Çevresel görüş

Vikipedi, özgür ansiklopedi
İnsan gözünün periferik görüşü
İnsan gözünün görüş alanı

Çevresel görüş veya dolaylı görme, sabitlenme noktasının dışında, yani bakışın merkezinden uzakta veya geniş açılardan bakıldığında "gözün köşesi" içinde (veya dışında) meydana gelen görmedir. Görme alanındaki alanın büyük çoğunluğu çevresel görüş kavramına dahildir. Uzak periferik görüş, görsel alanın kenarlarındaki alanı ifade etmektedir, orta periferik görüş, orta eksantriklikleri ifade etmektedir ve bazen para-merkezi olarak adlandırılan yakın-periferik görüş, görsel alanın bitişiğinde bulunmaktadır.

Sınırlar[değiştir | kaynağı değiştir]

İç sınırlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Çevresel görüşün iç sınırları, bağlama bağlı olarak çeşitli şekillerde tanımlanabilmektedir. Günlük dilde "çevresel görüş" terimi, teknik kullanımda "uzak çevresel görüş" olarak adlandırılan şeye atıfta bulunmak için sıklıkla kullanılmaktadır. Bu, stereoskopik görüş aralığının dışındaki görüştür. Merkezde 60° yarıçaplı veya 120° çapında bir daire ile sınırlandırılmış, sabitleme noktasının, yani kişinin bakışlarının yönlendirildiği noktanın etrafında ortalanmış olarak düşünülebilir.[1] Bununla birlikte, yaygın kullanımda, çevresel görüş, yarıçapı 30° veya çapı 60° olan bir dairenin dışındaki alanı da ifade edebilir.[2][3] Fizyoloji, oftalmoloji, optometri veya genel olarak görme bilimi gibi görme ile ilgili alanlarda, çevresel görüşün iç sınırları, merkezi retinanın çeşitli anatomik bölgelerinden biri, özellikle fovea ve makula açısından daha dar bir şekilde tanımlanmaktadır.

Fovea, merkezi retinada, görme alanının 5°'sine karşılık gelen, çapı 1,5 mm olan koni şeklinde bir çöküntüdür.[4][5] Foveanın dış sınırları mikroskop altında, OCT veya mikroskobik MRI gibi mikroskobik görüntüleme teknolojisi ile görülebilmektedir. Göz muayenesinde olduğu gibi (oftalmoskop veya retina fotoğrafçılığı kullanılarak), göz bebeğinden bakıldığında, foveanın sadece orta kısmı görülebilmektedir. Anatomistler buna klinik fovea adını vermektedirler ve 1 derecelik görme alanına karşılık gelen 0,35 mm çapında bir yapı olan anatomik foveolaya karşılık geldiğini söylemektedirler. Klinik kullanımda, foveanın merkezi kısmı tipik olarak basitçe fovea olarak adlandırılmaktadır.[6][7][8]

Görme keskinliği açısından, "foveal görme", retinanın en az 20/20 (6/6 metrik veya 0.0 LogMAR; uluslararası 1.0) görme keskinliğinin elde edildiği kısmını kullanan görme olarak tanımlanabilir. Bu, görsel alanın 1,5°'sini temsil eden 0,5 mm çapında foveal avasküler bölgenin kullanılmasına karşılık gelmektedir. Genellikle mükemmel daireler olarak idealize edilmesine rağmen, retinanın merkezi yapıları düzensiz ovaller olma eğilimindedir. Bu nedenle, foveal görme, görme alanının merkezi 1.5-2°'si olarak da tanımlanabilir. Fovea içindeki görme genellikle merkezi görme olarak adlandırılırken, fovea dışındaki ve hatta foveola dışındaki görme periferik veya dolaylı görme olarak adlandırılmaktadır.

