Proto Hint-Avrupa dili

Hint-Avrupa dillerinin ortak atası olduğu öne sürülen varsayımsal bir dil ailesidir. Bu dile ait herhangi bir yazılı veri bulunmadığından, hakkında bildiklerimiz tarihsel dilbilim yöntemi kullanılarak bu dil ailesi içinde yer alan dillerin mukayesi edilmesiyle ortaya çıkarılan özellikler sayesindedir. Tarihsel olarak Hint-Avrupa dilinin MÖ 3500 yılında konuşulduğu düşünülür. Ancak tarih konusunda görüşler çeşitlilik göstermektedir. Dilin asıl konuşurlarının Karadeniz'in kuzeyinde, Doğu Avrupa'nın Hazar bozkırlarında yaşadığı varsayılır. Proto Hint-Avrupa dili konuşurları göçlerle birbirinden ayrıldığında bu dil de çeşitli alt dallara ayrılmıştır. Bugün Hint-Avrupa dil ailesi içinde yaklaşık 445 yaşayan dil bulunmaktadır.

Alt aileler

Aşağıdaki tablo teorik glottokronoloji verilerine göre hazırlanmıştır:

Alt Aileler	Açıklama	Günümüzdeki dalları
Proto-Anadolu	Ailedeki dillerin hepsi ölüdür, en iyi kayıt altına alınan Hititçe'dir.	Yok
Proto-Toharca	Ölü bir dildir, bu dile ait kayıtlar Kuzey Batı Çin'de 6-8.yy arası tarihlenmiş yazılı verilere dayanır.	Yok
Proto-İtalik	Çok fazla dili içeriyordu fakat günümüzde sadece Latin kolu yaşamaktadır.	Portekizce,Galiçyaca, İspanyolca, Katalanca, Fransızca, İtalyanca, Romence, Aromaniyan, Rhaeto-Romen dili
Proto-Keltik	Kelktik dillerinin atasıdır. Bu dil ailesine bağlı diller bir zamanlar bütün Avrupa boyunca konuşuluyordu fakat günümüz Keltik dilleri Avrupa'nın Kuzey-batı bölgesinde konuşulmaktadır.	İrlandaca, İskoç Galcesi, Galce, Bretonca, Kernevekçe, Manca.
Proto-Germanik	Germanik dillerin kurgulanmış, varsayımsal atasıdır. Üç gruba ayrılır : Batı Germanik, Doğu Germanik(ölüdür) ve Kuzey Germanik	İngilizce, Almanca, Afrikaanca, Hollandaca Norveççe, Danca, İsveççe, Frizce, izlandaca, Faroece
Proto-Balto-Slavik	Baltık dilleri ve Slav dilleri olmak üzere iki gruba ayrılır.	Baltık Letoncası ve Litovca; Slavik Rusça, Ukraynaca, Belarusça, Lehçe, Çekçe, Slovakça , Sırp Hırvatçası, Bulgarca, Slovence, Makedonca.
Proto-Hint-İran	Hint-Aryan, İran ve Nuristan olmak üzere üç gruba ayrılır.	Nuristani dili; Hindik Hinduca, Bengalce, Pencapça, Dardic; Iranik Farsça, Peştuca, Bülücistan dili, Kürtçe, Zazaca.
Proto-Ermenice		Doğu Ermenice, Batı Ermenice
Proto-Grek		Modern Yunanca, Romeyka, Tsakonian

Bu gruplara ek olarak şunlar da eklenebilir : İtalik-Kelktik, Grek-Aryan, Grek-Ermenice, Grek-Frikçe, Dako-Trakça, Trak-İliryan

Rakamlar

Proto-Hint Avrupa dilinde rakamların şu şekilde oldukları düşünülmektedir.

	Sihler'in görüşü
bir	*Hoi-no-/*Hoi-wo-/*Hoi-k(ʷ)o-; *sem-
iki	*d(u)wo-
üç	*trei- , *tri-
dört	*kʷetwor- (o-grade), *kʷetur- (zero grade) (bknz: kʷetwóres yasası)
beş	*penkʷe
altı	*s(w)eḱs; muhtemelen -> *weḱs
yedi	*septm̥
sekiz	*oḱtō, *oḱtou or *h₃eḱtō, *h₃eḱtou
dokuz	*(h₁)newn̥
on	*deḱm̥(t)

