Hoca Sinan Paşa: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Kibele (mesaj | katkılar)
Devriyeler
127.534 değişiklik
içerik ve kaynakça genişletildi (başka maddedeki içerik ile birleştirme)
13. satır: 13. satır:
|ölüm_yeri = Gelibolu
|ölüm_yeri = Gelibolu
}}
}}
'''Hoca Sinan Paşa''' ('''d.''' [[1440]] - '''ö.''' [[1486]] [[Gelibolu]]), [[Fatih Sultan Mehmet]] [[saltanat]]ında [[1476]]-[[1477]] yılları arasında [[sadrazam]]lık yapmış [[Osmanlı]] [[devlet adamı]]dır.<ref name= "Hoca Sinan Paşa" />
'''Hoca Sinan Paşa''' ('''d.''' [[1440]] - '''ö.''' [[1486]] [[Gelibolu]]), 15. yüzyıl Osmanlı kelam ve matematik alimi ve devlet adamı.

[[Fatih Sultan Mehmed|Fatih]] ve [[II. Bayezid]] dönemlerinin önemli bir bilim, din ve sanat adamıdır. Fatih'in [[saltanat]]ında [[1476]]-[[1477]] yılları arasında [[sadrazam]]lık yapmıştır.

En ünlü eseri, kendine has bir üslupla kaleme aldığı ''Tazarru’nâme'' (Yakarışlar Kitabı) adlı kitaptır.<ref name=mehmet/>
== Hayatı ==
== Hayatı ==
1437-1441 yılları arasında Sivrihisar, Bursa veya İstanbul'da dünyaya geldi.<ref name=tdvia/> Asıl adı Sinâeddîn Yusuf'tur. Babası İstanbul’un ilk kadısı [[Hızır Çelebi|Hızır Bey]], annesi ise Osmanlı âlimlerinden Molla Yegân'ın kızıdır. <ref name=tdvia>{{web kaynağı|soyadı1=Koç|ad1=Aylin|başlık=Sinan Paşa|url=http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c37/c370150.pdf|website=http://www.islamansiklopedisi.info|yayıncı=Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt 37, yıl 2009|erişimtarihi=24 Ekim 2016}}</ref>
[[İstanbul]]' un ilk kadısı Hızır Bey' in oğlu olup, tahsilden sonra [[Edirne]]' de bir medreseye ve yine orada Darü'l-hadis medresesine müderris olmuştur. [[Fatih Sultan Mehmed]], vezirlik verdiği Sinan Paşa' yı kendisine hoca tayin etmiş ve 1476' da azledilen [[Gedik Ahmed Paşa]]' nın yerine [[vezir-i azam]] atamıştır. Bir seneye yakın bu görevde kaldıktan sonra bilinmeyen bir sebeple görevden alınarak hapsedildi. İstanbul alimlerinin tepkisi üzerine padişah Sinan Paşa' yı hapisten çıkararak [[Sivrihisar]] kadılığını verdi. Fatih' in ölümüne kadar Sivrihisar' da kaldı ve [[II. Bayezid]] padişah olunca vezirliği iade edildi. Gelibolu sancağına tayin olunup, 1486 senesinde vefat etmiştir.<ref name= "Hoca Sinan Paşa" />
⚫
== Eserleri ==
Sinan Paşa'nın ''Tazarruat'' adlı eseri bulunmaktadır.<ref name= "Hoca Sinan Paşa" />


[[İstanbul'un fethi]]'nden sonra babası İstanbul kadısı olarak istanbul'da görevlendirildiğinde on üç- on dört yaşlarındaydı. İstanbul'da dedesi Molla Yegân'ın meclisine devam etti; [[Molla Hüsrev]], [[Molla Gürani]], Molla Kırîmî, Hocazâde Muslihuddin ve Kestelî gibi devrin büyük ulemâsı ile tanıştı. Fatih'in İstanbul'a davet ettiği [[Ali Kuşçu]]'nun da talebesi oldu.<ref name=mehmet>{{web kaynağı|soyadı1=Gümüşkılıç|ad1=Mehmet|başlık=Sinan Paşa'nın Tazarru'name'sinin Vatikan Nüshası|url=http://www.turkishstudies.net/Makaleler/352915614_25G%C3%BCm%C3%BC%C5%9Fk%C4%B1l%C4%B1%C3%A7Mehmet-tde-449-456.pdf|website=http://www.turkishstudies.net/|yayıncı=Turkish Studies, Cilt 10/12 , Yaz 2015|erişimtarihi=24 Ekim 2016}}</ref>
* Tazarruname
* Nasihatname {{olgu}}
* Tezkiretülevliya {{olgu}}
* Haşiye ala şerhül mülehhas {{olgu}}
* Risale minel Hendese {{olgu}}


