duke.edu/files/legacy_files/Documents/Durden_Book.pdf | başlık = The launching of Duke University 1924-1949 | yazar = Robert F. Durden | tarih = 1993 | eser = | yayıncı = [[Duke Üniversitesi]] Yayınları | erişimtarihi = 8 Mart 2020 | arşivengelli = evet}}</ref>


Sponer, akademik kariyeri boyunca [[kuantum mekaniği]], fizik ve kimya üzerine araştırmalar yaptı. Aralarında Edward Teller'ın da olduğu birçok ünlü fizikçi ile işbirliği ile çok sayıda çalışma gerçekleştirdi ve onlarca makale yayınladı. Kuantum mekaniğinin [[Molekül fiziği|moleküler fiziğe]] uygulanması ve [[Morötesi|ultraviyole]] [[Soğurma (fizik)|emilim]] spektrumları üzerinde çalışması da dahil olmak üzere bilime birçok katkıda bulundu. Duke Üniversitesi fizik bölümünde, daha sonra kendi yeni binasına taşınması üzerine bir [[spektroskopi]] laboratuvarı kurdu.
Sponer, akademik kariyeri boyunca [[kuantum mekaniği]], fizik ve kimya üzerine araştırmalar yaptı. Aralarında Edward Teller'ın da olduğu birçok ünlü fizikçi ile işbirliği ile çok sayıda çalışma gerçekleştirdi ve onlarca makale yayınladı. Kuantum mekaniğinin [[Molekül fiziği|moleküler fiziğe]] uygulanması ve [[Morötesi|ultraviyole]] [[Soğurma (fizik)|emilim]] spektrumları üzerinde çalışması da dahil olmak üzere bilime birçok katkıda bulundu. Duke Üniversitesi fizik bölümünde, daha sonra kendi yeni binasına taşınması üzerine bir [[spektroskopi]] laboratuvarı kurdu.

Sayfanın 15.38, 22 Mart 2020 tarihindeki hâli

Hertha Sponer
Doğum1 Eylül 1895(1895-09-01)
Nysa, Alman İmparatorluğu
Ölüm27 Şubat 1968 (72 yaşında)
Ilten, Batı Almanya
MilliyetAlman
EğitimTübingen Üniversitesi
Göttingen Üniversitesi
EvliliklerJames Franck
Kariyeri
DalıFizik  • Kimya
Çalıştığı kurumlarFriedrich Schiller Üniversitesi Jena
Duke Üniversitesi
Oslo Üniversitesi
Doktora
danışmanı		Peter Debye

Hertha Sponer (1 Eylül 1895 - 27 Şubat 1968), Alman fizikçi ve kimyager. Sponer, modern kuantum mekaniği ve moleküler fizik alanlarında katkılar veren ve Duke Üniversitesi Fizik Fakültesi'nde görev alan ilk kadın bilim insanıdır.

İlk yılları ve eğitimi

Hertha Sponer 1 Eylül 1895 tarihinde orta sınıf beş çocuklu bir ailenin en büyük çocuğu olarak Prusya Krallığı'nın Silezya Eyaleti'nde, bugün Polonya sınırları içinde kalan Nysa şehrinde doğdu.[1] Lise öğrenimini aynı yerde tamamladı. Bir yıl Tübingen Üniversitesi'nde öğrenim gördü ve Nobel Fizik Ödülü sahibi James Franck'ın asistanlığını yaptı.[2] 1920'de Göttingen Üniversitesi'ne kaydoldu ve Peter Debye danışmanlığında teorik fizik dalında doktora derecesini aldı. 1921 yılında Lise Meitner ve Hedwig Kohn ile birlikte Almanya'da fizik alanında doktora derecesini alan ilk kadın fizikçiler arasında yer aldı ve bir Alman üniversitesinde aynı dalda eğitim veren ilk kadın bilim insanı oldu.[2]