Parafovea olarak bilinen, foveayı çevreleyen halka şeklindeki bir bölge, bazen parasantral görme adı verilen bir ara görme biçimini temsil etmek için alınmaktadır.[9] Parafovea, görme alanının 8°'sini temsil eden 2,5 mm'lik bir dış çapa sahiptir.[10][11]

Retinanın bir sonraki daha büyük bölgesi olan makula, en az iki gangliyon katmanına (sinir ve nöron demetleri) sahip olarak tanımlanmaktadır ve bazen merkezi ve periferik görme sınırlarının tanımlanması olarak alınmaktadır (ancak bu tartışmalıdır).[12][13][14][15] Makula boyutuna ilişkin tahminler farklılık göstermektedir, çapının 6° – 10° (1,7 – 2,9 mm'ye karşılık gelmektedir), 17°'ye kadar görüş alanı (5,5 mm) olduğu tahmin edilmektedir.[4][11][16][17] Terim, merkezi görüşün kaybolduğu ileri yaşlardaki yaygın maküler dejenerasyon aracılığıyla halk arasında aşinadır. Göz muayenesinde olduğu gibi, bakıldığında makulanın sadece orta kısmı görülebilir. Anatomikler tarafından klinik makula (ve klinik ortamda basitçe makula) olarak bilinen bu iç bölgenin anatomik foveaya karşılık geldiği düşünülmektedir.[18]

30° yarıçapta yakın ve orta çevresel görüş arasındaki ayrım çizgisi, görsel performansın çeşitli özelliklerine dayanabilmektedir. Görme keskinliği 30° eksantrikliğe kadar sistematik olarak azalmaktadır: 2°'de keskinlik foveal değerin yarısıdır, 4°'de üçte bir, 6°'de dörtte bir vb. 30°'de foveal değerin on altıda biridir.[19] O andan itibaren düşüş daha diktir.[20][21] (Bazı ders kitaplarında veya bu makalenin önceki sürümlerinde söylendiği gibi, değerin her 2°'de yarıya indirildiğini söylemek yanlış olmaktadır.) Renk algısı 20°'de güçlü, 40°'de zayıftır.[15][22] Karanlığa uyarlanmış görüşte, ışık hassasiyeti, sadece 18°'de zirve yapan çubuk yoğunluğuna karşılık gelmektedir. 18°'den merkeze doğru çubuk yoğunluğu hızla azalmaktadır. Merkezden 18°'den itibaren, çubuk yoğunluğu, iki tümsek ile sonuçlanan farklı bükülme noktalarına sahip bir eğride daha kademeli olarak azalmaktadır. İkinci tümseğin dış kenarı yaklaşık 30°'dir ve iyi gece görüşünün dış kenarına tekabül etmektedir.[23][24]

Dış sınırlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Görsel alanın şeklinin ve boyutunun klasik görüntüsü[25]

Çevresel görüşün dış sınırları, bir bütün olarak görsel alanın sınırlarına karşılık gelmektedir. Tek bir göz için, görme alanının kapsamı (kabaca), her biri sabitleme noktasından, yani bakışın yönlendirildiği noktadan ölçülen dört açı cinsinden tanımlanabilir. Dört ana yönü temsil eden bu açılar, 60° yukarı, 60° nazal (buruna doğru), 70–75° aşağı ve 100-110° (burundan uzağa ve şakağa doğru) şeklindedir.[25][26][27][28][29] Her iki göz için birleşik görme alanı dikey olarak 130–135° ve yatay olarak 200–220°'dir.[25][30][31][32]

Özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Merkezi görüşü korurken çevresel görüşün kaybı tünel görüşü olarak bilinmektedir ve çevresel görüşü korurken merkezi görüşün kaybına merkezi skotom denilmektedir.

İnsanlarda çevresel görüş, özellikle detay, renk ve şekli ayırt etmede zayıftır. Bunun nedeni, retinadaki reseptör ve ganglion hücrelerinin yoğunluğunun merkezde daha büyük ve kenarlarda en düşük olması ve ayrıca görsel korteksteki temsilin foveadakinden çok daha küçük olmasıdır. Reseptör hücrelerinin retina boyunca dağılımı, iki ana tip olan çubuk hücreler ve koni hücreleri arasında farklıdır. Çubuk hücreler, yakın çevrede (18° eksantriklikte) renk ve yoğunluktaki tepe noktasını ayırt edemezken, koni hücre yoğunluğu en merkezde, foveadaise en yüksektir. Bunun, çevrede temsil edilen konilerin eksikliği olduğu anlamına gelmediğine dikkat edilmesi gerekmetedir; renkler çevresel görüşte ayırt edilebilir.

