Vikipedi:Doğrulanabilirlik: Revizyonlar arasındaki fark

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

Satır içi

Sayfanın 13.04, 4 Şubat 2017 tarihindeki hâli

Bu sayfa Vikipedi'nin resmî politikalarından biridir. Sayfanın içeriği, uygulanması gereken bir standart olarak kullanıcılar tarafından benimsenmektedir. Sayfada değişiklik yapmadan önce, bu değişikliklerin kullanıcılardan onay aldığına emin olun. Uygun görmediğiniz bir kısım varsa, tartışma sayfasında sebepleri ile açıkça belirtin.

Kısayol

VP:D

Ceviz kabuğuna sığacak şekilde bu sayfa:

Maddeler sadece güvenilir kaynaklarda yayımlanmış materyal içermelidir.
Yeni materyal ekleyen kullanıcılar güvenilir bir kaynak göstermelidirler, yoksa düzeltmelerine itiraz edilebilir ya da bu düzeltmeler silinebilir.
Güvenilir bir kaynak gösterme zorunluluğu materyali eklemek isteyen kullanıcıların elindedir, silmek isteyenlerde değil.

Doğrulanabilirlik Vikipedi'nin üç temel ilkesinden biridir. Vikipedi'ye dahil olmanın başlangıcı doğrulanabilirliktir, gerçeklik değil. "Doğrulanabilir" bu bağlamda herhangi bir okuyucunun Vikipedi'ye eklenen maddenin güvenilir bir kaynak tarafından yayımlandığını kontrol edebilmesi anlamına gelir. Yazarlar itiraz edilmiş ya da edilebilecek materyalleri güvenilir bir kaynak ile desteklemelidirler, yoksa madde silinebilir.

Üç temel ilkenin 'Doğrulanabilirlik' dışındaki diğer ikisi Vikipedi:Özgün araştırmalara yer vermemek ve Vikipedi:Tarafsız bakış açısıdır. Birlikte, bu ilkeler madde isim alanında kabul edilebilir olan materyalin tipini ve kalitesini belirler. Birbirlerinden bağımsız şekilde yorumlanmamalıdırlar ve kullanıcılar bu nedenle üçüne de aşina olmalıdırlar. Bu kuralların dayandığı İlkeler sadece temel (meta) seviyede tartışılabilirler.

Kanıt sorumluluğu

Alıntı ve kaynaklar ile ilgili bilgi için, bakınız Vikipedi:Kaynak gösterme

Kanıt sorumluluğu ve ispat etme mecburiyeti materyal ekleyen ve düzelten kullanıcıdadır. İtiraz edilmiş ya da edilmeye müsait her materyal maddenin içinde güvenilir bir kaynak gösterilerek desteklenmelidir. Eğer bir madde konusunun güvenilir, üçüncü şahıs kaynakları yoksa, Vikipedi'de bu konuda madde olmamalıdır.

Kaynağı gösterilmemiş herhangi bir değiştirmeyi silebilirsiniz, ama kullanıcılar referans göstermelerine izin vermeden materyali kaldırırsanız itiraz edebilirler. Eğer kaynak gösterilmemiş bir ifadeye kaynak talep etmek isterseniz, bu talebinizi tartışma sayfasında yapabilirsiniz. Ya da, {{kaynak belirt}} şablonunu ekleyerek cümleyi etiketleyebilir, veya maddeyi {{not verified}} veya {{kaynaksız}} ekleyerek etiketleyebilirsiniz. Ayrıca maddedeki kaynak gösterilmemiş cümlelere kaynak gösterene kadar saklamak istediğiniz bölümün başına <-- ve sonuna --> ekleyerek görünmez hale getirebilirsiniz. Tartışma sayfasında ya da değiştirme özetinde ne yaptığınızı açıklayan bir not bırakın. ^[1]

Maddelerde uzun süre kaynaksız bilgi bulundurarak Vikipedistleri rahatsız etmeyin. Yaşayan insanların biyografilerinde olumsuzluk taşıyan kaynaksız iddialar ise kesinlikle barındırılmamalıdır.

