Büyük Hadron Çarpıştırıcısı: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
k Kategori:Parçacık fiziği kaldırıldı (HotCat) |
Evolutionoftheuniverse tarafından yapılan 17123174 sayılı değişiklik geri alınıyor. |
||
| 47. satır: | 47. satır: | ||
[[Kategori:Süper bilgisayarlar]] |
[[Kategori:Süper bilgisayarlar]] |
||
[[Kategori:Parçacık hızlandırıcılar]] |
[[Kategori:Parçacık hızlandırıcılar]] |
||
[[Kategori:Parçacık fiziği]] |
|||
[[Kategori:Yeraltı laboratuvarlar]] |
[[Kategori:Yeraltı laboratuvarlar]] |
||
[[Kategori:Fizik laboratuvarları]] |
[[Kategori:Fizik laboratuvarları]] |
||
Sayfanın 10.53, 25 Mayıs 2016 tarihindeki hâli
Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC, İngilizce Large Hadron Collider) dünyanın en büyük ve en güçlü parçacık çarpıştırıcısı, şimdiye kadar inşa edilmiş en büyük, en karmaşık deneysel tesis ve dünyadaki en büyük tek makine.[1] Avrupa Nükleer Araştırmalar Merkezi (CERN) 1998 ve 2008 yılları arasına 100'ü aşkın ülkeden 10.000 bilim insanı ve mühendisin yanı sıra 100'ün üzerinde üniversite ve laboratuarın katılımıyla inşa edildi. [2] Maddeyi yüksek sıcaklık ve yüksek yoğunlukta incelemek için tasarlanmıştır ve böylece Büyük Patlama'dan hemen sonra oluşan plazma ortamındaki kuark-gluon birleşimleri gerçekleşebilir ve bu sayede mezon ve baryonlar oluşabilir.[3] 175 metre (574 ft) derinliğinde, Fransa-İsviçre sınırının altında ve Cenevre, İsviçre yakınlarında olup 27 kilometre (17 mi) uzunluğunda bir tünel çevresinde uzanır. İlk araştırması 30 Mart 2010 ve 13 Şubat 2013 arasında daha önceki çarpıştırıcı dünya rekorundan yaklaşık 4 kat daha fazla,[4] demet başına 3.5 teraelektronvolt'luk (TeV) ( toplamda 7 TeV) bir enerji ile, 2012'den itibaren demet başına 4 TeV'e çıkarak (toplamda 8 TeV) gerçekleşti.[5][6] 13 Şubat 2013'de LHC'nin ilk çalışması resmi olarak sonlandırıldı ve planlı yükseltmeler için faaliyeti sonlandırıldı. Yükseltilmiş çarpıştırıcıda 'test' çarpıştırmaları 5 Nisan 2015'te yeniden başladı,[7][8] 20 Mayıs 2015'te demet başına 6.5 TeV'e ulaştı (toplamda 13 TeV, şimdiki dünya rekoru). İkinci araştırması 3 Haziran 2015'te başlamıştır.[9]
Çarpışmalarda üretilmesi beklenen mikro kara delikler ve gizemli cisimlerin dünyayı yok edeceği ve solucan delikleri ile zamanda yolculuğun mümkün olabileceği söylentilerine[kim?] rağmen CERN bilim insanları böyle bir durumun olamayacağını[kaynak belirtilmeli] belirtmişlerdir. Standart Modele göre LHC'de kara delik oluşması için gereken şartlar bulunmamaktadır. Bazı genişletilmiş Standart Modellerde bilinen 3 uzay +1 zaman'dan fazla boyutlar olduğu önerilir ve bu boyutlardan dolayı LHC'de mikro kara deliklerin oluşması beklenir. Ama Hawking radyasyonuna göre bu mikro kara delikler çok hızlı ışınım yayarak kısa süre içerisinde kendi kendilerine yok olacaklardır, yani tamamen zararsızdır.[kaynak belirtilmeli]
Sistem iki yıllık modernizasyonun ardından, iki katına çıkartılmış enerji seviyesiyle, 5 Nisan 2015 tarihinde yeniden çalıştırıldı.[10][11] Bilim insanları 20 Mayıs 2015'te protonları 13 TeV’ta çarpıştırarak ilk rekorunu kırdı. Daha önce 2012 yılında en yüksek 8 TeV’de çarpışma başarılmıştı.[11]
Son olarak 2016 yılında bu projenin 300TB boyutunda verisi, halka açık hale getirilmiştir.[12]
Galeri
-
Smilatör kullanılarak, LHC deneyinde higgs bozonu tespit edilmesi. -
Deneyler ve önhızlandırıcılar. -
Deneyler ve önhızlandırıcılar, oktan ile numaralandırılmış şekilde. -
LHC tünelinin içten görünümü. -
LEP'te (Üstte) ve LHC'de (altta) kullanılan 12500 amperlik normal ve süperiletken kablolar.
LHC'deki deneyler
Kaynakça
- ^ "The Large Hadron Collider". home.cern.
- ^ Highfield, Roger (16 Eylül 2008). "Large Hadron Collider: Thirteen ways to change the world". The Daily Telegraph. Londra, Birleşik Krallık. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2016.
- ^ Mercan, Özge (2015). Yeni kuşak yüksek enerjili hızlandırıcılarda elektromanyetik Tau çifti üretimi (Yüksek lisans). İstanbul Teknik Üniversitesi.
- ^ "CERN LHC sees high-energy success" (Basın açıklaması). BBC News. 30 March 2010. Erişim tarihi: 2010-03-30.
- ^ CERN Press Office (13 Şubat 2012). "LHC to run at 4 TeV per beam in 2012". CERN.
- ^ "LHC smashes energy record with test collisions". BBC News. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2016.
- ^ Jonathan Webb (5 Nisan 2015). "Large Hadron collider restarts after pause". BBC. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2015.
- ^ O'Luanaigh, Cian. "Proton beams are back in the LHC". CERN: Accelerating science. CERN. Erişim tarihi: 24 April 2015.
- ^ "Large Hadron Collider turns on 'data tap'". BBC News. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2016.
- ^ "Yüzyılın deneyi iki yılın ardından devam ediyor". BBC Türkçe. 6 Nisan 2015. 10 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2015.
- ^ a b [1]
- ^ "CMS releases new batch of LHC open data". CERN. 25 Nisan 2016. 26 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2016.
Dış bağlantılar
.svg){kind=small} | Fransa ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | İsviçre ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Parçacık fiziği ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |