Atabeg: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Değişiklik özeti yok
Değişiklik özeti yok
13. satır: 13. satır:
==Gürcü sarayında atabagi unvanı==
==Gürcü sarayında atabagi unvanı==
Selçuklulardaki atabeg unvanı Gürcü sarayında da kullanılıyordu<ref>{{Haber kaynağı |title=Atabak, ''Encyclopædia Iranica''|url=http://www.iranicaonline.org/articles/atabak-turkish-atabeg-lit|date =8 Eylül 2019}}</ref> ve "atabagi" (ათაბაგი) biçimini almıştı. Başlangıçtan itibaren "atabagi"nin görevi Selçuklularda olduğu gibi tahtın vârisini yetiştirmekti. Bu unvan ilk kez Kraliçe [[Tamar]] döneminde (1184-1213) kullanıldı. Gürcü tarihçi [[Vahuşti]]’nin sözleriyle söylenirse “atabagiliğin kabul edilmesiyle spasalara artık spasalar denmiyor, atabagi deniyordu”. "Spasalari" de (სპასალარი) Gürcü kraliyeti tarafından yine Müslüman devletlerden alınan bir unvandı. Tarihçi Vahuşti’nin bu tespitine rağmen “spasalari” ve “atabagi” sonraki dönemlerde Gürcü devletinde birlikte kullanılmış unvanlardır. Zaten “spasalari” atlı askerlerle (sipahi) ilişkili bir unvankrn, "atabagi" ise tahtın vârisini yetiştirmekle görevliydi. Ayrıca Gürcü sarayında "atabagi" "spasalari"nin üstünde bir unvandı. Öte yandan Gürcü sarayında “amir-spasalari” (ამირ-სპასალარი) unvanı taşıyan vezir de vardı.
Selçuklulardaki atabeg unvanı Gürcü sarayında da kullanılıyordu<ref>{{Haber kaynağı |title=Atabak, ''Encyclopædia Iranica''|url=http://www.iranicaonline.org/articles/atabak-turkish-atabeg-lit|date =8 Eylül 2019}}</ref> ve "atabagi" (ათაბაგი) biçimini almıştı. Başlangıçtan itibaren "atabagi"nin görevi Selçuklularda olduğu gibi tahtın vârisini yetiştirmekti. Bu unvan ilk kez Kraliçe [[Tamar]] döneminde (1184-1213) kullanıldı. Gürcü tarihçi [[Vahuşti]]’nin sözleriyle söylenirse “atabagiliğin kabul edilmesiyle spasalara artık spasalar denmiyor, atabagi deniyordu”. "Spasalari" de (სპასალარი) Gürcü kraliyeti tarafından yine Müslüman devletlerden alınan bir unvandı. Tarihçi Vahuşti’nin bu tespitine rağmen “spasalari” ve “atabagi” sonraki dönemlerde Gürcü devletinde birlikte kullanılmış unvanlardır. Zaten “spasalari” atlı askerlerle (sipahi) ilişkili bir unvankrn, "atabagi" ise tahtın vârisini yetiştirmekle görevliydi. Ayrıca Gürcü sarayında "atabagi" "spasalari"nin üstünde bir unvandı. Öte yandan Gürcü sarayında “amir-spasalari” (ამირ-სპასალარი) unvanı taşıyan vezir de vardı.
Atabagi unvanı ilk kez 1212'de İvane Mhargrdzeli’ye verildi. Bir görüşe göre ise Mhargrdzeli ailesinden olan Ahaltsiheli İvane bu unvana daha önce sahip olmuştu. 1334 yılında Kral [[V. Giorgi]] Samtshe prensi [[II. Sargis|Sargis Cakeli]]’ye (II. Sargis) "atabagi" unvanı verdi. [[Gürcistan Krallığı]]’nın parçalanmasından sonra [[Samtshe]] prensliği “atabagi”yi hükümdarlık unvanı haline getirdi ve Samtshe Prensliği’nin adı da [[Samtshe-Saatabago]] oldu.<ref name="Toumanoff ">[[Cyril Toumanoff|Toumanoff, Cyril]] (1967). ''Studies in Christian Caucasian History'', p. 438, n. 1. Georgetown University Press.</ref>
Atabagi unvanı ilk kez 1193'te İvane Mhargrdzeli’ye verildi.<ref>''Kartlis Tskhovreba - A History of Georgia'', Tbilisi, 2014, s. 203, ISBN 9789941445521.</ref> Bir görüşe göre ise Mhargrdzeli ailesinden olan Ahaltsiheli İvane bu unvana daha önce sahip olmuştu. 1334 yılında Kral [[V. Giorgi]] Samtshe prensi [[II. Sargis|Sargis Cakeli]]’ye (II. Sargis) "atabagi" unvanı verdi. [[Gürcistan Krallığı]]’nın parçalanmasından sonra [[Samtshe]] prensliği “atabagi”yi hükümdarlık unvanı haline getirdi ve Samtshe Prensliği’nin adı da [[Samtshe-Saatabago]] oldu.<ref name="Toumanoff ">[[Cyril Toumanoff|Toumanoff, Cyril]] (1967). ''Studies in Christian Caucasian History'', p. 438, n. 1. Georgetown University Press.</ref>


Atabeg unvanı “atapak” biçiminde ayrıca Ermeniler tarafından da kullanılıyordu.
Atabeg unvanı “atapak” biçiminde ayrıca Ermeniler tarafından da kullanılıyordu.