Jimmy Wales şöyle söylemiştir:

"I can NOT emphasize this enough. There seems to be a terrible bias among some editors that some sort of random speculative 'I heard it somewhere' pseudo information is to be tagged with a 'needs a cite' tag. Wrong. It should be removed, aggressively, unless it can be sourced. This is true of all information, but it is particularly true of negative information about living persons." ^[2]^[3]

"Bunu yeterince vurgulamakta güçlük çekiyorum. Bazı kullanıcılarda rastgele, spekülatif 'bir yerde duymuştum' tarzı sözde-bilgileri 'kaynak göster' şablonu ile etiketlemeye karşı korkunç bir eğilim var gibi görünüyor. Yanlış. Eğer kaynak gösterilmiyorsa kesinlikle çıkarılması gerekir. Bu her türlü bilgi için böyledir, ancak yaşayan insanlar hakkındaki olumsuz bilgiler için özellikle önemlidir."

Yaşayan insanların biyografileri

Yaşayan insanlar hakkındaki biyografik iddialar özenle yapılmalıdır çünkü birinin hayatını etkileyebilir ve kanuni sonuçlar doğurabilir. Yaşayan insanlar hakkındaki kaynakları olmayan veya kötü kaynak gösterilmiş çelişkili materyali hemen kaldırın ve "talk page" sayfasına taşımayın. ^[2]^[3] Bu tüm intenet sitesi için geçerlidir, sadece ana isim alanı için değil.

Kaynaklar

Ayrıca bakınız: Vikipedi:Güvenilir kaynaklar

Maddeler güvenilir, gerçekliği ve doğruluğu kontrol edilen üçüncü şahıslar tarafından yayınlanmış kaynaklara dayanmalıdır. Kaynaklar yapılan iddialara uygun olmalıdır: İstisnai iddialar içinse daha güçlü kaynaklar gösterilmelidir.

Güvenilirliği şüpheli kaynaklar

Genellikle, güvenilirliği şüpheli kaynakların doğrulukları kontrol edilmemektedir ve bir redaktör gözetiminde değildir. Bu tür kaynaklar sadece yazarları hakkındaki maddelerde kullanılmalıdır. (Bakınız: below.) Bu kaynaklarla ilgili maddeler, kaynaklardaki üçüncü şahıslar hakkında olası hakaret içerikleri olabilecek iddiaları, bu iddialar güvenilir kaynaklar tarafından yayımlanmadığı sürece tekrar etmemelidir.

Kısayol

VP:V#şahsi

Şahsen yayımlanan kaynaklar (internette ve kağıt üzerinde)

Herhangi bir kişi bir internet sitesi yaratarak veya bir kitabın basılması için para vererek, belirli bir konu hakkında kendini uzman ilan edebilir. Bu sebeple, şahsen yayımlanmış kitaplar, kişisel internet siteleri ve bloglar çoğunlukla kabul edilebilir değildirler.

Şahsen basılmış materyal tanınmış, ilgili bir disiplinde profesyonel bir araştırmacı veya tanınmış bir gazeteci tarafından ortaya çıkarılmışsa kabul edilebilir. Bu şahısların eserleri daha önce güvenilir üçüncü şahıs yayımlar tarafından yayımlandığı sürece kabul edilebilir. Yine de dikkatli olun: eğer söz konusu olan bilgi gerçekten belirtilmeye değerse, başka biri büyük ihtimalle bunu çoktan yapmıştır.

Yazar(lar)la ilgili maddelerdeki şahsen yayımlanmış ve şüpheli kaynaklar

Şahsen yayımlanmış ve güvenilirliği şüpheli olan yayımlanmış kaynaklardaki materyal sadece

yazarların tanındığı konuyla ilgiliyse
çekişmeli (contentious) değilse
haksız yere bir çıkar barındırmıyorsa
üçüncü şahıslar hakkında veya konu ile doğrudan ilgili olmayan olaylar hakkında iddialar barındırmıyorsa
kimin yazdığı konusunda makul bir şüphe yoksa

materyalin yazar(lar)ı hakkındaki maddelerde kaynak olarak kullanılabilir.