Babasının 1459'da ölümü üzerine Fatih tarafından Edirne'ye bir medreseye müderris olarak tayin edildi; daha sonra "''hace-i sultânî''" lakabıyla Fatih'in hocası oldu ve [[Sahn-ı Seman Medresesi|Sahn-ı Semen]] müderrisliğine getirildi. Padişah Fatih Sultan Mehmed kendisini 1470 senesinde vezirliğe getirdi, bu tarihten sonra "''Hoca Paşa''" olarak anılmaya başladı<ref name=volkan>{{web kaynağı|soyadı1=Karagözlü|ad1=Volkan|başlık=Tazarru‘-nâme’nin Söz Düzeni -I-|url=http://www.devdergisi.com/Makaleler/1430482631_6.%20makale.pdf|website=http://www.devdergisi.com|yayıncı=Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 16, İstanbul 2016|erişimtarihi=24 Ekim 2016}}</ref>

1477 yılında [[Gedik Ahmed Paşa]]'nın azledilmesi üzerine vezîr-i azamlığa getirildi. Aynı yıl bilinmeyen bir sebeple bu görevden el çektirildi ve hapsedildi. İstanbul ulemasının toplu halde padişaha başvurup Sinan Paşa hapisten çıkarılmazsa bütün kitaplarını yakarak Osmanlı topraklarını terk edeceklerini bildirmeleri üzerine hapisten çıkarılıp Sivrihisar kadılığı ve müderrisliği vazifesiyle İstanbul'dan uzaklaştırıldı.<ref name=tdvia/>

II. Bayezid 1481'de tahta geçince yeniden vezirliğe yükseltilmiş ve Edirne Dârülhadisi müderrisliğine getirilmiştir. Riyâziye, hey’et, fıkıh ve kelâm mevzularında Arapça olarak yazdığı risâlelerinin çoğunu Fâtih Sultan Mehmed devrinde kaleme alan Sinan Paşa, II. Bayezid döneminde din, tasavvuf, ahlâk ve evliya menkıbeleri konularındaki Türkçe eserlerini verdi.<ref name=tdvia/>

1486 yılında kimi kaynaklara göre Edirne'de, kimilerine göre İstanbul'da hayatını kaybetti.<ref name=tdvia/>Mezarının yeri bilinmemektedir.

Fâtih döneminin kazaskerlerinden Mollâ Mehmed'in kız kardeşiyle evlenmiş ve bu evlilikten Ahmed ve Mehmed Çelebi adında iki çocuğu olmuştur.<ref name=volkan/>

Ömrünün sonuna doğru bir kaç ay içinde kaleme aldığı<ref name=aydin/> Tazarrûnâme, onun en önemli eseridir. Tazarrûnâme, gerek devrinde gerekse daha sonraki dönemlerde çok okunmuş; çeşitli edebiyat tarih ve tarihçileri tarafından sanatkârâne nesir üslûbunun en başarılı örneği olarak kayda geçirilmiştir.<ref name=aydin>{{web kaynağı|soyadı1=Kırman|ad1=Aydın|başlık=Klâsik Türk Nesrinde Ses ve Anlam Đlişkileri Hakkında Bir Metin İncelemesi:Tazarrûnâme Örneği|url=http://www.infolla.com/dosyalar/articleextension/635841444723220662_153-213-1-PB.pdf|website=http://www.infolla.com|yayıncı=Muğla Üniversitesi SBE Dergisi Bahar 2005 Sayı 14|erişimtarihi=24 Ekim 2016}}</ref>
⚫
== Eserleri ==
* ''Tazarruname'' ilk ve en önemli eseridir. Türkçe mensur bir tasavvuf eseridir.
* ''Nasihatname'', ahlaka dair nesir tarzında Türkçe bir eserdir.<ref name=tdvia/>
* ''Tezkiretülevliya'', Alâeddîn Attar'ın Tezkiret-ül-Evliyâ'sı örnek alınarak hazırlanmış Türkçe mensur eserdir bir eserdir<ref name=tdvia/>
* ''Haşiye ala şerhül mülehhas'', [[Kadızade Rumi]]'nin Çagmini Şerhi’ne yazılmış Arapça bir hâşiyedir.<ref name=tdvia/>
* ''Risale minel Hendese'', [[Ali Kuşçu]]'nun Fâtih’in huzûrunda tartıştığı hendeseyle ilgili bir meseleyi ele alan Arapça eserdir.<ref name=tdvia/>
* ''Beydâvî Tefsirine Hâşiye, [[Kadı Beydavi]]'nin [[Envaru't Tenzîl ve Esraru't Te'vil|Kadı Tefsiril]] diye de bilinen tefsirine hâşiye <ref name=tdvia/>
* ''Feth-ül-Fethiyye'', Ali Kuşçu'nun Fethiyye isimli eserinin Arapça şerhidir.<ref name=tdvia/>
* ''Risâle alâ Evveli Kitâb-it-Tehâreti min-el-Hidâye'', Burhâneddin el-Mergīnânî’nin el-Hidâye’sinin tahâret bahsine dair Arapça risâlesi<ref name=tdvia/>.
== Kaynakça ==
== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}
{{Kaynakça}}

