Şehabeddin Mahmud: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
Değişiklik özeti yok |
Değişiklik özeti yok |
||
| 28. satır: | 28. satır: | ||
== Hayatı == |
== Hayatı == |
||
Şubat 1135'de [[Tacülmülk Böri]]'nin dul karısı olan Zümrüt Hatun kendisinin büyük oğlu olan ve Böriler Dımaşk Atabeyi olarak görev yapan [[ |
Şubat 1135'de [[Tacülmülk Böri]]'nin dul karısı olan Zümrüt Hatun kendisinin büyük oğlu olan ve Böriler Dımaşk Atabeyi olarak görev yapan [[Şemsülmülk İsmail]]'i bir komplo ile suikast yaptırıp öldürtmüştü. Bunun nedeni günün Dımaşk kronik-tarihçisi tarafından Zümrüt Hatun'un Atabey olan oğlunun 1127'de Musul Atabeyi ve 1128'de Halep Atabeyi olan [[İmameddin Zengi]]'yi çok tutup Dımaşk Atabeyliği'ni de İmameddin Zengi'ye devredip Böriler hanedanın kalıtsal atabeylik haklarını kaybedeceğinden korkmasına atıf edilmişdir. Fakat verilen bu nedenin uygunsuz ve gerçek olmadığına dair gayet inandırıcı delil bulunmaktadır. Çünkü bu komplodan üç yıl sonra 1138'de Zümrüt Hatun kendisi İmameddin Zengi ile bir evlenme yapmıştır ve bu evlenme ile yeni kocasına çeyiz olarak [[Hums]] şehri dahil bazı Böriler Dımaşk Atabeyliği arazilerini devretmiştir. Modern tarihçiler (Groussset ve Maalouf) Şemsülmülk İsmail'in annesi Zümrüt Hatun'un sevgilisi olduğunu öğrendiği atabeylik baş danışmanını öldürtmeye katî karar verip bu suikastın hemen yapılması emrini verdiğini ve bunu haber alan Zümrüt Hatun'un sevgilisinin canını kurtarmak için kendi oğlu olan Dımaşk Atabeyi [[Şemsülmülk İsmail]]'i öldürttüğünü iddia etmektedirler. <ref name="maalouf">Amin Maalouf (çev. Mehmet Ali Kılıçbay), ''Arapların Gözüyle Haçlı Seferleri'', YKY, İstanbul 1998, ISBN 975-545-092-0.</ref><ref name="grousset">Rene Grousset, ''Histoire des croisades et du royaume franc de Jérusalem - I. 1095-1130 L'anarchie musulmane'', Paris 1934.</ref> |
||
Zümrüt Hatun İmameddin Zengi'inin [[Şemsülmülk İsmail]] tarafından kendine devredilmesini beklediği Dımaşk'ı eline geçirmek için ordusu ile yürüyüşe geçtiğini de öğrenmişti. Bunun için [[Şemsülmülk İsmail]]'in suikastla öldürülmesinden hemen sonra Zümrüt Hatun gayet acil olarak ikinci oğlu olan Şehabbettin Mahmud'u Böriler Dımaşk Atabeyi olarak tahta çıkartılmasını sağlamıştı. Dımaşk şehri ileri gelenleri ve halkı İmameddin Zengi'nin Dımaşk Atabeyliği ile ilgili daha önceki entrikalarını unutmamışlardı ve onun için Dımaşklılar tarafından Zümrüt Hatun'un yaptığı bu devlet darbesi kabul edilmişti. |
Zümrüt Hatun İmameddin Zengi'inin [[Şemsülmülk İsmail]] tarafından kendine devredilmesini beklediği Dımaşk'ı eline geçirmek için ordusu ile yürüyüşe geçtiğini de öğrenmişti. Bunun için [[Şemsülmülk İsmail]]'in suikastla öldürülmesinden hemen sonra Zümrüt Hatun gayet acil olarak ikinci oğlu olan Şehabbettin Mahmud'u Böriler Dımaşk Atabeyi olarak tahta çıkartılmasını sağlamıştı. Dımaşk şehri ileri gelenleri ve halkı İmameddin Zengi'nin Dımaşk Atabeyliği ile ilgili daha önceki entrikalarını unutmamışlardı ve onun için Dımaşklılar tarafından Zümrüt Hatun'un yaptığı bu devlet darbesi kabul edilmişti. |
||
Sayfanın 11.21, 19 Nisan 2015 tarihindeki hâli
| Şehabeddin Mahmud | |
|---|---|
| Böriler Dımaşk Atabeyi | |
| Hüküm süresi | 1135-1139 |
| Önce gelen | Şemsülmülk İsmail |
| Sonra gelen | Cemaleddin Muhammed |
| Ölüm | 22/23 Haziran 1139 Dımaşk |
| Hanedan | Böri Hanedanı |
| Babası | Tacülmülk Böri |
| Annesi | Zümrüt Hatun |
| Dini | Sünni İslam |
Şehabeddin Mahmud, (Arapça (شمس الملک اسماعیل ), (d.? - ö. 22/23 Haziran 1139, Dımaşk) Türk asıllı dördüncü Böriler Dımaşk atabeyi. 1135-1139 arasında, Büyük Selçuklu Devleti'ne tabi Böriler Dımaşk Atabeyiliği yapan hükümdardır.