Türkçe dışındaki dillerde yazılmış kaynaklar

Vikipedi Türkçe olduğu için, okuyucularımıza kolaylık sağlama amacıyla Türkçe kaynaklar mümkün olan her yerde gösterilmelidir ve (kalite ve güvenilirliğin aynı olduğu varsayılarak) yabancı dillerdeki kaynaklara tercih edilmelidir. Örneğin, yabancı bir gazeteden Türkçe gazetede denk makalesi olmadığı sürece alıntı yapmayın. Ancak, yabancı dildeki kaynaklar Türkçe kaynaklarla aynı kriterlere tabi tutularak doğrulanabilirlikleri açısından kabul edilirler.

Çevirilerin bir Vikipedi kullanıcısı ya da profesyonel, yayımlanmış eserleri bulunan bir çevirmen tarafından yapılmış olsa da hataya meyilli olduğunu unutmayın. Prensip olarak, okuyucuların orijinal materyalde bahsedilenlerin güvenilir bir kaynak tarafından yayımlandığını ve doğru şekilde çevrildiğini doğrulayabilme fırsatı olmalıdır.

Bunun için, orijinal materyal Türkçeden farklı bir dilde olduğunda:

Kaynaklardan doğrudan alıntı yapılıyorsa yayımlanmış çeviriler kullanıcılar tarafından yapılan çevirilere tercih edilir.
Kullanıcılar, bir maddede alıntı yaparken kendi Türkçe çevirilerini kullanıyorlarsa okuyucuların orijinal kaynakta yazanları ve çevirinin doğruluğunu kontrol edebilmeleri için orijinal dildeki kaynağı açık bir şekilde belirtmelidirler.

Ayrıca bakınız

Notlar

^ Bakınız Yardım:Editing#Basic text formatting: "Kullanıcılara bırakılan görünmez yorumlar sadece sayfa değiştirilirken görüntülenir. Eğer açık bir şekilde yorum yapmak istiyorsanız, tartışma sayfasını kullanınız."
^ ^a ^b Jimmy Wales (2006-05-16). ""Zero information is preferred to misleading or false information"". WikiEN-l electronic mailing list archive. Erişim tarihi: 2006-06-11.
^ ^a ^b Jimmy Wales (2006-05-19). ""Zero information is preferred to misleading or false information" (followup post clarifying intent)". WikiEN-l electronic mailing list archive. Erişim tarihi: 2006-06-11.

Ek okuma

Jimmy Wales. "Kaynaklar konusunda ısrar", 19 Temmuz 2006 tarihli posta listesinden.

[1] Bakınız Yardım:Editing#Basic text formatting: "Kullanıcılara bırakılan görünmez yorumlar sadece sayfa değiştirilirken görüntülenir. Eğer açık bir şekilde yorum yapmak istiyorsanız, tartışma sayfasını kullanınız."

[zero1-2] Jimmy Wales (2006-05-16). ""Zero information is preferred to misleading or false information"". WikiEN-l electronic mailing list archive. Erişim tarihi: 2006-06-11.

[zero2-3] Jimmy Wales (2006-05-19). ""Zero information is preferred to misleading or false information" (followup post clarifying intent)". WikiEN-l electronic mailing list archive. Erişim tarihi: 2006-06-11.

[1]

[2]

[3]