Titreme füzyon eşikleri çevreye doğru düşmektedir, ancak bunu diğer görsel işlevlerden daha düşük bir oranda yapmaktadır; bu nedenle çevre, titremeyi fark etmede göreceli bir avantaja sahiptir. Periferik görme de hareketi algılamada nispeten iyidir.

Koni hücreleri düşük ışık seviyelerinde hassasiyetten yoksun olduğundan, karanlıkta (skotopik görüş) merkezi görüş nispeten zayıftır. Foveadan daha uzakta yoğunlaşan çubuk hücreleri, düşük ışıkta koni hücrelerden daha iyi çalışmaktadır. Bu, çevresel görüşü geceleri zayıf ışık kaynaklarını (soluk yıldızlar gibi) tespit etmek için kullanışlı hale getirmektedir. Bu nedenle, pilotlara geceleri uçakları taramak için çevresel görüşü kullanmaları öğretilmektedir.

Foveal ve çevresel görme arasındaki ayrımlar, görsel korteksteki ince fizyolojik ve anatomik farklılıklarda yansıtılmaktadır. Farklı görsel alanlar, görsel alanın farklı bölümlerinden gelen görsel bilgilerin işlenmesine katkıda bulunmaktafıt ve interhemisferik fissürün (beyin iki yarımküresini ayıran derin bir oluk) kıyıları boyunca yer alan görsel alanların bir kompleksi, çevresel görüşle ilişkilendirilmiştir. Bu alanların çevredeki görsel uyaranlara hızlı tepki verme ve yerçekimine göre vücut pozisyonunu izleme için önemli olduğu öne sürülmüştür.[33]

İşlevleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Çevresel görüşün ana işlevleri şunlardır:[34]

  • foveal görüş hattı ile odaklanmaya gerek kalmadan iyi bilinen yapıların ve formların tanınması
  • benzer formların ve hareketlerin tanımlanması (Gestalt psikolojisi yasaları)
  • detaylı görsel algının arka planını oluşturan duyumların iletilmesi

Aşırı çevresel görüş[değiştir | kaynağı değiştir]

Geniş açılardan bakıldığında, korneadaki optik kırılma nedeniyle iris ve gözbebeği izleyiciye doğru dönmüş gibi görünmektedir. Sonuç olarak, göz bebeği 90°'den büyük açılarda hala görülebilmektedir.[35][36]

Retinanın koni açısından zengin kenarı[değiştir | kaynağı değiştir]