Hayatı
Şubat 1135'de Tacülmülk Böri'nin dul karısı olan Zümrüt Hatun kendisinin büyük oğlu olan ve Böriler Dımaşk Atabeyi olarak görev yapan Şemsülmülk İsmail'i bir komplo ile suikast yaptırıp öldürtmüştü. Bunun nedeni günün Dımaşk kronik-tarihçisi tarafından Zümrüt Hatun'un Atabey olan oğlunun 1127'de Musul Atabeyi ve 1128'de Halep Atabeyi olan İmameddin Zengi'yi çok tutup Dımaşk Atabeyliği'ni de İmameddin Zengi'ye devredip Böriler hanedanın kalıtsal atabeylik haklarını kaybedeceğinden korkmasına atıf edilmişdir. Fakat verilen bu nedenin uygunsuz ve gerçek olmadığına dair gayet inandırıcı delil bulunmaktadır. Çünkü bu komplodan üç yıl sonra 1138'de Zümrüt Hatun kendisi İmameddin Zengi ile bir evlenme yapmıştır ve bu evlenme ile yeni kocasına çeyiz olarak Hums şehri dahil bazı Böriler Dımaşk Atabeyliği arazilerini devretmiştir. Modern tarihçiler (Groussset ve Maalouf) Şemsülmülk İsmail'in annesi Zümrüt Hatun'un sevgilisi olduğunu öğrendiği atabeylik baş danışmanını öldürtmeye katî karar verip bu suikastın hemen yapılması emrini verdiğini ve bunu haber alan Zümrüt Hatun'un sevgilisinin canını kurtarmak için kendi oğlu olan Dımaşk Atabeyi Şemsülmülk İsmail'i öldürttüğünü iddia etmektedirler. [1][2]
Zümrüt Hatun İmameddin Zengi'inin Şemsülmülk İsmail tarafından kendine devredilmesini beklediği Dımaşk'ı eline geçirmek için ordusu ile yürüyüşe geçtiğini de öğrenmişti. Bunun için Şemsülmülk İsmail'in suikastla öldürülmesinden hemen sonra Zümrüt Hatun gayet acil olarak ikinci oğlu olan Şehabbettin Mahmud'u Böriler Dımaşk Atabeyi olarak tahta çıkartılmasını sağlamıştı. Dımaşk şehri ileri gelenleri ve halkı İmameddin Zengi'nin Dımaşk Atabeyliği ile ilgili daha önceki entrikalarını unutmamışlardı ve onun için Dımaşklılar tarafından Zümrüt Hatun'un yaptığı bu devlet darbesi kabul edilmişti.