@@ 1. satır: / 1. satır: @@
+{{politika|VP:D}}
+{{politika özeti|
-https://www.google.com.tr/?gfe_rd=cr&ei=dZcuVqTrHYGu8wf7ubSwCQ&gws_rd=ssl#q=naci+g%C3%B6k%C3%A7e
+# '''Maddeler sadece güvenilir kaynaklarda yayımlanmış materyal içermelidir'''.
-https://www.google.com.tr/search?q=naci+g%C3%B6k%C3%A7e&biw=1280&bih=670&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwiO_7DKvvbRAhVBUBQKHeqGCU4Q_AUIBygC
+# '''Yeni materyal ekleyen kullanıcılar güvenilir bir kaynak göstermelidirler, yoksa düzeltmelerine itiraz edilebilir ya da bu düzeltmeler silinebilir'''.
+# '''Güvenilir bir kaynak gösterme zorunluluğu materyali eklemek isteyen kullanıcıların elindedir, silmek isteyenlerde değil'''.}}
+{{Politikalar}}
-https://search.izlesene.com/?kelime=naci+g%C3%B6k%C3%A7e
+'''Doğrulanabilirlik''' Vikipedi'nin üç temel ilkesinden biridir. Vikipedi'ye dahil olmanın başlangıcı '''doğrulanabilirlik'''tir, '''gerçeklik değil'''. "Doğrulanabilir" bu bağlamda herhangi bir okuyucunun Vikipedi'ye eklenen maddenin [[Vikipedi:Güvenilir kaynaklar|güvenilir bir kaynak]] tarafından yayımlandığını kontrol edebilmesi anlamına gelir. Yazarlar itiraz edilmiş ya da edilebilecek materyalleri güvenilir bir kaynak ile desteklemelidirler, yoksa madde silinebilir.
-http://www.zapkolik.com/muzik/naci-gokce
+Üç temel ilkenin 'Doğrulanabilirlik' dışındaki diğer ikisi [[Vikipedi:Özgün araştırmalara yer vermemek]] ve [[Vikipedi:Tarafsız bakış açısı|Vikipedi:Tarafsız bakış açısıdır]]. Birlikte, bu ilkeler madde [[Vikipedi:İsim alanı|isim alanı]]nda kabul edilebilir olan materyalin tipini ve kalitesini belirler. Birbirlerinden bağımsız şekilde yorumlanmamalıdırlar ve kullanıcılar bu nedenle üçüne de aşina olmalıdırlar. Bu kuralların dayandığı [[m:Foundation issues|İlkeler]] sadece temel (meta) seviyede tartışılabilirler.
-https://www.turktelekommuzik.com/artist/Naci_Gokce/34759
+==Kanıt sorumluluğu==
-https://itunes.apple.com/us/album/oyun-havas-taverna-vol.-2/id688280917
+:''Alıntı ve kaynaklar ile ilgili bilgi için, bakınız [[Vikipedi:Kaynak gösterme]]''
+Kanıt sorumluluğu ve ispat etme mecburiyeti materyal ekleyen ve düzelten kullanıcıdadır. İtiraz edilmiş ya da edilmeye müsait her materyal maddenin içinde güvenilir bir kaynak gösterilerek desteklenmelidir. Eğer bir madde konusunun güvenilir, üçüncü şahıs kaynakları yoksa, Vikipedi'de bu konuda madde olmamalıdır.
+Kaynağı gösterilmemiş herhangi bir değiştirmeyi silebilirsiniz, ama kullanıcılar referans göstermelerine izin vermeden materyali kaldırırsanız itiraz edebilirler. Eğer kaynak gösterilmemiş bir ifadeye kaynak talep etmek isterseniz, bu talebinizi [[Yardım:Tartışma sayfasını kullanmak|tartışma sayfasında]] yapabilirsiniz. Ya da, <nowiki>{{</nowiki>[[:Şablon:Kaynak belirt|kaynak belirt]]}} şablonunu ekleyerek cümleyi etiketleyebilir, veya maddeyi <nowiki>{{</nowiki>[[:Şablon:Not verified|not verified]]<nowiki>}} veya {{</nowiki>[[:Şablon:Kaynaksız|kaynaksız]]<nowiki>}}</nowiki> ekleyerek etiketleyebilirsiniz. Ayrıca maddedeki kaynak gösterilmemiş cümlelere kaynak gösterene kadar saklamak istediğiniz bölümün başına <nowiki><--</nowiki> ve sonuna <nowiki>--></nowiki> ekleyerek görünmez hale getirebilirsiniz. Tartışma sayfasında ya da değiştirme özetinde ne yaptığınızı açıklayan bir not bırakın. <ref>Bakınız [[Yardım:Editing#Basic text formatting]]: "Kullanıcılara bırakılan görünmez yorumlar sadece sayfa değiştirilirken görüntülenir. Eğer açık bir şekilde yorum yapmak istiyorsanız, tartışma sayfasını kullanınız."</ref>