Retinanın kenarı büyük bir konsantrasyonda koni hücreleri içermektedir. Retina, üst burun 45° kadranda (gözbebeğinden burun köprüsüne doğru) en uzağa uzanmaktadır ve görme alanının en büyük genişliği ters yönde, alt temporal 45° kadranda uzanmaktadır. Görme alanının bu uç kısmındaki görmenin, muhtemelen tehdit algılama, optik akış, renk sabitliği veya sirkadiyen ritim ölçümü ile ilgili olduğu düşünülmektedir.[37]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Sardegna, Jill; Shelly, Susan; Rutzen, Allan Richard; Scott M Steidl (2002). The Encyclopedia of Blindness and Vision Impairment. Infobase Publishing. s. 253. ISBN 978-0-8160-6623-0. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014. 
  2. ^ Grosvenor, Theodore; Grosvenor, Theodore P. (2007). Primary Care Optometry. Elsevier Health Sciences. s. 129. ISBN 978-0-7506-7575-8. 9 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2014. 
  3. ^ Bhise, Vivek D. (15 Eylül 2011). Ergonomics in the Automotive Design Process. CRC Press. s. 68. ISBN 978-1-4398-4210-2. 9 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014. 
  4. ^ a b 1 mm = 3.436°
  5. ^ Millodot, Michel (30 Temmuz 2014). Dictionary of Optometry and Visual Science. Elsevier Health Sciences UK. s. 250. ISBN 978-0-7020-5188-3. 9 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014. 
  6. ^ Small, Robert G. (15 Ağustos 1994). The Clinical Handbook of Ophthalmology. CRC Press. s. 134. ISBN 978-1-85070-584-0. 9 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2014. 
  7. ^ Peyman, Gholam A.; Meffert, Stephen A.; Chou, Famin; Mandi D. Conway (27 Kasım 2000). Vitreoretinal Surgical Techniques. CRC Press. ss. 6-7. ISBN 978-1-85317-585-5. 9 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2014. 
  8. ^ Alfaro, D. Virgil (2006). Age-related Macular Degeneration: A Comprehensive Textbook. Lippincott Williams & Wilkins. s. 3. ISBN 978-0-7817-3899-6. 9 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2014. 
  9. ^ Colman, Andrew M. (2009). A Dictionary of Psychology. Oxford University Press. s. 546. ISBN 978-0-19-953406-7. 9 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014. 
  10. ^ Swanson, William H.; Fish, Gary E. (1995). "Color matches in diseased eyes with good acuity: detection of deficits in cone optical density and in chromatic discrimination". Journal of the Optical Society of America A. 12 (10): 2230. doi:10.1364/JOSAA.12.002230. ISSN 1084-7529. 
  11. ^ a b Polyak, S. L. (1941). The Retina. Chicago: The University of Chicago Press. 
  12. ^ Morris, Christopher G. (1992). Academic Press Dictionary of Science and Technology. Gulf Professional Publishing. s. 1610. ISBN 978-0-12-200400-1. Erişim tarihi: 29 Kasım 2014. 
  13. ^ Landolt, Edmund (1879). Swan M.Burnett (Ed.). A Manual of Examination of the Eyes. D.G. Brinton. s. 201. Erişim tarihi: 29 Kasım 2014. 
  14. ^ Johnston, J. Milton (1892). Eye Studies; a Series of Lessons on Vision and Visual Tests. Johnston. s. 56. Erişim tarihi: 29 Kasım 2014. 
  15. ^ a b Strasburger, Hans (2019). "Seven myths on crowding and peripheral vision". PeerJ Preprints. 6:e27353. 8 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2021. 
  16. ^ Oyster, Clyde W. (1999). The Human Eye, Structure and Function. Sunderland, Mass.: Sinauer Associates. ISBN 0-87893-645-9. ; sizes based on data of Polyak, Oesterberg, and Curcio.
  17. ^ Gupta, AK.; Mazumdar, Shahana; Choudhry, Saurabh (2010). Practical Approach to Ophthalmoscopic Retinal Diagnosis. Jaypee Brothers Publishers. s. 4. ISBN 978-81-8448-877-7. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014. [ölü/kırık bağlantı]
  18. ^ Alfaro, D. Virgil; Kerrison, John B. (4 Eylül 2014). Age-Related Macular Degeneration. Wolters Kluwer Health. ss. 36-7. ISBN 978-1-4698-8964-1. 9 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2014. 
  19. ^ The decline is according to E2/(E2+E), where E is eccentricity in degrees visual angle, and E2 is a constant of approximately 2°. An E2 value of 2° results from Anstis’s (1974) Figure 1, with the foveal value assumed to be standard 20/20 acuity.
