İtalya'nın birleşmesi: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon]

[kontrol edilmemiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

Satır içi

Sayfanın 17.37, 6 Ağustos 2014 tarihindeki hâli

Şablon:Tarihi olay bilgi kutusuİtalya'nın birleşmesi (İtalyanca: Risorgimento; Diriliş ya da Yeniden doğuş), 19. yüzyılda İtalya yarımadasında bulunan birçok devleti toplayıp, tek bir devlet olan İtalya Krallığı'na dönüştürmeye çalışan politik ve sosyal harekettir. Bu dönemin başlangıcı ve sonu için kesin tarihler üzerinde bir uzlaşma olmamasına rağmen, birçok bilim adamına göre süreç 1815'de Viyana Kongresi'yle ve Napolyon'nun hükümdarlığının son bulmasıyla başladı ve 1871'de Roma'nın İtalya Krallığı'nın başkenti olmasıyla son buldu. Bazı terre irredente'ler sürecin İtalya Krallığı'nın I. Dünya Savaşı sonrası Saint-Germain Antlaşması'nın imzalanmasıyla sona erdiğine inanır. Bazı milliyetçilere göre birleşmenin sonlanması 3 Kasım 1918'de Villa Giusti Ateşkesi olduğunu söyler.

Arkaplan

Batı Roma İmparatorluğu'nun çöküşünden sonra Roma İmparatorluğu'nun ili olan İtalya, Ostrogotik Krallığı altında birleşik olarak kaldı ve Lombard Krallığı'nda ve Bizans İmparatorluğu'nda iddialı bir duruş sergiledi. Bizans İmparatorluğu'nun kriz döneminde ve çöküşünde İtalya, kademeli olarak şehir-devlet sistemine geçti. Bu sistem Rönesans'a kadar sürdü ama sonra Erken Modern Dönem'de modern ulus devlet sisteminin yükselmesiyle bu sistem bozulmaya başladı. İtalya, Papalık Devleti dahil, büyük devletler arasındaki - özellikle Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu (sonrasında Avusturya) ve Fransa- ele geçirilmek istenen yer olmuştur. 1300'ler ile 1500'ler arasında İtalyan yazarlar, Dante Alighieri, Francesco Petrarca, Boccaccio, Niccolò Machiavelli ve Francesco Guicciardini gibi yazarlar, yabancı devletlerin hakimiyetine karşı görüşlerini yazmışlardır. Mesela, Petrarca'nın Italia Mia eserinde "İtalyan kalplerinde antik kahramanlık henüz ölü değil" belirtilmiştir. Italia Mia'nın dört cümlesi Niccolò Machiavelli'nin İtalya'yı "barbarlardan kurtararak" birleştirmesini sağlayacak politik lider gösteren The Prince adlı eserinde yer almıştır. Bazı tarihçiler ve bilim adamları İtalya'da bulunan ülkelerin, yabancı hakimiyetine karşı İtalya Birliği'nin kurulması veya Cosimo De Medici and Lorenzo De Medici'nin dış politikalarının ulusal birliğinin müjdecisi olarak yorumlarlar.