Sayfanın 11.53, 27 Ekim 2016 tarihindeki hâli

Hoca Sinan Paşa
Osmanlı Sadrazamı
Görev süresi
1476-1477
Hükümdar II. Mehmed
Yerine geldiği Gedik Ahmed Paşa
Yerine gelen Karamanlı Mehmed Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum 1440
Ölüm 1486[1]
Gelibolu

Hoca Sinan Paşa (d. 1440 - ö. 1486 Gelibolu), 15. yüzyıl Osmanlı kelam ve matematik alimi ve devlet adamı.

Fatih ve II. Bayezid dönemlerinin önemli bir bilim, din ve sanat adamıdır. Fatih'in saltanatında 1476-1477 yılları arasında sadrazamlık yapmıştır.

En ünlü eseri, kendine has bir üslupla kaleme aldığı Tazarru’nâme (Yakarışlar Kitabı) adlı kitaptır.[2]

Hayatı

1437-1441 yılları arasında Sivrihisar, Bursa veya İstanbul'da dünyaya geldi.[3] Asıl adı Sinâeddîn Yusuf'tur. Babası İstanbul’un ilk kadısı Hızır Bey, annesi ise Osmanlı âlimlerinden Molla Yegân'ın kızıdır. [3]

İstanbul'un fethi'nden sonra babası İstanbul kadısı olarak istanbul'da görevlendirildiğinde on üç- on dört yaşlarındaydı. İstanbul'da dedesi Molla Yegân'ın meclisine devam etti; Molla Hüsrev, Molla Gürani, Molla Kırîmî, Hocazâde Muslihuddin ve Kestelî gibi devrin büyük ulemâsı ile tanıştı. Fatih'in İstanbul'a davet ettiği Ali Kuşçu'nun da talebesi oldu.[2]

Babasının 1459'da ölümü üzerine Fatih tarafından Edirne'ye bir medreseye müderris olarak tayin edildi; daha sonra "hace-i sultânî" lakabıyla Fatih'in hocası oldu ve Sahn-ı Semen müderrisliğine getirildi. Padişah Fatih Sultan Mehmed kendisini 1470 senesinde vezirliğe getirdi, bu tarihten sonra "Hoca Paşa" olarak anılmaya başladı[4]

1477 yılında Gedik Ahmed Paşa'nın azledilmesi üzerine vezîr-i azamlığa getirildi. Aynı yıl bilinmeyen bir sebeple bu görevden el çektirildi ve hapsedildi. İstanbul ulemasının toplu halde padişaha başvurup Sinan Paşa hapisten çıkarılmazsa bütün kitaplarını yakarak Osmanlı topraklarını terk edeceklerini bildirmeleri üzerine hapisten çıkarılıp Sivrihisar kadılığı ve müderrisliği vazifesiyle İstanbul'dan uzaklaştırıldı.[3]

II. Bayezid 1481'de tahta geçince yeniden vezirliğe yükseltilmiş ve Edirne Dârülhadisi müderrisliğine getirilmiştir. Riyâziye, hey’et, fıkıh ve kelâm mevzularında Arapça olarak yazdığı risâlelerinin çoğunu Fâtih Sultan Mehmed devrinde kaleme alan Sinan Paşa, II. Bayezid döneminde din, tasavvuf, ahlâk ve evliya menkıbeleri konularındaki Türkçe eserlerini verdi.[3]

1486 yılında kimi kaynaklara göre Edirne'de, kimilerine göre İstanbul'da hayatını kaybetti.[3]Mezarının yeri bilinmemektedir.