+Maddelerde uzun süre kaynaksız bilgi bulundurarak Vikipedistleri rahatsız etmeyin. Yaşayan insanların biyografilerinde olumsuzluk taşıyan kaynaksız iddialar ise kesinlikle barındırılmamalıdır.
+[[Jimmy Wales]] şöyle söylemiştir:
+:''"I can NOT emphasize this enough. There seems to be a terrible bias among some editors that some sort of random speculative 'I heard it somewhere' pseudo information is to be tagged with a 'needs a cite' tag. Wrong. It should be removed, aggressively, unless it can be sourced. This is true of all information, but it is particularly true of negative information about living persons."'' <ref name="zero1">{{Web kaynağı | url = http://mail.wikimedia.org/pipermail/wikien-l/2006-May/046433.html | başlık = "Zero information is preferred to misleading or false information" | erişimtarihi = 2006-06-11 | yayımcı = WikiEN-l [[electronic mailing list]] archive | tarih = 2006-05-16 | yazar = Jimmy Wales | arşivengelli = evet}}</ref><ref name="zero2">{{Web kaynağı | url = http://mail.wikimedia.org/pipermail/wikien-l/2006-May/046725.html | başlık = "Zero information is preferred to misleading or false information" (followup post clarifying intent) | erişimtarihi = 2006-06-11 | yayımcı = WikiEN-l electronic mailing list archive | tarih = 2006-05-19 | yazar = Jimmy Wales | arşivengelli = evet}}</ref>
+:''"Bunu yeterince vurgulamakta güçlük çekiyorum. Bazı kullanıcılarda rastgele, spekülatif 'bir yerde duymuştum' tarzı sözde-bilgileri 'kaynak göster' şablonu ile etiketlemeye karşı korkunç bir eğilim var gibi görünüyor. Yanlış. Eğer kaynak gösterilmiyorsa kesinlikle çıkarılması gerekir. Bu her türlü bilgi için böyledir, ancak yaşayan insanlar hakkındaki olumsuz bilgiler için özellikle önemlidir."''
+==Yaşayan insanların biyografileri==
+{{Ana|Vikipedi:Yaşayan insanların biyografileri|Vikipedi:İftira}}
+Yaşayan insanlar hakkındaki biyografik iddialar özenle yapılmalıdır çünkü birinin hayatını etkileyebilir ve kanuni sonuçlar doğurabilir. Yaşayan insanlar hakkındaki kaynakları olmayan veya kötü kaynak gösterilmiş çelişkili materyali hemen kaldırın ve "talk page" sayfasına taşımayın. <ref name="zero1"/><ref name="zero2"/> Bu tüm intenet sitesi için geçerlidir, sadece ana isim alanı için değil.
+==Kaynaklar==
+:''Ayrıca bakınız: [[Vikipedi:Güvenilir kaynaklar]]''
+Maddeler güvenilir, gerçekliği ve doğruluğu kontrol edilen üçüncü şahıslar tarafından yayınlanmış kaynaklara dayanmalıdır. Kaynaklar yapılan iddialara uygun olmalıdır: İstisnai iddialar içinse daha güçlü kaynaklar gösterilmelidir.
+<!--
+(replaced by "full version", see below)
+===Türkçe kaynaklar===
+Türkçe yazılmış kaynaklar mümkün olan her yerde gösterilmelidir ve okuyucuların kaynak materyalin doğruluğunu kolaylıkla tetkik edebilmeleri için yabancı dillerdeki kaynaklara tercih edilmelidir.
+-->
+===Güvenilirliği şüpheli kaynaklar===
+Genellikle, güvenilirliği şüpheli kaynakların doğrulukları kontrol edilmemektedir ve bir redaktör gözetiminde değildir. Bu tür kaynaklar sadece yazarları hakkındaki maddelerde kullanılmalıdır. (Bakınız: [[Vikipedi:Doğrulanabilirlik#Self-published and dubious sources in articles about the author(s)|below]].) Bu kaynaklarla ilgili maddeler, kaynaklardaki üçüncü şahıslar hakkında olası hakaret içerikleri olabilecek iddiaları, bu iddialar güvenilir kaynaklar tarafından yayımlanmadığı sürece tekrar etmemelidir.
