Çok fazlı uyku

Çok fazlı uyku, Da Vinci uykusu veya süper insan uykusu günlük uyku süresini 2-5 saate düşürmeyi amaçlayan bir uyku modeli. Uykunun gün içinde 20-25 dakikalık kısa parçalara bölünmesiyle gerçekleştirilmektedir.

ÇFU’ya uyum süreci fiziksel olarak çok zor olan 1-2 haftalık geçiş dönemi gerektirir. Birbirinden bağımsız kişilerin tecrübelerine göre biliş ya da uyanıklık seviyesinde herhangi bir düşüş olmadığı, aksine birkaç saatlik uykunun bir gün için yeterli olduğu iddia edilmektedir. Öte yandan ÇFU birçok insanın hoşuna gitmiyor gibi görünen aşırı bir program gerektirmektedir.

ÇFU üzerine az sayıda düzenli bilimsel araştırma yapılmaktadır. Birçoğu, bağımsız deneyimcilerin iddialarına dayanmaktadır.

Teori

Düzenli “tek fazlı” uyku birçok aşamadan oluşur. Bazıları doğal oluşumunda gerekli olmayan süreler içerir. ÇFU savunucuları, öncelikli uyum sürecinin kontrol altına alınmasıyla beyinin hayati uyku sürecine daha hızlı gireceğini iddia etmektedir. Bir kez nasıl uyum sağlanacağı öğrenildiği zaman, sadece kısa süreli uykularla rahat ve yeterli miktarda uyku alınabilecektir.

Denizde uzun süre geçirmek zorunda olan bot yarışçıları uyuma tehlikesinden kurtulmak için benzer bir teknik kullanırlar. Astronotlar da kriz dönemlerinde benzer stratejiler kullanırlar. NASA ve ABD ordusunda –özellikle Deniz Kuvvetlerinde- ÇFU’ya büyük önem verilmektedir.

Deney

Claudio Stampi’den alınan mevcut ÇFU kullanıcıları ve bilimsel kanıtların iddiasına göre yorgunluğun çoğu yaklaşık 10 günlük bir program ile atlatılabilecek ve 14 günlük bir programla tamamen ortadan kalkacaktır. Ancak testlere katılanlar sık sık uyuyakalmakta ve uyum süreci tamamen başarıya ulaşamamaktadır. 14. gün sonunda hala yorgun kalmakta ve bir çoğu deneyi bırakmaktadır. Deneyi bırakmayanlar ise 19. günün sonunda bu deneyin sonucunu almakta ve yaşam tarzı haline getirmektedir. Steve Pavlina da bu deneyi 14. günde bırakmak istemiştir.

Mekanizma

Claudio Stampi’nin kitabına (“Why We Nap: Evolution, Chronobiology and Functions of Polyphasic and Ultrashort Sleep”) göre, uykusuzluk durumunda, ÇFU ölçümleri tek fazlı uyku ile kıyaslandığında hafızayı ve analitik yetenekleri kullanmada artışa sebep olduğunu göstermektedir (ancak serbest uyku düzeninin sadece %12 kadarı karşılaştırabilmiştir). Stampi’ye göre, böyle bir uyum programına alışılmışın dışında bir evrimsel eğilim gelişimi getirir. Stampi ÇFU ile ilgili olarak, ÇFU’ya uyumdan binlerce yıl önceki atalarımızca tercih edilen uyku olduğu şeklinde bir hipotez üzerinde durmaktadır.

ÇFU uyumunun uyku kalıplarını nasıl etkilediği ile ilgili iki ekol vardır. Bir ekol REM uykusunun (rüyaları gördüğünüz ve hatırladığınız zamanki uyku) en önemli aşama olduğunu ve vücudun bir gün içinde birkaç kez bu aşamaya ihtiyaç duyduğunu böylece her bir kısa uyku sürecinde REM’in tamamının ÇFU kullanarak uyuyanlarca alındığını iddia etmektedir. Diğer ekol ise vücudun farklı uyku parçalarında farklı uyku seviyelerine girdiğini (bazen REM, bazen derin uyku) iddia eden bu programın kullanıcı üzerinde daha önemli olan aşamaların tespiti için araştırmalar yapmaktadır.

ÇFU savunucuları arasında popüler olan görüş REM uykusunun önemli olduğu görüşüdür. Belki de bunun sebebi bazı uyku teorilerinin REM’in genel olarak bilincin yenilenmesini etkileyen uyku olduğunu iddia ediyor olmasıdır. Yine de REM uykusunun rolü son yıllarda tartışılmaktadır. Kaynaklara göre REM uykusunun uyku sürecinin en önemli aşaması ya da sağlık için gerekli olduğu görüşü belirsiz olsa da REM’den mahrum bırakılmanın farelerin 3-8 hafta arasında ölümüne sebep olması, aşırı REM alan insanların baskı yaşadığı ve monoamine oxidase engelleyicilerinin REM uykusunda tamamen ortadan kalkması, hala MAOI alan hastaların herhangi kesin bir bilişsel zararı olduğunu göstermemektedir (Siegel 2001).