Kinship

Root	Meaning	Derivatives
*ph₂tḗr	anne	Sanskrit Şablon:L, Albanian njeri, Avestan Manuščiθra, English Şablon:L/Şablon:L, German man/Mann, Gothic manna, Old Norse maðr, Latin mas, Old Church Slavonic Şablon:L, Russian Şablon:L, Macedonian мaж ‎(maž), Lithuanian žmogus, Kamviri mânša, Polish mąż, Czech muž, Slovak muž, Pashto merrë
*méh₂tēr	baba	Tocharian ñom/ñem, Latin Şablon:L, French nom, Spanish nombre, Portuguese nome, Umbrian nome, English Şablon:L/Şablon:L, German namo/Name, Old Norse nafn, Gothic namo, Sanskrit nāman, Avestan nąman, Ancient Greek Şablon:L, Old Church Slavonic Şablon:L, Russian Şablon:L, Czech jméno, Slovak meno, Macedonian имe ‎(ime), Albanian emër/êmën, Irish ainm/ainm, Welsh anu/enw, Hittite lāman, Kamviri nom, Persian nāma/nām, Old Armenian Şablon:L, Polish imię, Old Prussian emnes, Pashto num
*bʰréh₂tēr	erkek kardeş	Sanskrit vīra, Avestan vīra, Latin vir, Umbrian viru, Lithuanian vyras, Latvian vīrs, Tocharian wir, German wer/Werwolf, Gothic wair, Old Norse verr, English Şablon:L/Şablon:L, Old Prussian wirs, Irish fer/fear, Welsh gŵr, Gaulish uiro-, Albanian burrë, Kurdish miro
*swésōr	kız kardeş	Russian Şablon:L, Polish żona, Czech žena, Slovak žena, Avestan gənā, Ancient Greek Şablon:L, English Şablon:L/Şablon:L, Sanskrit gnā;jani, Old Prussian genno, Old Armenian Şablon:L, Albanian gru, Irish ben/bean, Welsh benyw, Kashmiri zanānū', Old Church Slavonic Şablon:L, Gothic qinō, Old Norse kona, German quena/--, Persian /zan, Phrygian knaik, Tocharian śäṁ/śana, Luwian wanatti-, Pashto šëdza/khëdza, Kurdish jin
*suHnús	evlat(erkek)	Ancient Greek Şablon:L, Latin anus, Illyr. ana, German ano/ahn, Lithuanian anyta, Hittite hannas, Old Armenian Şablon:L, Russian Şablon:L, Serbo-Croatian unuk, Slovak vnuk, Old Prussian ane, Pashto nikë
*dʰugh₂tḗr	evlat(kız)	Albanian atë, Latin Şablon:L, French Şablon:L, Spanish Şablon:L, Oscan patír, Umbrian pater, Ancient Greek Şablon:L, Tocharian pācar/pācer, Gaulish ātir, Sanskrit pitṛ, German fater/Vater, Irish athir/athair, English Şablon:L/Şablon:L, Welsh gwaladr, Kashmiri petū'r, Persian pitā/pedar, Ossetian fyd/, Old Norse faðir, Gothic faðar, Gaulish Ateronius, Pashto plaar, Macedonian татко ‎(tatko)
*h₁widʰéwh₂	yiğen	Old Armenian Şablon:L, Albanian ëmë, Lithuanian moteris, Latvian māte, Old Prussian mūti, Gaulish mātir, Irish máthir/máthair, Kashmiri mā.j, Latin Şablon:L, French mère, Spanish madre, Oscan maatreís, Umbrian matrer, Ancient Greek Şablon:L, Russian Şablon:L, Sanskrit mātṛ, Avestan mātar, Tocharian mācar/mācer, German muoter/Mutter, English mōdor/mother, Welsh modryb, Kamviri motr, Old Norse móðir, Persian /mādar, Phrygian mater, Ossetian mad/madæ, Polish matka, Czech matka, Slovak matka, Old Church Slavonic Şablon:L, Serb. mater/majka/mati, Macedonian мајка ‎(majka), Pashto mor
Şablon:L	brother	Albanian vëlla, Old Armenian Şablon:L, English brōþor/brother, Kashmiri boy, Latin Şablon:L, French Şablon:L, Umbrian fratrom, Ancient Greek Şablon:L, Tocharian pracar/procer, Kamviri bṛo, Russian Şablon:L, German bruoder/Bruder, Welsh brawd, Sanskrit bhrātṛ, Irish bráthir/bráthair, Lithuanian brolis, Latvian brālis, Gaulish brātir, Persian brātar/barādar, Phrygian brater, Illyr. bra, Gothic brōþar, Old Norse bróðir, Old Prussian brāti, Old Church Slavonic Şablon:L, Ossetian ærvad/, Avestan brātar, Oscan fratrúm, Polish brat, Czech bratr, Slovak brat, Kurdish bira, Venetic vhraterei, Lydian brafr-, Pashto wror
Şablon:L	sister	Albanian motër, English Şablon:L/Şablon:L, German swester/Schwester, Sanskrit svasṛ, Old Church Slavonic Şablon:L, Russian Şablon:L, Polish siostra, Czech sestra, Slovak sestra, Latin soror, French sœur, Kamviri sus, Irish siur/siur, Old Armenian Şablon:L, Tocharian ṣar/ṣer, Ancient Greek eor/--, Welsh chwaer, Gaulish suiior, Old Norse systir, Gothic swistar, Avestan xvaṅhar, Lithuanian sesuo, Old Prussian swestro, Persian /xāhar, Pashto khor, Kurdish xwişk