  20. ^ Anstis, S. M. (1974). "A chart demonstrating variations in acuity with retinal position". Vision Research. 14: 589-592. doi:10.1016/0042-6989(74)90049-2. 
  21. ^ Besharse, Joseph C.; Bok, Dean (2011). The Retina and Its Disorders. Academic Press. s. 4. ISBN 978-0-12-382198-0. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2021. 
  22. ^ Abramov, Israel; Gordon, James; Chan, Hoover (1991). "Color appearance in the peripheral retina: effects of stimulus size". Journal of the Optical Society of America A. 8 (2): 404. doi:10.1364/JOSAA.8.000404. ISSN 1084-7529. 
  23. ^ Sebag, J. Vitreous. Springer. s. 484. ISBN 978-1-4939-1086-1. 15 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2014. 
  24. ^ Li Zhaoping (8 Mayıs 2014). Understanding Vision: Theory, Models, and Data. OUP Oxford. s. 37. ISBN 978-0-19-100830-6. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2014. 
  25. ^ a b c Traquair, Harry Moss (1938). An Introduction to Clinical Perimetry, Chpt. 1. Londra: Henry Kimpton. ss. 4-5. 
  26. ^ Rönne, Henning (1915). "Zur Theorie und Technik der Bjerrrumschen Gesichtsfelduntersuchung". Archiv für Augenheilkunde. 78 (4): 284-301. 
  27. ^ Savino, Peter J.; Danesh-Meyer, Helen V. (1 Mayıs 2012). Color Atlas and Synopsis of Clinical Ophthalmology -- Wills Eye Institute -- Neuro-Ophthalmology. Lippincott Williams & Wilkins. s. 12. ISBN 978-1-60913-266-8. 19 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2014. 
  28. ^ Ryan, Stephen J.; Schachat, Andrew P.; Wilkinson, Charles P.; David R. Hinton; SriniVas R. Sadda; Peter Wiedemann (1 Kasım 2012). Retina. Elsevier Health Sciences. s. 342. ISBN 978-1-4557-3780-2. 24 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2014. 
  29. ^ Trattler, William B.; Kaiser, Peter K.; Friedman, Neil J. (5 Ocak 2012). Review of Ophthalmology: Expert Consult - Online and Print. Elsevier Health Sciences. s. 255. ISBN 978-1-4557-3773-4. 27 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2014. 
  30. ^ Dagnelie, Gislin (21 Şubat 2011). Visual Prosthetics: Physiology, Bioengineering, Rehabilitation. Springer Science & Business Media. s. 398. ISBN 978-1-4419-0754-7. Erişim tarihi: 9 Kasım 2014. 
  31. ^ Dohse, K.C. (2007). Effects of Field of View and Stereo Graphics on Memory in Immersive Command and Control. ProQuest. s. 6. ISBN 978-0-549-33503-0. 28 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2014. 
  32. ^ Szinte, Martin; Cavanagh, Patrick (15 Ekim 2012), "Apparent Motion from Outside the Visual Field, Retinotopic Cortices May Register Extra-Retinal Positions", PLOS ONE, 7 (10), ss. e47386, doi:10.1371/journal.pone.0047386, PMC 3471811 $2, PMID 23077606, With our head and eyes steady, our normal binocular vision covers a visual field of about 200 to 220 degrees of visual angle. 
  33. ^ Palmer SM, Rosa MG (2006). "A distinct anatomical network of cortical areas for analysis of motion in far peripheral vision". Eur J Neurosci. 24 (8): 2389-405. doi:10.1111/j.1460-9568.2006.05113.x. PMID 17042793. 
  34. ^ Hans-Werner Hunziker, (2006) Im Auge des Lesers: foveale und periphere Wahrnehmung – vom Buchstabieren zur Lesefreude [In the eye of the reader: foveal and peripheral perception - from letter recognition to the joy of reading] Transmedia Stäubli Verlag Zürich 2006 978-3-7266-0068-6
  35. ^ Spring, K. H.; Stiles, W. S. (1948). "APPARENT SHAPE AND SIZE OF THE PUPIL VIEWED OBLIQUELY". British Journal of Ophthalmology. 32 (6): 347-354. doi:10.1136/bjo.32.6.347. ISSN 0007-1161. PMC 510837 $2. PMID 18170457. 
  36. ^ Fedtke, Cathleen; Manns, Fabrice; Ho, Arthur (2010). "The entrance pupil of the human eye: a three-dimensional model as a function of viewing angle". Optics Express. 18 (21): 22364-76. doi:10.1364/OE.18.022364. ISSN 1094-4087. PMC 3408927 $2. PMID 20941137. 
  37. ^ Williams, Robert W. (1991). "The human retina has a cone-enriched rim". Visual Neuroscience. 6 (4): 403-6. doi:10.1017/S0952523800006647. ISSN 0952-5238. PMID 1829378. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Çevresel_görüş&oldid=30801972" sayfasından alınmıştır