İmameddin Zengi'nin Dımaşk Atabeyliği ile ilgili daha önceki entrikaları 1130'da Dımaşk Atabeyi Tacülmülk Böri'nin atabeylik rejimi döneminde Haçlılar Kudüs Kralı tarafından Dımaşk'ın saldırıya uğraması sırasında ortaya çıkmıştı. O zaman Dımaşk haçlılarca kuşatmaya alınmış ve Atabey Tacülmülk Böri Musul Atabeyi olan İmameddin Zengi'den askeri destek istemişti. İmameddin Zengi de ordusu ile Dımaşk'ı Haçlıların kuşatmasından kurtarmıştı. Fakat bunun yanında Dımaşk Atabeyliği aleyhine politikalar da uygulamıştı. Dımaşk Atabeyliği'ne ait olan Hama şehrini eline geçirmişti. Sonra Humus şehrini kuşatma altına almıştı ama şehir valisi Zengi'nin yanında olmasına rağmen şehir direnişe geçip Zengi'ye teslim olmamıştı. Zengi Tacülmülk Böri'in varisi olan oğlunu esir olarak almış ve yanında Musul'a geri götürmüştü. Bundan sonra da İmameddin Zengi Dımaşk Atabeyliği'nden atabeyin oğlunu ve Musul'da esir olarak bulunan Dımaşk Atabeyliği'nin bazı diğer ileri gelenlerin kurtarılıp salıverilmeleri için 50.000 altın dinar fidye istemiş ve almıştı.[3]
Bu sefer de Musul ve Halep Atabeyi İmamedin Zengi büyük bir orduyla Dımaşk önüne geldi ve kaleyi kuşatma altına aldı. Dımaşk kalesindeki direnişin komutanlığını eski Boriler Dımaşk Atabeyi Tuğtekin'in gulam askeri olan Muinniddin Unur yüklendi. İmameddin Zengi'nin Dımaşk kuşatması birkaç ay başarısız olarak devam etti. Devam etmekte olan Dımaşk kuşatmasının haberi Bağdad'da bulunan Abbasiler halifesi Müsterşid'e erişti. Halife Bağdad'dan bir haberci-elçi ile İmameddin'e Dımaşk Atabeyliği ve Suriye'nin işlerine karışmaktan vazgeçmesini; kuşatmayı kaldırmasını ve Irak'ın yönetimi ile daha yakından ilgilenmesi ile Irak'ı kontrolü altına alması gerektiği hakkından bir talep gönderdi. Halifenin bu talebi İmameddin tarafından bir müddet hasır altı edildi. Fakat bir sonunda Dımaşk kalesini alamayan İmameddin Zengi Dımaşk Atabeyi Şehabeddin Mahmud ile müzakerelere girişti. Bu müzakerelerde İmameddin Zengi'in Dımaşk kuşatmasını kaldırması üzerinde anlaşıldı. Şehabeddin Mahmud kardeşi Behram Şah Zengi'nin bu geri çekilmesinin zayiatsız yapılması için Zengi'ye rehine olarak verildi. Yapılan mütarekeden sonra Zengi ordusuna geri çekilme emrini verdi. Fakat ordusu başında İmameddin Zengi Halep'e gitmekte iken yolu üzerinde bulunan Hums kalesi komutanı ona ordunun şehir içine girmesine izin verilmeyeceğini bildirdi. Buna canı sıkılan Zengi bu sefer Hums kalesini kuşatmaya aldı. Hums kalesi komutanı Dımaşk Atabeyi Şehabeddin Mahmud'dan destek istedi. Şehabeddin Mahmud da en önemli komutanı olan Muiniddin Unur'u Hums'a vali ve kale komutanı olarak gönderdi. İmameddin Zengi de bu komutan ve vali değişmesini uygun görerek kuşatmayı bozarak Halep'e döndü. [2]
1136'da Kırkhan Bin Karaca'nın oğlu Böriler Dımaşk Atabeyliğine Hama şehrini devretti ve buna karşılık da Dımaşk Atabeyliği'ne ait olan Palmira şehrinin egemenliği Kırkhan Bin Karaca'ya devredildi. Şehabeddin Mahmud eline geçirdiği Hama şehri üzerindeki ikta malikane haklarını Emir Muinniddin Unur'a verdi. [2]
