Augusto Pinochet: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
[kontrol edilmemiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
İçerik silindi İçerik eklendi
pinochet in bir diktator oldugu eski yazidan vurgulanmiyordu
Ahmet Turhan (mesaj | katkılar)
Gerekçe: + yorum içeren katkı
40. satır: 40. satır:
1915'te [[Valparaíso]]'da dünyaya geldi. Baba tarafı 18. yy'da Şili'ye göç etmiş [[Fransız]] [[Bretonlar|Breton]] asıllı bir ailedir. Annesi Avelina Ugarte Martínez ise [[Basklar|Bask]] asıllıdır. 1933'te girdiği Santiago'daki askeri akademiyi 1936'da bitirdi. Bir Şili heyetiyle ABD'de kaldıktan sonra 1970'te tümgeneral oldu.
1915'te [[Valparaíso]]'da dünyaya geldi. Baba tarafı 18. yy'da Şili'ye göç etmiş [[Fransız]] [[Bretonlar|Breton]] asıllı bir ailedir. Annesi Avelina Ugarte Martínez ise [[Basklar|Bask]] asıllıdır. 1933'te girdiği Santiago'daki askeri akademiyi 1936'da bitirdi. Bir Şili heyetiyle ABD'de kaldıktan sonra 1970'te tümgeneral oldu.


===1973 Darbesi ve Diktatörlük Dönemi===
===1973 Darbesi ve Başkanlığı===
{{Ana madde|1973 Şili Darbesi}}
{{Ana madde|1973 Şili Darbesi}}
1973'ün Ağustos ayında, darbeden 18 gün önce, bakan olan general Carlos Prats'ın yerine [[Salvador Allende]] tarafından Şili silahlı kuvvetler başkomutanlığına getirildi. Bunun üzerine askeri cuntanın başına geçti ve 11 Eylül 1973'te Başkan Allende'yi devirdi. Allende darbe sırasında askerlerin başkanlık sarayına düzenledikleri saldırı sırasında yaşamını kaybetti (Allende'nin ölüm nedeni kesinlik kazanamamıştır).
1973'ün Ağustos ayında, darbeden 18 gün önce, bakan olan general Carlos Prats'ın yerine [[Salvador Allende]] tarafından Şili silahlı kuvvetler başkomutanlığına getirildi. Bunun üzerine askeri cuntanın başına geçti ve 11 Eylül 1973'te Başkan Allende'yi devirdi. Allende darbe sırasında askerlerin başkanlık sarayına düzenledikleri saldırı sırasında yaşamını kaybetti (Allende'nin ölüm nedeni kesinlik kazanamamıştır).

Sayfanın 03.25, 5 Ocak 2016 tarihindeki hâli

Augusto Pinochet
30. Şili Devlet Başkanı
Görev süresi
17 Aralık 1974 - 11 Mart 1990
Yerine geldiği Salvador Allende
Yerine gelen Patricio Aylwin
Şili Cunta Hükümeti Başkanı
Görev süresi
11 Eylül 1973 - 17 Aralık 1974
Yerine gelen José Toribio Merino
Kişisel bilgiler
Doğum 25 Kasım 1915(1915-11-25)
Valparaíso, Şili
Ölüm 10 Aralık 2006 (91 yaşında)
Santiago, Şili
Evlilik(ler) Lucía Hiriart (1943–2006)
Dini Roman Katolik
General Pinochet (solda) darbeyle devireceği Salvador Allende'yle birlikte görülüyor.

Augusto José Ramón Pinochet Ugarte (d. 25 Kasım 1915, Valparaíso – ö. 10 Aralık 2006, Santiago), 1973 yılından 1990 yılına kadar Şili'yi dikta rejimi ile yöneten general. 1973'ten 1998'e kadar Şili ordusunun başkomutanı ve 1973'ten 1981'e kadar Şili Cunta Hükûmeti'nin başkanı.

11 Eylül 1973 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri (ABD) destekli bir askeri darbeyle sosyalist Salvador Allende'nin Unidad Popular hükûmetini devirmiş ve ülkedeki sivil yönetimi kuruluşunun 48. yıldönümüne bir hafta kala sona erdirerek iktidara gelmiştir.

