Tat alma: Revizyonlar arasındaki fark

Etkileşimli olarak geçmişe göz at

[kontrol edilmiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

GörselVikimetin

Satır içi

Sayfanın 19.02, 18 Şubat 2014 tarihindeki hâli

Tat alma, beş duyudan biridir. Dile temas eden nesnelerdeki kimyasal maddelerin kemoreseptörler tarafından algılanması sonucu oluşur. Bilimsel anlamda dilin tat alma sistemi ile algıladığı beş temel (ana) tat vardır: tatlı, ekşi, tuzlu, bitter (buruk/acımtırak) ve umami.^[1]^[2]^[3] Bunlara ilaveten biber vb. yiyeceklerin oluşturduğu yanma hissi "acı" olarak tanımlanır ve gündelik kullanımda sıklıkla temel tatlara dahil edilir. Temel tatlar haricinde yağlı, metalik gibi çok çeşitli tat sınıfları mevcuttur.

Aralarında insanın da bulunduğu kara omurgalılarında tat alma, dilde bulunan ve tat tomurcuğu adı verilen organ tarafından gerçekleştirilir.^[4] Balıklarda tat tomurcuğu dudaklarda, yüzgeçlerde ve bazı türlerde kuyrukta bulunur. Kimyasalları algılayan reseptör hücrelerin yaklaşık 50-150'si bir tat tomurcuğunu meydana getirir. Tat tomurcukları dil yüzeyinde gömülü durumdadır ve ağızdaki kimyasallar tat tomurcuğuna tat gözenekleri vasıtasıyla erişir.^[4]

Temel tatlar

Tatlı

Tatlılık, dile temas eden nesnelerde şeker ve bazı diğer maddelerin bulunması sonucu ortaya çıkar. Şekerlemeler, baklava gibi tatlılar ve elma, muz gibi meyveler, ağırlıklı olarak tatlı olan gıdalara örnek verilebilir.

Tuzlu

Tuzluluk, nesnelerde başlıca olarak sodyum iyonları bulunması sonucu ortaya çıkar. Bazı diğer alkali metaller de tuzlu tat verirler.

Ekşi

Ekşilik, nesnelerdeki asit oranına bağlı bir durumdur. Ekşilik, hidroklorik asit baz alınarak ölçülür. Hidroklorik asitin ekşilik indeksi 1'dir. Vişne ve limon ağırlıklı olarak ekşi tada sahip yiyeceklere örnek gösterilebilir.

Bitter

Bitter, buruk veya acımtırak olarak tanımlanabilecek bir tattır. Zaman zaman gıdalara kasıtlı olarak eklenmekle birlikte genellikle hoş olmayan bir lezzet olarak kabul edilir. Bitter tat veren nesnelere örnek olarak limon kabuğu, bira, zeytin ve kahve verilebilir. Doğadaki pek çok zehirli bitki bitter tada sahiptir ve evrim biyologları insanda düşük eşikli (keskin) bir bitter tat alma duyusunun bulunmasının evrimsel avantajları olduğunu düşünmektedir.

Umami

Umami, "lezzetli" anlamına gelen Japonca kökenli bir sözcüktür ve 20. yüzyılda insanın algıladığı ana tatlardan biri olduğu anlaşılmıştır. Umami, şekerli olmayan, etimsi tatları tarif etmek için kullanılır. Ağırlıklı olarak umami tada sahip gıdalara örnek olarak domates, tahıllar ve kuru fasülye verilebilir. Gıda katkısı monosodyum glutamat (MSG), kuvvetli bir umami tada sahiptir.

Kaynakça

^ Nervous System: Taste BBC Science. Erişim: 17 Şubat 2014.
^ Primary tastes Science.Howstuffworks.com. Erişim: 17 Şubat 2014.
^ The sixth basic taste Livescience.com. Erişim: 17 Şubat 2014.
^ ^a ^b "taste bud." Britannica.com. Erişim: 17 Şubat 2014.

Ayrıca bakınız

Aroma

Biyoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] Nervous System: Taste BBC Science. Erişim: 17 Şubat 2014.

[2] Primary tastes Science.Howstuffworks.com. Erişim: 17 Şubat 2014.

[3] The sixth basic taste Livescience.com. Erişim: 17 Şubat 2014.

[Britannica-4] "taste bud." Britannica.com. Erişim: 17 Şubat 2014.

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ 2. satır: / 2. satır: @@
 '''Tat alma''', beş [[duyu]]dan biridir. [[Dil]]e temas eden [[nesne]]lerdeki kimyasal maddelerin ''[[kemoreseptör]]ler'' tarafından algılanması sonucu oluşur. Bilimsel anlamda dilin tat alma sistemi ile algıladığı beş temel (ana) tat vardır: [[tatlı]], [[ekşi]], [[tuzlu]], [[bitter]] (buruk/acımtırak) ve [[umami]].<ref>[http://www.bbc.co.uk/science/humanbody/body/factfiles/taste/taste_animation.shtml Nervous System: Taste] BBC Science. Erişim: 17 Şubat 2014.</ref><ref>[http://science.howstuffworks.com/life/human-biology/taste2.htm Primary tastes] Science.Howstuffworks.com. Erişim: 17 Şubat 2014.</ref><ref>[http://www.livescience.com/17684-sixth-basic-taste.html The sixth basic taste] Livescience.com. Erişim: 17 Şubat 2014.</ref> Bunlara ilaveten [[biber]] vb. yiyeceklerin oluşturduğu yanma hissi "[[acı]]" olarak tanımlanır ve gündelik kullanımda sıklıkla temel tatlara dahil edilir. Temel tatlar haricinde ''yağlı'', ''metalik'' gibi çok çeşitli tat sınıfları mevcuttur.
-Aralarında [[insan]]ın da bulunduğu kara [[omurgalılar]]ında tat alma, [[dil]]de bulunan ve [[tat tomurcuğu]] adı verilen organ tarafından gerçekleştirilir.<ref name="Britannica">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/584034/taste-bud "taste bud."] Britannica.com. Erişim: 17 Şubat 2014.</ref> Balıklarda tat tomurcuğu dudaklarda, yüzgeçlerde ve bazı türlerde kuyrukta bulunur. Kimyasalları algılayan reseptör hücrelerin yaklaşık 50-150'si bir tat tomurcuğunu meydana getirir. Tat tomurcukları dil yüzeyinde gömülü durumdadır ve ağızdaki kimyasallarla tat gözenekleri vasıtasıyla temasa geçer.<ref name="Britannica"/>
+Aralarında [[insan]]ın da bulunduğu kara [[omurgalılar]]ında tat alma, [[dil]]de bulunan ve [[tat tomurcuğu]] adı verilen organ tarafından gerçekleştirilir.<ref name="Britannica">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/584034/taste-bud "taste bud."] Britannica.com. Erişim: 17 Şubat 2014.</ref> Balıklarda tat tomurcuğu dudaklarda, yüzgeçlerde ve bazı türlerde kuyrukta bulunur. Kimyasalları algılayan reseptör hücrelerin yaklaşık 50-150'si bir tat tomurcuğunu meydana getirir. Tat tomurcukları dil yüzeyinde gömülü durumdadır ve ağızdaki kimyasallar tat tomurcuğuna tat gözenekleri vasıtasıyla erişir.<ref name="Britannica"/>
 == Temel tatlar ==