@@ 1. satır: / 1. satır: @@
+{{Tarihi olay bilgi kutusu|Tarih = 1815-1871|Olayın Adı = İtalya'nın Birleşmesi<br/>''Risorgimento''|Resim Açıklaması = Milan'ın Beş Günü, 18-22 Mart 1848|Resim = Episodio delle cinque giornate (Baldassare Verazzi).jpg|Yer = [[İtalya]]|Katılanlar = [[İtalyanlar]], [[Sardinya Krallığı]], [[Geçici Milan Hükümeti]], [[San Marco Cumhuriyeti]], [[Sicilya Krallığı]], [[Roma Krallığı]], [[Carbonari]], [[Fransa İmparatorluğu]], [[Kırmızı Gömlekliler]], [[Macar Lejyonu]], [[Güney Ordusu]], [[Merkez İtalya'nın Birleşik Güçleri]], [[İtalya Krallığı]]|Sonuçlar = *[[1820 Devrimleri]]
-{{İtalya tarihi}}
+*[[1830 Devrimleri]]
-'''İtalya'nın birleşmesi''' ([[İtalyanca]]: ''Risorgimento''; Diriliş ya da Yeniden doğuş) 19. yüzyıl ile 20. yüzyılın başlarında [[İtalya]] yarımadasında bulunan devletleri tek bir çatı altında birleştirmeyi amaçlayan siyasi ve sosyal hareket. Bu süreç [[İtalya]]'da [[1848 Devrimleri]] ile başlamış, [[1886]] yılında tamamlanmıştır.
+*[[İtalyan Devletleri'nde 1848 devrimleri]]
+*[[Birinci İtalyan Bağımsızlık Savaşı]]
+*[[İkinci İtalyan Bağımsızlık Savaşı]]
+*[[Binlerin seferi]]
+*[[İtalya Krallığı]]'nın kurulması
+*[[Üçüncü İtalyan Bağımsızlık Savaşı]]
+*[[Roma'nın Ele Geçirilmesi]]
+*[[Roma]], İtalya Krallığı'nın başkenti oldu}}'''İtalya'nın birleşmesi''' ([[İtalyanca]]: ''Risorgimento''; Diriliş ya da Yeniden doğuş), 19. yüzyılda [[İtalya Yarımadası|İtalya yarımadasında]] bulunan birçok devleti toplayıp, tek bir devlet olan [[İtalya Krallığı]]'na dönüştürmeye çalışan politik ve sosyal harekettir. Bu dönemin başlangıcı ve sonu için kesin tarihler üzerinde bir uzlaşma olmamasına rağmen, birçok bilim adamına göre süreç 1815'de [[Viyana Kongresi]]'yle ve Napolyon'nun hükümdarlığının son bulmasıyla başladı ve 1871'de Roma'nın İtalya Krallığı'nın başkenti olmasıyla son buldu. Bazı ''<nowiki>terre irredente'</nowiki>''ler sürecin İtalya Krallığı'nın [[I. Dünya Savaşı]] sonrası [[Saint-Germain Antlaşması]]'nın imzalanmasıyla sona erdiğine inanır. Bazı milliyetçilere göre birleşmenin sonlanması 3 Kasım 1918'de Villa Giusti Ateşkesi olduğunu söyler.
+== Arkaplan ==
-== İtalya yarımadasındaki devletler ==
+[[File:Ostrogothic Kingdom.png|left|thumb|Ostrogotik Krallığı]]
-İtalya [[Antik Roma]] döneminde ilk altın çağını yaşamıştır.  Roma İmparatorluğunun çökmesiyle İtalya'da irili ufaklı devletler ortaya çıkmıştır. [[Venedik Cumhuriyeti]], [[Ceneviz Cumhuriyeti]], [[Papalık Devleti]], [[Lombard Birliği]], [[Napoli Krallığı]] ve [[Floransa Cumhuriyeti]] gibi bu devletler kendi aralarında ve diğer ülkelerle savaşmışlardır. Ayrıca İtalya'nın tarihinde güney bölgesinde kurulmuş Müslüman bir [[Sicilya Emirliği]] dönemi de vardır.
+[[File:Portrait de Dante.jpg|thumb|236x236px|Dante Alighieri]]
+[[Batı Roma İmparatorluğu]]'nun çöküşünden sonra Roma İmparatorluğu'nun ili olan İtalya, Ostrogotik Krallığı altında birleşik olarak kaldı ve Lombard Krallığı'nda ve [[Bizans İmparatorluğu]]'nda iddialı bir duruş sergiledi. Bizans İmparatorluğu'nun kriz döneminde ve çöküşünde İtalya, kademeli olarak [[şehir-devlet]] sistemine geçti. Bu sistem [[Rönesans]]'a kadar sürdü ama sonra [[Erken Modern Dönem]]'de modern [[ulus devlet]] sisteminin yükselmesiyle bu sistem bozulmaya başladı. İtalya, [[Papalık Devleti]] dahil, büyük devletler arasındaki - özellikle [[Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu]] (sonrasında [[Avusturya]]) ve [[Fransa]]- ele geçirilmek istenen yer olmuştur. 1300'ler ile 1500'ler arasında İtalyan yazarlar, [[Dante Alighieri]], [[Francesco Petrarca]], [[Boccaccio]], [[Niccolò Machiavelli]] ve [[Francesco Guicciardini]] gibi yazarlar, yabancı devletlerin hakimiyetine karşı görüşlerini yazmışlardır. Mesela, [[Petrarca]]'nın ''Italia Mia ''eserinde "İtalyan kalplerinde antik kahramanlık henüz ölü değil" belirtilmiştir. ''Italia Mia''<nowiki/>'nın dört cümlesi [[Niccolò Machiavelli]]'nin İtalya'yı "barbarlardan kurtararak" birleştirmesini sağlayacak politik lider gösteren ''The Prince'' adlı'' ''eserinde yer almıştır. Bazı tarihçiler ve bilim adamları İtalya'da bulunan ülkelerin, yabancı hakimiyetine karşı İtalya Birliği'nin kurulması veya Cosimo De Medici and Lorenzo De Medici'nin dış politikalarının ulusal birliğinin müjdecisi olarak yorumlarlar.
-== Birleşme fikrinin başlangıcı ==
-. yüzyılın sonlarında İtalya Fransız etkisi altına girdi. Napolyon’un emrindeki ordular, 1796’da İtalya’ya girerek iki yıl içinde yarımadayı hem işgal etti; hem de Avusturya’yı barış yapmaya zorladı. Milano topraklarını işgal eden Napolyon, ardından Roma’ya yöneldi. Papayı ağır bir tazminat ödemeye mahkum ettikten sonra bu kez de kuzeye, Alpleri aşarak Avusturya’ya girdi. Yine durmadı ve son bir hamleyle 12 Mayıs 1797 tarihinde Venedik’i de işgal etti. Anavatanın tehlikeye düştüğünü gören Avusturya, 18 Ekim 1797 tarihinde Napolyon ile “Compo Formio” antlaşmasını imzaladı.
-[[Viyana Kongresi]] İtalya'nın Fransız işgalinden önce yöneten hanedanlara geri verilmesini öngörüyordu. Böylece [[Papalık Devleti]], [[Sardinya-Piemonte Krallığı]], Toskana Grandüklüğü, Modena Düklüğü ve Lombardiya-Venedik Krallığı tekrar kuruldu. Ancak Carbonari adı verilen gizli dernekler İtalya'nın birleşmesi için çalışmaya başladılar. [[Giuseppe Mazzini]] ve [[Giuseppe Garibaldi]] birleşme hareketinin öncüleri arasında yer alıyorlardı. Ayrıca Sardinya kralı II. Vittorio Emanuele de bu birleşme hareketini destekleyenler arasındaydı.
 [[Kategori:Risorgimento| ]]
 [[Kategori:Ulusal birleşmeler]]
-{{Link SM|de}}
-{{Link SM|es}}