Çilov Adası
| Çilov adası | |
|---|---|
 |
Çilov Adası, Hazar Denizi'ndeki Abşeron Takımadaları'nda bir adadır.
Genel bilgi[değiştir | kaynağı değiştir]
Çilov Adası, Hazar Denizi'nde Azerbaycan'a ait bir adadır, yüzölçümü 11,5 km²'dir. Bu ada Abşeron boğazının 25 km uzaklıkta ve Bakü'nün 100 km doğusunda yer almaktadır. Pirallahi Adası ile arasında 60–70 km'lik bir deniz yolu (boğaz) bulunmaktadır. 4,5 km uzunluğunda ve 3,3 km genişliğindedir. Adanın hakimiyetinde kumlu ve çakıllı topraklar bulunur ancak bölge tamamen deniz kumu ve deniz kestanesi ile kaplıdır. En yüksek yeri 8 metredir. Kıyılar çok girintili çıkıntılıdır. Urunos yarımadası kuzeybatıda, Güney Dil burnu ise güneybatıda yer alır. Çilov Adası, Azerbaycan'ın en doğu noktasıdır.
İklim[değiştir | kaynağı değiştir]
Bitki örtüsü yarı çöl bitkilerinden oluşur. Hazri olarak bilinen kuzey rüzgarları karakteristiktir. Bölge kuru subtropikal bir iklime sahiptir. Rüzgarlar genellikle sonbahar-kış mevsiminde görülür. Nispeten sakin dönem Mayıs-Ağustos aylarında gerçekleşir. Kıyılarında donma olmaz. Bölgede deniz suyunun yıllık ortalama sıcaklığı 14-15 derece, kış ve yaz sıcaklıkları sırasıyla 6-7; 23–24 derecedir. Hazar Denizi'ndeki yüzey akıntıları siklonik girdaplar oluşturur. Çilov Adası ile Petrol Taşları arasında siklonik girdaplar daha da fazladır. Deniz suyu tuzluluğunun yıllık ortalama değeri ‰12'dir. Ada Abşeron Yarımadası'na özgü 150–200 mm yağış almaktadır. Son zamanlarda buraya 35 bin ağaç ve 500 gül fidanı dikildi. Yöre halkı küçük bahçelerinde zor da olsa incir, nar, kiraz, fındık ve hatta akasya ağaçları yetiştiriyor. Zor olmasının nedeni, bölgenin kumlu olması nedeniyle bitki yetiştirmek için daha fazla suya ihtiyaç duyulmasıdır.
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
Yerleşim ağırlıklı olarak adanın doğusundaki Çilov isimli yerleşim yerindedir. Yerleşime 1949 yılında şehir tipi yerleşim statüsü verilmiştir. Ocak 2008 verilerine göre nüfusu 791 kişidir. Başta üretimin yüksek olduğu farklı zamanlarda adanın nüfusu 2400 kişiydi. Yerleşmede 131 numaralı okul ve 50 kişilik anaokulu faaliyet göstermektedir. 2010 yılında küçük bir oyun parkı açılmıştır. Ayrıca bir sağlık merkezi bulunmaktadır. Evlerin arka bahçelerinde az miktarda meyve ağacı ve üzüm fidanı vardır bunun yanında çiftlik hayvanları, koyun, keçi, tavuk besleniyor. Deniz suyunun arıtılması sayesinde su ihtiyacı karşılanıyor. Bu şekilde su ihtiyacının tamamını karşılamak mümkün olsa da adaya su gemilerle getiriliyor.
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Rus amiral Mark Voijonic, Hazar Denizi'ne yaptığı 1781 seferi sırasında adayı ziyaret etti.[1][2] 1950'lerde, doğu kesiminden Bakü'nün hava savunmasının organize edildiği adada bir hava savunma askeri birliği bulunuyordu. Bu amaçla C75 uçaksavar füze kompleksi adaya yerleştirildi.
Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Tarihsel olarak Çilov, Çilov-Şahilan olarak da anılırdı. Ronis adı ise Persler tarafından verilmiştir.[3] Jiloy ismi Ruslara aittir. Bu, bir Don Kazak olan Stepan Razin'in bir süre bu adaya yerleşmesi ve kıyı bölgelerine soygun baskınları düzenlemesiyle haklı çıkarılıyor. Rus Hidrograf F.I. Soymonov bu ada hakkında bilgi verdi. 1763 yılında yazdığı kitabında şöyle yazar: "Körfezin sonunda Jiloy adası vardır. Orada yerleşim belirtisi yok. Ancak Stepan Razin bir süreliğine buraya yerleşti." Başka bir varsayıma göre ise kelimenin telaffuz sırasında şeklinin kaybolması sonucu Jiloy olarak telaffuz edilmiştir.
Ekonomisi[değiştir | kaynağı değiştir]
Bölge ağırlıklı olarak petrol ve doğal gaz kaynakları bakımından zengindir. Buranın tahsisi 1948 yılında başlamıştır. Büyük ölçekli madencilik 1952'de başladı. Çilov Adası ve sahanlık alanlarında bugüne kadar 115 adet kuyu açılmış ve üretilmiştir (2010 yılındaki bilgilere göre sadece 31 adet kuyu faaliyettedir). 2010 yılına kadar toplam üretim 4,81 milyon ton olarak gerçekleşti. Ortalama günlük üretim 80 ton. Üretim, SOCAR üretim birliğinin 28 Mayıs petrol ve gaz çıkarma departmanı tarafından gerçekleştiriliyor. Çıkarılan petrol, su altı boru hatlarıyla Dubendi limanına ulaştırılıyor. 2010 yılında toplam 5.198.519 ton petrol üretilmiştir. 2011 yılının 4 aylık döneminde gaz üretimi 1885618 m³ olmuştur. Nüfus ağırlıklı olarak petrol çıkarma alanlarında çalışmaktadır. Burada adanın kireç ihtiyacını karşılayan küçük bir fırın faaliyet göstermektedir. İnşaat malzemeleri ana karadan ithal edilmektedir.
Turizm[değiştir | kaynağı değiştir]
Çilov Adası'nın ziyaret edilecek yerleri vardır. Burada halk arasında "Urnos" adı verilen bir yer vardır, uzun bir buruna benzediği için bu ad verilmiştir. Çoğunlukla yaz aylarında öğrenciler piknik ve gezi için oraya giderler. Ayrıca geçmişi 1800 yılına kadar uzanan bir deniz feneri de bulunmaktadır.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Oil exploration in Azerbaijan". 4 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2015.
- ^ "Rear Admiral Count Mark Voynovich". 23 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2015.
- ^ "Острова Апшеронского полуострова". 15 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2015.