Fâtih döneminin kazaskerlerinden Mollâ Mehmed'in kız kardeşiyle evlenmiş ve bu evlilikten Ahmed ve Mehmed Çelebi adında iki çocuğu olmuştur.[4]

Ömrünün sonuna doğru bir kaç ay içinde kaleme aldığı[5] Tazarrûnâme, onun en önemli eseridir. Tazarrûnâme, gerek devrinde gerekse daha sonraki dönemlerde çok okunmuş; çeşitli edebiyat tarih ve tarihçileri tarafından sanatkârâne nesir üslûbunun en başarılı örneği olarak kayda geçirilmiştir.[5]

Eserleri

  • Tazarruname ilk ve en önemli eseridir. Türkçe mensur bir tasavvuf eseridir.
  • Nasihatname, ahlaka dair nesir tarzında Türkçe bir eserdir.[3]
  • Tezkiretülevliya, Alâeddîn Attar'ın Tezkiret-ül-Evliyâ'sı örnek alınarak hazırlanmış Türkçe mensur eserdir bir eserdir[3]
  • Haşiye ala şerhül mülehhas, Kadızade Rumi'nin Çagmini Şerhi’ne yazılmış Arapça bir hâşiyedir.[3]
  • Risale minel Hendese, Ali Kuşçu'nun Fâtih’in huzûrunda tartıştığı hendeseyle ilgili bir meseleyi ele alan Arapça eserdir.[3]
  • Beydâvî Tefsirine Hâşiye, Kadı Beydavi'nin Kadı Tefsiril diye de bilinen tefsirine hâşiye [3]
  • Feth-ül-Fethiyye, Ali Kuşçu'nun Fethiyye isimli eserinin Arapça şerhidir.[3]
  • Risâle alâ Evveli Kitâb-it-Tehâreti min-el-Hidâye, Burhâneddin el-Mergīnânî’nin el-Hidâye’sinin tahâret bahsine dair Arapça risâlesi[3].

Kaynakça

  1. ^ Osmanlı Tarihi, II. Cilt, 10. baskı, sf: 534-658-659, Türk Tarih Kurumu Yayınları-2011, Ord. Prof. İsmail Hakkı Uzunçarşılı
  2. ^ a b Gümüşkılıç, Mehmet. "Sinan Paşa'nın Tazarru'name'sinin Vatikan Nüshası" (PDF). http://www.turkishstudies.net/. Turkish Studies, Cilt 10/12 , Yaz 2015. Erişim tarihi: 24 Ekim 2016.  |website= dış bağlantı (yardım)
  3. ^ a b c d e f g h i j k l Koç, Aylin. "Sinan Paşa" (PDF). http://www.islamansiklopedisi.info. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi Cilt 37, yıl 2009. Erişim tarihi: 24 Ekim 2016.  |website= dış bağlantı (yardım)
  4. ^ a b Karagözlü, Volkan. "Tazarru'-nâme'nin Söz Düzeni -I-" (PDF). http://www.devdergisi.com. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 16, İstanbul 2016. Erişim tarihi: 24 Ekim 2016.  |website= dış bağlantı (yardım)
  5. ^ a b Kırman, Aydın. "Klâsik Türk Nesrinde Ses ve Anlam Đlişkileri Hakkında Bir Metin İncelemesi:Tazarrûnâme Örneği" (PDF). http://www.infolla.com. Muğla Üniversitesi SBE Dergisi Bahar 2005 Sayı 14. Erişim tarihi: 24 Ekim 2016.  |website= dış bağlantı (yardım)
Siyasi görevi
Önce gelen:
Gedik Ahmed Paşa 		Osmanlı Sadrazamı
1476 - 1477 		Sonra gelen:
Karamanlı Mehmed Paşa
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hoca_Sinan_Paşa&oldid=17750342" sayfasından alınmıştır