Dımaşk Atabeyliği'nin eski Saray Nazırı olan Yusuf Bin Firuz gittikçe Atabeylik idaresinde politik gücünü artırmaktaydı. Fakat onun bu iktidar gücünü artırmasından hoşnutsuz olan Emir Bezvac adlı bir askeri komutan onu öldürttü. Emir Bezvac bundan sonra kendi elinde siyasi güç toplamaya çaba göstererek Dımaşk emiri unvanını aldı. Bu politik ilerlemesini halka kabul ettirmek için de Doğu Akdeniz'de Haçlılar devletlerine karşı bir cihad açtığını ilan etti. Bu cihadın ilk saldırısı olarak Haçlılar Trablus Kontluğuna bir askeri sefer tertip etti. Bu sefer sırasında yapılan ciddi bir çarpışmada Haçlılar Trablus Kontu Pons Dımaşk güçleri tarafından öldürüldü.[2]
Musul Atabeyi ve Halep Atabeyi olan İmammeddin Zengi Haziran 1137'de Böriler Dımaşk Atabeyliği topraklarına karşı yeni saldırılara başladı. Bu saldırıda önce Hums kalesini eline geçirmeyi başardı ve sonra Dımaşk'a yönelip Dımaşk kalesini kuşatma altına aldı. Fakat bu kaleyi eline geçirirse İmameddin Zengi'nin tüm Suriye'yi eline geçireceğinden Haçlılar Kudüs Krallığı kuşkulandı. Kudüs Kralı II. Baudouin Haçlılar ordusu ile Dımaşk'ı kuşatan İmameddin Zengi üzerine Şehabeddin Mahmud'a destek vermek üzere yürüyüşe geçti. Kaledeki Dımaşk Atabeyliği ordusu ile gelmekte olan Haçlılar ordusu arasında sıkışıp mağlup edilip elimine edilmekten korkan İmameddin Zengi Temmuz 1137'de Dımaşk kuşatmasını kaldırarak ordusu ile Halep'e geri çekilmek zorunda kaldı. [2]
Yapılan bir anlaşmaya uyarak Mayıs 1138'de Musul ve Halep Atabeyi İmameddin Zengi Dımaşk'a tekrar geldi; ama bu sefer Dımaşk Atabeyliğinin misafiri idi. İkinci Böriler Dımaşk Atabeyi Tacülmülk Böri'nin dul karısı ve o günkü Böriler Dımaşk Atabeyi olan Şehabeddin Mahmud'un öz annesi olan Zümrüt Hatun ile bir evlilik yaptı. Bu evlilik dolayısıyla Hums şehrinin ve etrafındaki bölgenin yönetimi Zümrüt Hatun'un ceyizi olarak İmamedin Zengi'ye devredildi.[2]
22/23 Haziran 1139 gecesi Böriler Dımaşk Atabeyi Şehabeddin Mahmud sarayında iken üç genç saray mensubu tarafından bir suikasta maruz kaldı ve öldürüldü. Vezir olan Emir Muinniddin Unur bu vahim duruma hemen el koyarak Dımaşk Atabeyliği'nin devamını sağladı. Suikastı yapan üç genç saray mensubu yakalandılar, idam edildiler ve cesetleri kale duvarların astırıldı. Şehabeddin Mahmud'un varisi baba bir küçük kardeşi (Tacülmülk Böri'nin üçüncü oğlu olan) Cemaleddin Muhammed idi. Cemaleddin Muhammed Baalbek'de vali olarak bulunmakta idi. Vezir ona haber göndererek hemen Dımaşk'a gelmesini istedi. İvedilikle Dımaşk'a erişen Cemaleddin Muhammed halka da açık bir cülus töreniyle Böriler Dımaşk Atabeyliği tahtına geçirildi. Bu yeni atabey cülusundan hoşlanmayan ve Dımaşk'ın kendine geçmesini isteyen İmameddin Zengi ordusu ile tekrar Dımaşk üzerine yürüdü. Fakat Vezir Emir Muinniddin Unur şehirde direnişe başlayınca gayet kısa bir kuşatmadan sonra ordusu ile Halep'e geri döndü.[2]
Kaynakça
- ^ Amin Maalouf (çev. Mehmet Ali Kılıçbay), Arapların Gözüyle Haçlı Seferleri, YKY, İstanbul 1998, ISBN 975-545-092-0.
- ^ a b c d e f g Rene Grousset, Histoire des croisades et du royaume franc de Jérusalem - I. 1095-1130 L'anarchie musulmane, Paris 1934.
- ^ Steven Runciman (çev. Fikret Işıltan), Haçlı Seferleri Tarihi: I. Cilt Birinci Haçlı Seferi ve Kudüs Krallığının Kuruluşu, TTKY, Ankara 1998, ISBN 975-16-0678-0.
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Şemsülmülk İsmail |
Böriler Dımaşk Atabeyi 1135-1139 |
Sonra gelen: Cemaleddin Muhammed |