+<!--In general, sources of dubious reliability are sources with a poor reputation for fact-checking or with no fact-checking facilities or editorial oversight. Sources of dubious reliability should only be used in articles about the author(s). (See [[Wikipedia:Verifiability#Self-published and dubious sources in articles about the author(s)|below]].) Articles about such sources should not repeat any potentially libellous claims the source has made about third parties, unless those claims have also been published by reliable sources.
+-->
+<span id="SELF"></span>{{kısayol|VP:V#şahsi}}
+===Şahsen yayımlanan kaynaklar (internette ve kağıt üzerinde)===
+Herhangi bir kişi bir internet sitesi yaratarak veya bir kitabın basılması için para vererek, belirli bir konu hakkında kendini uzman ilan edebilir. Bu sebeple, şahsen yayımlanmış kitaplar, kişisel internet siteleri ve [[blog|bloglar]] çoğunlukla kabul edilebilir değildirler.
+Şahsen basılmış materyal tanınmış, '''ilgili bir disiplinde''' profesyonel bir araştırmacı veya tanınmış bir gazeteci tarafından ortaya çıkarılmışsa kabul edilebilir. Bu şahısların eserleri daha önce güvenilir üçüncü şahıs yayımlar tarafından yayımlandığı sürece kabul edilebilir. Yine de dikkatli olun: eğer söz konusu olan bilgi gerçekten belirtilmeye değerse, başka biri büyük ihtimalle bunu çoktan yapmıştır.
+===Yazar(lar)la ilgili maddelerdeki şahsen yayımlanmış ve şüpheli kaynaklar===
+Şahsen yayımlanmış ve güvenilirliği şüpheli olan yayımlanmış kaynaklardaki materyal sadece
+* yazarların tanındığı konuyla ilgiliyse
+* çekişmeli (contentious) değilse
+* haksız yere bir çıkar barındırmıyorsa
+* üçüncü şahıslar hakkında veya konu ile doğrudan ilgili olmayan olaylar hakkında iddialar barındırmıyorsa
+* kimin yazdığı konusunda makul bir şüphe yoksa
+materyalin yazar(lar)ı hakkındaki maddelerde kaynak olarak kullanılabilir.
+== Türkçe dışındaki dillerde yazılmış kaynaklar ==
+Vikipedi Türkçe olduğu için, okuyucularımıza kolaylık sağlama amacıyla Türkçe kaynaklar mümkün olan her yerde gösterilmelidir ve (kalite ve güvenilirliğin aynı olduğu varsayılarak) yabancı dillerdeki kaynaklara tercih edilmelidir. Örneğin, yabancı bir gazeteden Türkçe gazetede denk makalesi olmadığı sürece alıntı yapmayın. Ancak, yabancı dildeki kaynaklar Türkçe kaynaklarla aynı kriterlere tabi tutularak doğrulanabilirlikleri açısından kabul edilirler.
+Çevirilerin bir Vikipedi kullanıcısı ya da profesyonel, yayımlanmış eserleri bulunan bir çevirmen tarafından yapılmış olsa da hataya meyilli olduğunu unutmayın. Prensip olarak, okuyucuların orijinal materyalde bahsedilenlerin güvenilir bir kaynak tarafından yayımlandığını ve doğru şekilde çevrildiğini doğrulayabilme fırsatı olmalıdır.
+Bunun için, orijinal materyal Türkçeden farklı bir dilde olduğunda:
+*Kaynaklardan doğrudan alıntı yapılıyorsa yayımlanmış çeviriler kullanıcılar tarafından yapılan çevirilere tercih edilir.
+*Kullanıcılar, bir maddede alıntı yaparken kendi Türkçe çevirilerini kullanıyorlarsa okuyucuların orijinal kaynakta yazanları ve çevirinin doğruluğunu kontrol edebilmeleri için orijinal dildeki kaynağı açık bir şekilde belirtmelidirler.
+==Ayrıca bakınız==
+* [[Wikipedia:WikiProject Fact and Reference Check|WikiProject Fact and Reference Check]]
+* [[Wikipedia:Forum for Encyclopedic Standards|Forum for Encyclopedic Standards]]
+* [[Wikipedia:Stable versions|Stable versions]]
+* [[Wikipedia:Criticism]]
+==Notlar==
+<div class="references-small">
+<references/>
+</div>
+==Ek okuma==
+* Jimmy Wales. [http://mail.wikimedia.org/pipermail/wikien-l/2006-July/050766.html "Kaynaklar konusunda ısrar"], 19 Temmuz 2006 tarihli posta listesinden.
+{{Vikipedi politika ve yönergeleri}}
+[[Kategori:Vikipedi politikaları]]