Hadım Süleyman Paşa

Hadım Süleyman Paşa
Osmanlı Sadrazamı
Görev süresi Nisan 1541 - 28 Kasım 1544
Yerine geldiği	Damat Çelebi Lütfi Paşa
Yerine gelen	Damat Rüstem Paşa
Kişisel bilgiler
Doğum	yak. 1470
Ölüm	Eylul 1547 Malkara

Hadım Süleyman Paşa (d. y. 1470 - ö. Eylul 1547, Malkara), I. Süleyman saltanatı döneminde Nisan 1541-28 Kasım 1544 arasında sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamı ve Serdarıdır. İki kez Mısır Valiliği yapmış ve Hindistan'a sefere çıkan ilk Osmanlı Donanması'na komuta etmiştir.

Hayatı

Hadım Süleyman Paşa devşirme olarak saraya geldi. Enderun'dan cikunca hadim akagalar arasina girdi ve önce hazinedarbaşılığa yükseldi. Daha sonra 1523'te Şam Beylerbeyiliği, 14 Haziran 1525'te de Mısır Beylerbeyiliğine atandı. Mısır'da bulunduğu süre zarfında Osmanlı merkezi yönetiminin güçlenmesini ve eyalet gelirinin artmasını sağladi. Portekiz Krallığı tehtidine karşı 1530 yılında Süveyş'te bir donanma kurmaya başladı fakat İran'a şavaş açılınca yeni cepheye destek olmak için padişahın talimatıyla 26 Şubat 1535'te Mısır Beylerbeyiği görevini Deli Hüsrev Paşa'ya bıraktı.

Irakeyn seferi dönüşünde Anadolu Beylerbeyiliğine atandı. 1536 yılında Edirne'ye ulaşan Gucerat Sultanı Bahadır Şah'ın elçisi Osmanlı İmparatorluğu'ndan Portekiz Krallığı'na karşı yardım isteyince Hadım Süleyman Paşa Ocak 1537'de tekrar Mısır Beylerbeyiliğine getirilip İran savaşın sebebiyle sekteye uğrayan Süveyş Donanmasını bitirme görevi aldı.

Şubat 1537'de Bahadır Şah'ın Portekizlilerce öldürülmesinin ardından kendi arzusu üzerine Süveyş Donanması Serdarlığına atandı. Agustos 1538'de Aden'i fetheden Paşa Gucerat kıyılarına cıkarma yaparak Kuka (Gogala) ve Kat kalelerini de Osmanlı topraklarına kattı. Eylül ayında Diu Kuşatması'nı gerçekleştirdi. 1539'da Aden'i ve Zebid'i de içine alacak şekilde Yemen Eyaletini oluşturdu.

Sonra İstanbul'a dönüp Kubbealtı Vezirliğine getirildi. Önce ikinci vezirliğe yükseldi sonra da Nisan 1541'de Sadrazam oldu. Kasım 1544'te zamanında yerine Mısır Beylerbeyiliğine getirilen Deli Hüsrev Paşa, Hadım Süleyman Paşa'nın Mısır Beylerbeyi olduğu sıradaki uygulamaları hususunda suçlamalarda bulununca aralarında tartışma çıktı. Bunun üzerine her iki Paşa da görevlerinden alındı. Hıdım Süleyman Paşa Malkara'ya sürüldü. Hakkında öne sürülen suçlamalardan aklanmasının ardından kısa bir süre sonra Malkara'da öldü.

Birinci Mısır beylerbeyliği dönemi

Portekizlilerin Ümit Burnunu geçip o zamanlarda müslümanların tekelinde bulunan Baharat Yolu ticaretine alternatif bir yol açmaları ve Portekiz Krallığı'nın yeni limanlarda söz sahibi olmak istemeleri İmparatorluğun Doğusunda gerginliği arttırmıştı. Aden Körfezi ve çevresinde seyrüseferin güvenli olması ayrıca Aden ve Yemen'in tam bir Osmanlı hakimiyeti altına girmesi için Hadım Süleyman Paşa, Kanuni Sultan Süleyman'dan bir donanma kurmak için izin istedi. Gelen olumlu cevaba müteakiben 80 parçalık gemi yapılmak üzere gerekli malzemeler süveyş tersanesi istikametine doğru peyderpey 1530-31 yılları içerisinde ulaştırıldı. Lakin bu donanmanın yapımı için ayrılan Mısır Eyaleti vergisi İran'a şavaş açılması sebebiyle bu cepheye kaydırıldığı için Süveyş tersanesindeki donanma projesi bir süreliğine ertelendi.