Pinochet dönemi çok sayıda insan hakları ihlalerinin yaşandığı bir dönem olarak kabul edilmesine karşın Pinochet taraftarlarına göre, Pinochet sayesinde ülkede büyük bir ekonomik kalkınma sağlanmıştır. 10 Aralık 2006'da, ev hapsinde tutulurken 91 yaşında kalp krizi geçirerek ölmüştür.

Yaşamı

1915'te Valparaíso'da dünyaya geldi. Baba tarafı 18. yy'da Şili'ye göç etmiş Fransız Breton asıllı bir ailedir. Annesi Avelina Ugarte Martínez ise Bask asıllıdır. 1933'te girdiği Santiago'daki askeri akademiyi 1936'da bitirdi. Bir Şili heyetiyle ABD'de kaldıktan sonra 1970'te tümgeneral oldu.

1973 Darbesi ve Başkanlığı

1973'ün Ağustos ayında, darbeden 18 gün önce, bakan olan general Carlos Prats'ın yerine Salvador Allende tarafından Şili silahlı kuvvetler başkomutanlığına getirildi. Bunun üzerine askeri cuntanın başına geçti ve 11 Eylül 1973'te Başkan Allende'yi devirdi. Allende darbe sırasında askerlerin başkanlık sarayına düzenledikleri saldırı sırasında yaşamını kaybetti (Allende'nin ölüm nedeni kesinlik kazanamamıştır).

Yönetimi ele geçiren başında Pinochet'nin bulunduğu dört kişilik cunta bütün siyasi partilerin etkinliği durdurdu. Sosyalist muhalefete karşı acımasız ve kanlı bir kıyıma girişildi; darbenin ilk üç yılı içinde yaklaşık 130 bin kişi tutuklanırken, Pinochet'nin iktidarda kaldığı 17 yıllık dönemde yaklaşık 2.279 kişi siyasi nedenlerle öldürüldü, 1.000'den fazla insan "kayboldu", 30.000 civarında kişi işkence gördü ve sayısı birkaç bini bulan kişi sürgün edildi.[1][2]

Mart 1974'te anayasayı yürürlükten kaldıran cunta, belirsiz bir süre iktidarda kalacağını açıkladı. Haziran 1974'te cuntanın öteki üyelerini birer danışman konumuna indirerek bütün iktidarı kendi elinde topladı. Aralıkta da devlet başkanlığını üstlendi. Bir geçiş döneminin ardından 1970 öncesindeki statükoya dönüleceğini düşünerek darbeye destek veren ılımlı ve liberal çevrelerin beklentisi boşa çıkarıldı. Bu arada muhalefete yönelttiği sert baskı uygulamaları uluslararası kamuoyunda yoğun tepkilere yol açtı. Allende yönetiminin son savunma bakanı olan Orlando Letelier ise büyük olasılıkla onun emriyle Eylül 1976'da Washington D.C.'de öldürüldü.

Pinochet, Allende hükümetinin ekonomi politikalarına son vererek ekonomik alanda liberal bir çizgi izlemeye başladı. 1975 yılının ortalarından itibaren Pinochet kimi zaman “neo-liberal” kimi zaman “serbest piyasacı” olarak adlandırılan iktisadî reformları uygulamaya koydu. Bu amaçla, “Chicago’lu çocuklar” olarak bilinen ve Chicago Üniversitesi’nde Milton Friedman’ın fikirlerinin etkisi altında yetişmiş iktisatçılara danıştı. Ülke ekonomisini uluslararası rekabete açtı. Serbest girişime dayalı yeni ekonomik politikaların uygulandığı bu dönemde, çalışanların yanı sıra orta sınıfın alt kesiminin yaşam düzeyi hızla kötüleşmeye yüz tuttu. Ağır dış borç yüküyle birlikte enflasyon ve işssizlik hızla yükseldi. Ekonomik ultra-liberalizmin uygulandığı Pinochet dönemi, başka yönleri yanında siyasi liberalizm ve demokrasinin ekonomik liberalizmin doğal bir parçası ve uzantısı olduğu tezinin çürütülmesi olarak da görülmüştür.[3]

Yeni anayasanın 1980'de, askeri rejimin sıkı denetimi altında düzenlenen halkoylamasında onaylanarak Mart 1981'de yürürlüğe girmesinin ardından da sekiz yıllık bir dönem için devlet başkanlığını üstlendi. Ayrıca ikinci kez seçilebilme hakkını saklı tuttu.

Pinochet yönetimine karşı zamanla güçlenen muhalefet, özellikle 1982-83 yıllarındaki ekonomik bunalımın ardından açık eylemler düzenlemeye başladı. Demokrasiye daha kısa sürede dönmek istemiyle gerçekleştirilen bir dizi kitle gösterisi Pinochet'nin konumunu sarstı. Pinochet gittikçe genişleyen protesto eylemleri ve 1984'teki gerilla saldırılarının ardından sıkıyönetim ilan etti. Eylül 1986'daki bir suikast girişiminden ise yara almadan kurtuldu. Ocak 1987'de sıkıyönetimi kaldırarak siyasi partilerin kurulmasına izin verdi. Bir dönem daha iktidarda kalabilmek için halkoylamasına başvurduysa da seçmenlerin yüzde 54,6'sının hayır oyu vermesinin ardından iktidarı 1990'da sivillere devredeceğini duyurdu. 14 Aralık 1989'da yapılan seçimleri 17 siyasi partinin oluşturduğu Demokratik İttifak'ın adayı Hıristiyan Demokrat Patricio Aylwin, oyların yüzde 56'sını elde ederek kazandı. Pinochet, Alywin'in göreve başladığı 11 Mart 1990'da değin görevi sürdürdü. Genelkurmay başkanlığını ise 1998 yılına kadar sürdürdü. Ayrıca anayasaya yeni bir madde ekleterek, kendisine "hayat boyu senatör" olma hakkını tanıdı.

Başkanlık sonrası

1991 başında, Pinochet döneminde yolsuzluk yapıldığı iddiasıyla silahlı kuvvetler hakkında soruşturma açıldı. Soruşturma sonuçları bazı yolsuzluklara Pinochet'nin aile üyelerinin de karıştığını gösteriyordu. Aynı yıl, Pinochet dönemindeki insan hakları ihlallerini soruşturmakiçin kurulan komisyon Başkan Aylwin'e kapsamlı bir reform sundu.

Ekim 1998'de bel fıtığı tedavisi için bulunduğu Londra'da, iktidarda olduğu dönemde İspanyol vatandaşlarının öldürülmesinden sorumlu tutularak, İspanya'nın suç duyurusunda bulunması üzerine tutuklandı. İspanya ayrıca Pinochet'nin iadesi için İngiliz hükümetine resmen başvuruda bulundu.[4] Yaklaşık 16 ay Londra'da ev hapsinde tutulduktan sonra Mart 2000'de, Britanya İçişleri Bakanı Jack Straw'un Pinochet’nin sağlık durumunun yargılanmaya elverişli olmadığı yolundaki raporu temel alarak ülkesine dönmesine izin vermesiyle Şili'ye döndü.

10 Aralık 2006'da Şili saatiyle 14:15'te askeri hastanede yaşamını kaybetti. Şili hükümetinin Pinochet için devlet töreni yapılmayacağına karar vermesi nedeniyle yalnızca askeri tören düzenlendi. Hükümet ayrıca ulusal yas ilan edilmesi yönündeki talepleri de reddetti. Naaşı vasiyeti üzerine yakılarak ailesine teslim edildi. Ailesi, saldırı ihtimali nedeniyle kendisi için mezar yaptırmadı. Silahlı kuvvetler de küllerinin herhangi bir askeri tesiste bulundurulmasına izin vermedi.[5]

Kaynakça

  1. ^ "Soldier confirms Chile stadium killings". BBC News. 27 June 2000. 
  2. ^ "Hayek'in Kötü Şöhretli Röportajları" (PDF). KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi. 2010. 
  3. ^ "Pinochet, Piyasa ve Sosyal Güvenlik". Birgün. 14 Aralık 2006. 
  4. ^ "Pinochet Londra'da tutuklandı". Hürriyet. 18 Ekim 1998. 
  5. ^ Pedregoso camino para que cenizas de Pinochet llegaran a Los Boldos, La Nación 26 December 2006

Dış bağlantılar

Siyasi görevi
Önce gelen:
Salvador Allende
Şili Devlet Başkanı
1974–1990
Sonra gelen:
Patricio Aylwin
Askerî görevi
Önce gelen:
Carlos Prats
Şili Ordusu Genel Kurmay Başkanı
1973–1998
Sonra gelen:
Ricardo Izurieta

Şablon:Şili cumhurbaşkanları