Toktamış Han: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
Noyder (mesaj | katkılar)
Değişiklik özeti yok
Noyder (mesaj | katkılar)
Değişiklik özeti yok
36. satır: 36. satır:


'''Toktamış Han''' (d. (?) - ö. [[1405]], [[Tümen Oblastı|Tümen]]), [[Altın Orda Devleti]] hanı. Yıllarca süren fetret devrine son vererek [[Altın Orda Devleti|Altın Orda Hanlığı]]'nda birliği sağlamıştır. [[Cengiz Han]]'ın oğlu [[Cuci Han]]'ın soyundan gelir.
'''Toktamış Han''' (d. (?) - ö. [[1405]], [[Tümen Oblastı|Tümen]]), [[Altın Orda Devleti]] hanı. Yıllarca süren fetret devrine son vererek [[Altın Orda Devleti|Altın Orda Hanlığı]]'nda birliği sağlamıştır. [[Cengiz Han]]'ın oğlu [[Cuci Han]]'ın soyundan gelir.

[[Dosya:Tokhtamysh.jpg|thumb|right|280px|Vasili Smirnov'un Toktamış'ın Moskova kuşatması adlı tablosu.]]


== İlk yılları ve hanlığı ==
== İlk yılları ve hanlığı ==

Doğum tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber 1340'lı yılların sonu ile 1350'li yılların başında doğduğu tahmin edilmektedir. Babası Tuy Hoca [[Urus Han]] tarafından öldürülünce Toktamış Han [[Timur]]'a sığındı. [[Timur]] kendisine tarihi rivayetlere göre [[Otrar]] ile [[Sabran]]'ın veya [[Sugnak]] şehirlerinin yönetimini verdi. Ancak bu şehirler [[Urus Han]]'ın elinde olduğu için kendisiyle ve oğulları ile savaşarak onları mağlup etti. Batı [[Deşt-i Kıpçak]] hakimi [[Mamay Mirza]]'yı da mağlup ederek Cuci ulusu arasında birliği sağlayarak [[Azerbaycan]] ve [[Harezm]] dışındaki [[Altın Orda Devleti|Altın Orda Hanlığı]] topraklarını birleştirmiş oldu.
Doğum tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber 1340'lı yılların sonu ile 1350'li yılların başında doğduğu tahmin edilmektedir. Babası Tuy Hoca [[Urus Han]] tarafından öldürülünce Toktamış Han [[Timur]]'a sığındı. [[Timur]] kendisine tarihi rivayetlere göre [[Otrar]] ile [[Sabran]]'ın veya [[Sugnak]] şehirlerinin yönetimini verdi. Ancak bu şehirler [[Urus Han]]'ın elinde olduğu için kendisiyle ve oğulları ile savaşarak onları mağlup etti. Batı [[Deşt-i Kıpçak]] hakimi [[Mamay Mirza]]'yı da mağlup ederek Cuci ulusu arasında birliği sağlayarak [[Azerbaycan]] ve [[Harezm]] dışındaki [[Altın Orda Devleti|Altın Orda Hanlığı]] topraklarını birleştirmiş oldu.

== Moskova Kuşatması==


Ülkesinde birlik sağladıktan sonra [[Ruslar|Rus]] topraklarına yöneldi. Ağustos 1382 yılında bazı knezliklerin de desteğini alarak [[Moskova]]'yı kuşattı. Başarı gösteremeyince hileye başvurarak para karşılığında kuşatmayı kaldıracağına dair söz vermesine rağmen şehrin kapılarının açılması üzerine şehre saldırarak yerle bir etti ve büyük ganimetler elde ederek geri döndü. [[Moskova]]'da 24.000 kişinin öldürüldüğü söylenir.<ref name="TDVIA">Kamalov, Ilyas, (2012) "Toktamis Han", ''TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 41,  sayfa: 231-232'' Online: [http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c41/c410125.pdf] </ref>
Ülkesinde birlik sağladıktan sonra [[Ruslar|Rus]] topraklarına yöneldi. Ağustos 1382 yılında bazı knezliklerin de desteğini alarak [[Moskova]]'yı kuşattı. Başarı gösteremeyince hileye başvurarak para karşılığında kuşatmayı kaldıracağına dair söz vermesine rağmen şehrin kapılarının açılması üzerine şehre saldırarak yerle bir etti ve büyük ganimetler elde ederek geri döndü. [[Moskova]]'da 24.000 kişinin öldürüldüğü söylenir.<ref name="TDVIA">Kamalov, Ilyas, (2012) "Toktamis Han", ''TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 41,  sayfa: 231-232'' Online: [http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c41/c410125.pdf] </ref>

<gallery>
Dosya:Tokhtamysh.jpg|Toktamış Han'ın 1382 Moskova Kuşatması <small>Ressam:Vasili Smirnov </small>
Dosya:Defence of the city.jpg|Toktamış Han'ın 1382 Moskova Kuşatması sırasında Moskova halkının meydanda toplanması
Dosya:Оборона Москвы в 1382 году.jpg|1382 Moskova Kuşatması sırasında Altın Orda askerlerinin şehir duvarlarına saldırısı.
Dosya:Vasnetsov Kreml pri Dmitrii Donskom.jpg|1382 Moskova Kuşatması için Moskovalilarin yaptığı hazırlıklar
</gallery>
== Toktamış-Timur savaşları ==
== Toktamış-Timur savaşları ==

Sayfanın 12.32, 17 Ekim 2017 tarihindeki hâli

Toktamış Han
Moskova Kuşatması için surların önüne gelen Toktamış ve ordusu. (1382)
Altın Orda Hanı
Hüküm süresi1379-1390
Önce gelenMamay Mirza
Sonra gelenTimur Kutluk
Doğum(?)
Ölüm1405
Tümen
Çocuk(lar)ıCelâleddin
Cabbar Berdi
Kerim Berdi
Kadir Berdi
Kebek
HanedanBörçigin
BabasıTuy Hoca Oğlan
AnnesiKöten Könçük Hatun
Diniİslam

Toktamış Han (d. (?) - ö. 1405, Tümen), Altın Orda Devleti hanı. Yıllarca süren fetret devrine son vererek Altın Orda Hanlığı'nda birliği sağlamıştır. Cengiz Han'ın oğlu Cuci Han'ın soyundan gelir.

İlk yılları ve hanlığı

Doğum tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber 1340'lı yılların sonu ile 1350'li yılların başında doğduğu tahmin edilmektedir. Babası Tuy Hoca Urus Han tarafından öldürülünce Toktamış Han Timur'a sığındı. Timur kendisine tarihi rivayetlere göre Otrar ile Sabran'ın veya Sugnak şehirlerinin yönetimini verdi. Ancak bu şehirler Urus Han'ın elinde olduğu için kendisiyle ve oğulları ile savaşarak onları mağlup etti. Batı Deşt-i Kıpçak hakimi Mamay Mirza'yı da mağlup ederek Cuci ulusu arasında birliği sağlayarak Azerbaycan ve Harezm dışındaki Altın Orda Hanlığı topraklarını birleştirmiş oldu.

Moskova Kuşatması

Ülkesinde birlik sağladıktan sonra Rus topraklarına yöneldi. Ağustos 1382 yılında bazı knezliklerin de desteğini alarak Moskova'yı kuşattı. Başarı gösteremeyince hileye başvurarak para karşılığında kuşatmayı kaldıracağına dair söz vermesine rağmen şehrin kapılarının açılması üzerine şehre saldırarak yerle bir etti ve büyük ganimetler elde ederek geri döndü. Moskova'da 24.000 kişinin öldürüldüğü söylenir.[1]

Toktamış-Timur savaşları

Toktamış Han, Moskova'yı yerle bir ettikten sonra 1383 yılında Timur'un hakimiyetine olan Harezm'e girerek kendi adına para bastırdı. Ardından Tebriz'e yöneldi ancak şehre giremedi. Burada da hileye başvurarak para karşılığında barış yapmayı kabul eder gibi görünerek şehre girdi ve Tebriz'i yağmaladı ve alimlerini başkent Saray'a gönderdi.

1387 yılında Keş'i yağmaladıktan sonra ertesi yıl Timur'un hakimiyetinde olan Sabran şehrini kuşattı ve Timur'un oğlu Ömer Şeyh Mirza'yı Otrar yakınlarında mağlup etti ve birçok şehir ve köyü yağmaladı. Buhara'yı alma girişimi başarısız oldu. Timur ile ilk kez 1391 yılının haziran ayında Kunduzca Nehri boyunda karşılaştı. Yapılan Kunduzca Muharebesi'ni Toktamış Han'ın ordusunu dağıtan Timur kazandı ve birçok ganimet elde etti. Toktamış Han yenilmesine rağmen Deşt-i Kıpçak hakimiyetini korudu.

15 Nisan 1395'te ikinci kez Terek Irmağı boyunda karşı karşıya geldiler. Yapılan savaşı yine Timur kazandı ve Toktamış Han'ın takip ederek Ükek'e ve ardından Moskova'ya giderek buraları yağmaladı. Timur ile olan mücadelesi Altın Orda Devleti'nin yıkılmasına ortam hazırlamıştır.[1]

Son yılları ve ölümü

Timur'un geri dönmesinden sonra Kefe'ye hakim oldu. Edigey Mirza'nın desteğiyle han olan Timur Kutluk'a yenilmesi üzerine Litvanya Prensi Vitovt'a sığındı. Toktamış Han ile Vitovt'un birleşik ordusu 12 Ağustos 1399'da Edigey Mirza tarafından mağlup edildi. 1405 yılına kadar kaçak bir hayat sürdü. Bu sırada Edigey Mirza, Toktamış Han'ı yakalamak için çok uğraştı. Timur ile ilişkilerini düzeltmeyi hedeflediyse de Timur'un ani ölümü üzerine iyice yalnız kaldı. Edigey Mirza ve adamları tarafından takip edilirken Karaton Nehri yakınlarında atıyla beraber uçuruma yuvarlanarak öldü.[1]


Kaynakça

  1. ^ a b c Kamalov, Ilyas, (2012) "Toktamis Han", TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 41,  sayfa: 231-232 Online: [1]

Dış bağlantılar

  • Kamalov, Ilyas, (2012) "Toktamis Han", TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 41,  sayfa: 231-232 Online: [2]
  • Özyetgin, A. Melek, (2000) "Altın Ordu Hanı Toktamış'ın Bik Hâcî Adlı Kişiye Verdiği 1381 Tarihli Tarhanlık Yarlığı", Tarih Dergisi , Sayi:XIII. Online: [3]
  • Kamalov, Ilyas, (2012) "Toktamis Han", TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 41,  sayfa: 231-232 Online: [4]
  • Nizamüddin Şami (Tr.cev.: Necati Lugal) (Ilk bas.: 1949 2.bas.:1987) Zafernâme, Ankara, Türk Tarih Kurumu,