Sayfanın 10.04, 8 Eylül 2019 tarihindeki hâli

Başlığın diğer anlamları için Atabey sayfasına bakınız.

Atabeg, atabey ya da atabekü'l-asâkir, Selçuklu Devleti'nde ve sonrasında bazı Türk devletlerinde şehzadeleri eğitip yetiştiren memurlara verilen unvandır.

Atabeg tarihte Güney Kafkasya'daki devletler tarafından da kullanılmış, bu unvan Gürcücede "atabagi" (ათაბაგი), Ermenicede "atapak" biçimini almıştır.

Selçuklularda atabeg unvanı

Unvan ilk defa Selçuklularda Nizâmülmülk tarafından kullanıldı.[1] Ancak daha önceki Türk-İslam devletlerinde de bu vazifeyi gören memurlar bulunmaktaydı.

Atabeglik sonraki yıllarda eyalet yöneticiliğine küçük yaşta atanan şehzadelerin eğitim ve bakımıyla uğraşan, eyalet yönetimde de şehzadelere yardımcı olan komutan ya da diğer devlet görevlilerine verilen bir unvan olmaya başlamıştır. Melik olarak adlandırılan merkezi idareye bağlı hükümdarlıklar da atabeglik kurumu görülebilmekteydi. İlerleyen yıllarda konumları güçlenen atabegler güçlenerek Atabeglik olarak adlandırılan yarı bağımsız bazen de bağımsız hükümdarlık kurmaya başladı. Bu unvanın zamanla yerini, Osmanlılar'da da görüldüğü üzere şehzadeleri yetiştirmekle vazifeli lalalık makamına bırakmıştır.

Kurtuluş Savaşı'nın önderi ve Türkiye'nin ilk cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal'e Atatürk soyadı bu unvandan ilhamla verilmiştir.[2] Günümüz Türkiyesinde Isparta ve Kırşehir'de, Anadolu Selçuklu kökleri olan Türkmen boyları Atabey adını taşımaktadır.

Gürcü sarayında atabagi unvanı

Selçuklulardaki atabeg unvanı Gürcü sarayında da kullanılıyordu[3] ve "atabagi" (ათაბაგი) biçimini almıştı. Başlangıçtan itibaren "atabagi"nin görevi Selçuklularda olduğu gibi tahtın vârisini yetiştirmekti. Bu unvan ilk kez Kraliçe Tamar döneminde (1184-1213) kullanıldı. Gürcü tarihçi Vahuşti’nin sözleriyle söylenirse “atabagiliğin kabul edilmesiyle spasalara artık spasalar denmiyor, atabagi deniyordu”. "Spasalari" de (სპასალარი) Gürcü kraliyeti tarafından yine Müslüman devletlerden alınan bir unvandı. Tarihçi Vahuşti’nin bu tespitine rağmen “spasalari” ve “atabagi” sonraki dönemlerde Gürcü devletinde birlikte kullanılmış unvanlardır. Zaten “spasalari” atlı askerlerle (sipahi) ilişkili bir unvankrn, "atabagi" ise tahtın vârisini yetiştirmekle görevliydi. Ayrıca Gürcü sarayında "atabagi" "spasalari"nin üstünde bir unvandı. Öte yandan Gürcü sarayında “amir-spasalari” (ამირ-სპასალარი) unvanı taşıyan vezir de vardı. Atabagi unvanı ilk kez 1193'te İvane Mhargrdzeli’ye verildi.[4] Bir görüşe göre ise Mhargrdzeli ailesinden olan Ahaltsiheli İvane bu unvana daha önce sahip olmuştu. 1334 yılında Kral V. Giorgi Samtshe prensi Sargis Cakeli’ye (II. Sargis) "atabagi" unvanı verdi. Gürcistan Krallığı’nın parçalanmasından sonra Samtshe prensliği “atabagi”yi hükümdarlık unvanı haline getirdi ve Samtshe Prensliği’nin adı da Samtshe-Saatabago oldu.[5]

Atabeg unvanı “atapak” biçiminde ayrıca Ermeniler tarafından da kullanılıyordu.

Kaynakça

  1. ^ Özmen, A., "Siyasetname'de Yönetim Felsefesi", Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi. Sayı: 10, Yıl: Haziran 2014. Erişim tarihi: 5 Nisan 2017.
  2. ^ Evren Aldemir, Kültür (Milli Eğitim) Bakanlarından Saffet Arıkan’ın Çalışmaları, İstanbul Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2007. Erişim tarihi: 18 Şubat 2019.
  3. ^ "Atabak, Encyclopædia Iranica". 8 Eylül 2019. 
  4. ^ Kartlis Tskhovreba - A History of Georgia, Tbilisi, 2014, s. 203, ISBN 9789941445521.
  5. ^ Toumanoff, Cyril (1967). Studies in Christian Caucasian History, p. 438, n. 1. Georgetown University Press.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Atabeg&oldid=20954904" sayfasından alınmıştır