İran Seferi ve ikinci Mısır beylerbeyiliği

İran Seferi için yerini Deli Hüsrev Paşa'ya bırakan Hadım Süleyman Paşa, Kanuni Sultan Süeyman'ın yanında Irakeyn Seferi'ne katıldı. Sefer dönüşünde Anadolu Beylerbeyiliğine getirildi(1535). Bu sırada Portekiz Krallığının Hindistan'da baskıları sürüyordu. Gucerat sultanı Bahadır Şah, hem hediyelerle Osmanlı Devleti Padişahına ulak göndermişti hem de hazinesini isgâl altındaki ülkesinden daha güvenli Haremeyn bölgesine emaneten 3 adet kalyon ile yola çıkartmıştı. 1536 yılında Bahadır Şah'ın elçisi Edirne'de huzura kabul edildi. Bahadır Şah hem ülkesini işgal eden Türk-Moğol imparatoru Hümâyûn’a hem de Portekiz Krallığı'na karşı yardım istiyordu. Osmanlı İmparatorluğu, Hindistan'daki müslüman devletlerin iç işlerine karışmayı reddetti lakin Portekiz Krallığı'nı orada bir tehtit olarak gördüğünü belirterek bir donanma hazırlığına başlayacaktı. Elçiyle bu görüşme yapıldığında Portekizliler Diu limanını ele geçirmişlerdi bile.

Hadım Süleyman Paşa bu olaylar doğrultusunda Ocak 1537'de tekrar Mısır Beylerbeyiliğine getirildi ve İran seferi dolayısıyla yarım kalan Süveyş Donanmasını bitirmesi için görevlendirildi. Şubat 1537'de Bahadır şah, Portekizlilerce öldürüldü. Haberi Taht-ı Hümayun'a tam bir sene sonra Şubat 1538'de ulaştı. Bunun üzerine Padişah Mısır'a donanma yapımının hızlandırılması talimatını verdi. Ayrıca Bahadır Şah'ın varisi olmadığı için Gucerat'ta veraset kavgaları baş göstermişti. Bunun üzerine Kanuni Sultan Süleyman bahadır Şah'ın elçi yolladığı sırada Mekke'ye 3 kalyonla gönderdiği Gucerat devlet hazinesini Payitaht'a getirmeye karar verdi. Önce İskenderun'a getirilen hazine Salih Reis gözetiminde İstanbul'a getirilecekti. Bu nakliyat haberini alan Cenevizli amiral Andrea Dorya, Salih Reis’in filosunu zaptetmeye çalıştıysa da Barbaros Hayreddin Paşa’nın müdahale etmesi üzerine emeline ulaşamadı.

Donanma hazırlığı hem yeni gemilerin yapımıyla hem de eski gemilerin toplarla takviye edilmesiyle sürüyordu. Bu sırada Venedik Cumhuriyeti ile Osmanlı Devleti'nin arası bozulduğu için İskenderun'da ve İstanbul'da venedik ticaret gemilerine el konulmuş ve mürettebatı da esir edilmişti. Hadım Süleyman Paşa bazı mürettebatı donanmayı güçlendirmek için sefere beraberinde götürdü.

Aden Seferi

2000'i yeniçeri olmak üzeri 9000 asker bulunduran ve toplamda diğer mürettebatla sayısı 20000'i bulan donanma, Serdarı Hadım Süleyman Paşa önderliğinde 13 Haziran 1538'de Süveyş'ten hareket etti. Bu sıralarda Kanuni Sultan Süleyman Boğdan'a Hayrettin Barbaros Paşa da Preveze'ye gideceklerdi. Tur'da bulunan 30 gemi de donanmaya katıldıktan sonra Temmuz ayının ortasında tüm donanma Cidde'de toplandı. 3 Ağutos 1538'de ise donanma Aden Limanı'na demirledi. Portekiz Krallığı'na daha yakın olan Aden Emiri Amir Bin Davud önce Süleyman paşa tarafından gemisine çağrıldı. Zamanın kroniklerine bakılacak olursa da önceden hasta askerlerin tedavisi bahanesiyle hasta olmayan askerler de sehire sokulmuş ve onlara refakatçi olarak da askerler Aden'e girmişlerdi. Aden Emiri Süleyman Paşa'nin gemisine 4 önemli adamıyla geldiğinde tutklandı ve asılarak idam edildi. Bu sırada top atışı ile işaret verildi. Hem limandaki donanmada bulunan askerler hem de içeriye hasta olarak ve refakatçi olarak girmeyi başaran 500 silahlı asker Aden'i işgal ettiler. Şehir yağmalandı. Ganimet Süleyman Paşa'nın emriyle toplanıp haznedarına teslim etti. 16 gün Aden'de kalıp sukûneti sağadıktan sonra Behram Bey'i ve 500 askeri burada bırakarak Hindistan'a doğru yola koyuldu.