Kariyeri

Ekim 1925'te Rockefeller Vakfı bursu ile Berkeley'deki Kaliforniya Üniversitesi'nde misafir öğretim görevlisi olarak bir yıl kaldı. Berkeley'de geçirdiği süre boyunca Amerikalı fizikçi Raymond Thayer Birge ile işbirliği yaparak, ayrışma enerjilerini belirlemek için Birge-Sponer yöntemini geliştirdi. 1932'ye kadar aralarında Zeitschrift für Physik, Nature ve Physical Review'in de olduğu prestijli dergilerde 20 bilimsel makalesi yayınlandı ve üye profesör unvanını aldı. Kadın fizikçiler arasında ön saflarda olduğu kabul edilen Hertha Sponer, Nazi Partisi'nin iktidara gelmesi ve kadın bilim insanlarına karşı güçlü önyargı nedeniyle görevinden alındı. Yahudi olmasa da, bir Alman üniversitesinde kendisi için bir gelecek göremeyen Sponer, Ekim 1934'te Norveç'teki Oslo Üniversitesi'nde ders vermek için Almanya'dan ayrıldı.[3] Yerinden edilmiş Alman akademisyenlere yardımcı olmak için bir programa sponsor olan Rockefeller Vakfı'ndan bir yetkili, 1933'ün sonlarında Edward Teller'a Sponer'in Duke Üniversitesi'nde olası görevlendirilmesi hakkında bilgi verdi. 1935 baharında üniversite yönetim kadrosu Edward'a bu sonbaharda Sponer'ı Duke Üniversitesi'ne gelmeye davet etme yetkisi verdi. Oslo'da tamamlaması gereken işleri olduğunu mektupla söyleyen Sponer, 1936 baharında Duke Üniversitesi Fizik Fakültesi akademik kadrosuna dahil oldu.[4]

Sponer, akademik kariyeri boyunca kuantum mekaniği, fizik ve kimya üzerine araştırmalar yaptı. Aralarında Edward Teller'ın da olduğu birçok ünlü fizikçi ile işbirliği ile çok sayıda çalışma gerçekleştirdi ve onlarca makale yayınladı. Kuantum mekaniğinin moleküler fiziğe uygulanması ve ultraviyole emilim spektrumları üzerinde çalışması da dahil olmak üzere bilime birçok katkıda bulundu. Duke Üniversitesi fizik bölümünde, daha sonra kendi yeni binasına taşınması üzerine bir spektroskopi laboratuvarı kurdu.

Sponer Amerikan Fizik Topluluğu, Alman Fizik Topluluğu, New York Bilimler Akademisi, Amerikan Bilimi Geliştirme Derneği, Sigma Xi ve Amerika Optik Topluluğu üyesi oldu.[3]

Özel hayatı ve sonraki yaşamı

Hertha Sponer 1946'da eski akıl hocası ve 1941'de dul kalan arkadaşı James Franck ile evlendi.[5] İkisinin de aktif profesyonel kariyeri ve eşi James Franck'in Chicago Üniversitesi'nde profesör olması nedeniyle farklı şehirlerde yaşamaya devam ettiler ve bu yüzden her yıl birkaç hafta boyunca, çoğunlukla ziyaretler veya ortak seyahatler sırasında birbirlerini gördüler.[6] 1964 yılında Franck, kısa bir süre kaldığı Göttingen'de 81 yaşında öldü. Eşinin ölümünden bir yıl sonra, Sponer 70 yaşında emeritus profesör statüsüne ulaştı. Emekliliğinin ardından Hannover yakınlarındaki Celle şehrinde yakınları ile birlikte kalmak için 1966'da Durham'dan ayrıldı. 1968'de birkaç ay süren hastalığının ardından Batı Almanya'nın Ilten şehri yakınlarındaki bir hastanede 72 yaşında hayatını kaybetti.

Seçilmiş yayınları

Kaynakça

  1. ^ Jan Apotheker, Livia Simon Sarkadi (2011). European Women in Chemistry. New Jersey: John Wiley & Sons. s. 124. ISBN 9783527636464. Erişim tarihi: 8 Mart 2020. 
  2. ^ a b "Hertha Sponer". Duke Üniversitesi Fizik Fakültesi. 2020. 10 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2020. 
  3. ^ a b Marilyn Ogilvie, Joy Harvey (2003). The Biographical Dictionary of Women in Science: Pioneering Lives From Ancient Times to the Mid-20th Century. Oxfordshire: Routledge. s. 1220. ISBN 9781135963439. Erişim tarihi: 7 Mart 2020. 
  4. ^ Robert F. Durden (1993). "The launching of Duke University 1924-1949" (PDF). Duke Üniversitesi Yayınları. Erişim tarihi: 8 Mart 2020. 
  5. ^ Lemmerich, Jost (2011). Science and Conscience: The Life of James Franck. Stanford Üniversitesi Yayını. s. 287. ISBN 9780804779098. Erişim tarihi: 7 Mart 2020. 
  6. ^ Maushart, Marie-Ann (1999). "Um mich nicht zu vergessen": Hertha Sponer--Ein Frauenleben fur die Physik im 20. Jahrhundert". 90 (1). Chicago Üniversitesi. ss. 145-146. doi:10.1086/384295. Erişim tarihi: 8 Mart 2020. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hertha_Sponer&oldid=21771618" sayfasından alınmıştır