Şablon:L	son	Sanskrit sūnu, Avestan hunu, Lithuanian sūnus, Old Prussian sūnus, soūns, English sunu/son, German sunu/Sohn, Gothic sunus, Old Norse sonr, Old Church Slavonic Şablon:L, Russian Şablon:L, Polish syn, Czech syn, Slovak syn, Macedonian син ‎(sin), Ancient Greek Şablon:L, Tocharian se/soṃśke, Irish suth/suth, Thracian sukis, Pashto zoy
Şablon:L	daughter	Sanskrit duhitṛ, Ancient Greek Şablon:L, Tocharian ckācar/tkācer, English dohtor/daughter, Russian Şablon:L, Old Armenian Şablon:L, German tohter/Tochter, Kamviri jü, Gaulish duxtīr, Persian /doxtar, Lithuanian duktė, Old Prussian duckti, Old Church Slavonic Şablon:L, Bulgarian дъщеря (dŭshterya), Serbian кћер (kćer), Slovak dcéra, Macedonian ќерка ‎(kjerka), Old Norse dóttir, Gothic daúhtar, Avestan duydar, Luwian tuwatar, duttariyata, Hittite duttariyatiyaš, Pashto lur
Şablon:L	husband's brother	Sanskrit devar, Russian Şablon:L, Polish dziewierz, Lithuanian dieveris, Latvian dieveris, Latin lēvir, German zeihhur/--, English tācor/--, Ancient Greek Şablon:L, Old Armenian Şablon:L, Old Church Slavonic dĕverĭ, Serb. dever, Pashto lewar
Şablon:L	father-/mother-in-law	Russian Şablon:L, Sanskrit śvaśura;śvaśrū, Lithuanian šešuras, German swigur/Schwäher, Welsh chwegr, Old Armenian Şablon:L, Latin socrus, Spanish suegra, Ancient Greek Şablon:L, Albanian vjehërr, Kamviri č.uč., English swēor/--, Avestan xvasura-, Polish świekra, Czech švagr()/švagrová(), Slovak svokor/svokra, Gothic swaíhrō, Old Norse svǽra, Serb. svekar()/svekrva(), Pashto skhër() / khwaašëi/khwaakhëi()
Şablon:L	daughter-in-law	Sanskrit snuṣā, Old Church Slavonic snŭxa, English snoru/--, Latin nurus, Spanish nuera, Ancient Greek Şablon:L, Old Armenian Şablon:L, Polish snecha, Czech snacha, Russian Şablon:L, Albanian nusa, Crimean Gothic schuos, Old Norse snor, German snur/Schnur, Serb. snaja/snaha, Macedonian снаа/снајка/снашка ‎(snaa/snajka/snaška), Pashto nžor/ngor
Şablon:L	brother's wife	Old Church Slavonic zlŭva, Russian Şablon:L, Ancient Greek Şablon:L, Latin glōs, Phrygian gelaros, Polish zełwa, Serbo-Croatian zaova, Macedonian золва (zolva)
Şablon:L	brother-in-law's wife	Latin ianitrīcēs, Ancient Greek einatēr, Lithuanian jentė, Latvian ietere, Russian Şablon:L, Sanskrit yātar, Kamviri iâri, Old Armenian Şablon:L, Phrygian ianatera, Polish jątrew, Serb. jetrva, Pashto yor
Şablon:L	grandfather/mother's brother	Latin avus; avunculus, Spanish Abuelo, Gaulish avontīr, Ancient Greek aia, Lithuanian avynas, Old Prussian awis, Welsh ewythr, Old Armenian Şablon:L, Old Church Slavonic uy, English ēam/--, Irish aue/ó, Gothic awó, German ōheim/Oheim, Russian Şablon:L, Slovak ujo, Polish wuj, Serb. ujak, Macedonian вујко ‎(vujko)
Şablon:L	grandson/nephew	Latin nepōs, French neveu, Catalan nebot, Spanish nieto, Sanskrit napāt, Avestan napāt, Ancient Greek Şablon:L, Albanian nip, Russian Şablon:L, English nefa/neve, Gaulish nei, German nevo/Neffe, Welsh nai, Kamviri nâvo, Persian napā/nave, Lithuanian nepuotis, Irish necht/; níath/, Old Church Slavonic nestera, Polish nieściora, Serb. nećak, Macedonian внук ‎(vnuk)
Şablon:L	widow	Sanskrit vidhyati, Avestan viðavā, Gothic widuwō, Old Prussian widdewu, Russian Şablon:L, Latin vidua;dīvidō, French veuve, Spanish viuda, Irish fedb/, German wituwa/Witwe, Welsh gweddw, Polish wdowa, English widuwe/widow, Old Church Slavonic Şablon:L, Persian /bēve(h), Ancient Greek eitheos, Umbrian uef, Lithuanian vidus, Latvian vidus, Serb. udova/udovica, Macedonian вдовица ‎(vdovica), Czech vdova, Slovak vdova
Şablon:L	stranger/guest	Russian Şablon:L, Latin Şablon:L, French hôte, German gast/Gast, Gothic gasts, Polish gość, Old Church Slavonic Şablon:L, English gæst/guest, Old Norse gestr, Luwian gaši, Macedonian гост/гостин ‎(gost/gostin), Serb. gost, Czech host, Slovak hosť

Kaynakça

https://en.wikipedia.org/wiki/Proto-Indo-European_language