Hindistan Seferi ve başarısızlık

19 Ağustos 1538'de Aden'den demir alan Hadım Süleyman Paşa Serdarlığındaki Osmanlı donanması 2 Eylül'de Diu'nun 100 mil açıklarında demirledi. Ayın 4'ünde ise limana yakın bir yerde demirledi. Ayın 7'sinde patlak veren fırtınada donanma hasar gördü. Gemilerin tamiri için diu'ya 20 mil mesafedeki Madresabat(Caffarâbâd) limanına demirledi. Burada yaklaşık 3 hafta kaldı. Bu sure zarfında hem Diu limanına gelen Portekiz yardım gemilerini engelleyememiş olacaktı hem de Portekizlilere hazırlık için 3 hafta daha vermiş olacaktı. Ayrıca Madresebad'a demirlerken 4 gemi haliçte karaya oturdu. Yüklerin bir kısmı döküldü. Bunların içinde at eyeri de vardı. Bu durum yerel yöneticilerce türklerin kendi ülkelerini de istila edeceklerine yoruldu. Bu olaydan sonra yerel yönetimlerin erzak ve at destekleri sekteye uğrayacaktı. Hindistandaki yerel yöneticilere varmadan önce destekleri için mektuplar yollayan Süleyman paşa, hem bu son olaya yüzünden hem de daha önce izlediği politikalar sebebiyle çok fazla destek göremedi. Bu durumun, kroniklerde ve günümüz tarihçilerinin görüşlerinde birleştiği üzere Hadım Süleyman Paşa'nın Başta Aden Emiri'ni idam etmesi gibi güven vermeyen politikalarından kaynaklandığı söylenebilir. Nitekim bu sert tavırların yenilgiyi kabul ederek boynunda urgan ile teslim olan Zebid Beyi Nâhuda Ahmed'i idam ettirmesi ve Zebid'den geri dönüş yolunda 140 Portekizli esirin idam edilmesi Paşa'nın yönetim tarzının saldırgan olduğunun bir başka göstergesidir. Hindistan'ı kusatması için Diu limanını bir üs olarak kullanması gerektiğinin bilincinde olduğu düşünüldüğünde Hadım Süleyman Paşa'nın daha fazla müttefik edinmesi için daha ılımlı bir politika güdmesi gerektiği genel kabül görmektedir. Bölgedeki Türk devletleri Hadım Süleyman Paşa'nın askerlerle topraklarından geçmelerini bir tehtid olarak görmüş mümkün mertebe desteklerini belli etmeden de olsa geciktirerek ya da tam bir karşı duruşla esirgemişlerdir.

İstanbul yılları ve ölümü

Hindistan seferinden sonra donanmayı Cidde'ye 31 Mart 1539'da geldi. Ertesi gün karaya çıktı ve şehrin dışına çadır kurdu. Ayın 7'sinde donanmayı Süveyş'e yollayan Paşa kara yoluyla Mekke'ye hacca gitti. Sonra Mayısta Mısır'a geri döndü. İstanbul'dan gelen emirle Divan-ı Hümayun'a rapor vermek üzere Kasım ayında İstanbul'a döndü. İstanbul'da Kubbealtı Vezirliğine getirildi. Önce ikinci vezirliğe yükseldi.

Sonra da Nisan 1541'de Sadrazam oldu. Kanuni Suleyman'in 1541 Macaristan seferi sirasinda ulkenin dogu sinirini korumak hedefiye Tokat bolgesinde Artukabada'a gonderildi. Daha sonraki Istolni-Belgrad seferinde ise Kanuni'nin maiyetinde bulundu. 28 Kasım 1544'te Padişah Huzurdayken Divan'da eski Mısır Beylerbeyi Deli Hüsrev Paşa ile tartıştılar ve hatta hançerler çekildi. Bunun üzerine Kanuni Sultan Süleyman ikisini de görevden aldı.

Hadım Süleyman Paşa Malkara'ya sürüldü. Daha sonra hakkında ortaya atılan iddialar yalanlandığından kısa bir süre sonra Eylül 1547'de Malkara'da hayatını kaybetti.

Ayrıca bakınız

• Diu Kuşatması
• I. Süleyman
• Yükseliş Dönemi Osmanlı Sadrazamları listesi

Dış bağlantılar

• Danişmend, İsmail Hâmi, (1961) Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul:Türkiye
• Mehmed Süreyya (haz. Nuri Akbayar) (1996), Sicill-i Osmani, İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları ISBN:975-333-0383 C.1II say.78-79 [1]
• ASlan, Adnan, "Süleymn Paşa (Hadım)", (1999) Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, İstanbul:Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık A.Ş. C.2 s.567-668 ISBN:975-08-0072-9
• Kerr, R. ve F.A.Eden, (1972) Particular relation of the expedition of Solayman Pasha from Suez to India against the portuguese at Diu, Edinburg. (İngilizce)

Önce gelen: Damat Çelebi Lütfi Paşa

Osmanlı Sadrazamı Nisan 1541 - 28 Kasım 1544

Sonra gelen: Damat Rüstem Paşa