Çeğan Tepesi Muharebesi
| Çeğan Tepesi Muharebesi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Basmacı Hareketi | |||||||
| |||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Enver Paşa (ölü)[2] Devletmend Bey (ölü)[3] |
Yakov Melkumov Konstantin kulikov[1] | ||||||
| Güçler | |||||||
| 25-60 kişi (4–5’i Osmanlı kökenli)[1][3] | 3.000 den fazla[4] | ||||||
Çeğan Tepesi Muharebesi, 4 Ağustos 1922 tarihinde, Sovyetler Birliği'ne karşı yürütülen Basmacı Hareketi kapsamında Enver Paşa komutasındaki Basmacı birlikler ile Sovyet Kızıl Ordu birlikleri arasında Buhara yakınlarındaki Çeğan Tepesi'nde meydana gelmiştir. Muharebede Enver Paşa öldürülmüştür.
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]1917'deki Bolşevik Devrimi sonrasında Orta Asya'da Sovyet yönetimine karşı silahlı direnişler başlamış, bu hareketler genel olarak “Basmacı” ismiyle anılmıştır. 1921 yılında Türkistan'a geçen Enver Paşa, Basmacıların liderliğini üstlenmiş, Duşanbe gibi stratejik yerleri kontrol altına almıştır.[1]
Muharebe
[değiştir | kaynağı değiştir]Muharebe, 4 Ağustos 1922'de Kurban Bayramı'nın birinci günü sabahı gerçekleşmiştir. Belcivan civarında bulunan Çeğan Tepesi'nde, Enver Paşa bayram namazı sonrası tören düzenlemekteyken doğudaki Dere-i Hakiyan vadisinden Sovyet makineli tüfek sesleri duyulmuştur. Bu ani baskına karşı Enver Paşa, yanındaki yaklaşık 25 kişilik atlı birlikle – bunların 4–5'i Osmanlı kökenlidir – birlikte hemen ata binerek Sovyet mevzilerine saldırıya geçmiştir.[1]
Enver Paşa, önde süvarisiyle birlikte düşman ateşine karşı kılıçla saldırmış, ancak mitralyöz ateşiyle vurularak atından düşmüştür. Yanındaki süvarilerle birlikte çatışma alanında şehit düşmüştür. Paşa'nın meşhur kır atı “Derviş” de onun hemen ardından vurulmuştur.[1][5]
Çeşitli basmacı iddialarına göre Rus kayıpları 3.000 civarındadır.-basmacıların 100 mislidir- [4]
Sonuçlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu muharebe, Enver Paşa'nın ölümüyle sonuçlanmış, Basmacı Hareketi ciddi bir moral kaybı yaşamıştır. Sovyet kuvvetleri kısa süre içerisinde bölgeyi kontrol altına almıştır. Enver Paşa'nın cenazesi olay yerinde defnedilmiş, naaşı 1996 yılında Türkiye'ye getirilerek İstanbul'daki Abide-i Hürriyet Tepesi'ne nakledilmiştir.[6]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f İlyas Kara, Basmacı İsyanı: Türkistan’da Sovyet İşgaline Karşı Direniş (1918–1934),Yediveren Yayınları, Ankara, 2011, ss. 144–145. ISBN 978-975-16-4043-1.
- ^ Fahri Türk, “Enver Paşa’nın Naaşının Tacikistan’dan Türkiye’ye Nakli ve Bu Olayın Türk Basınına Yansımaları”, Turkish Journal of Politics, Cilt 1, Sayı 2 (2006), ss.3 DergiPark
- ^ a b Ali Bademci, Sarıklı Basmacı: Türkistan’da Enver Paşa’nın Umumî Muhaberat Müdürü Molla Nâfiz’in Hâtıraları, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 2015, ISBN 9786051559987.
- ^ a b Ali Bademci, Sarıklı Basmacı: Türkistan’da Enver Paşa’nın Umumî Muhaberat Müdürü Molla Nâfiz’in Hâtıraları, Ötüken Neşriyat, 2. baskı, İstanbul 2015, s. 223.
- ^ Ahmet Kandemir, “Enver Paşa’nın Ölümü”, Belleten, Cilt 66, Sayı 247 (2002), ss. 133–150, Türk Tarih Kurumu. Tam metin: belleten.gov.tr • DergiPark 1 Temmuz 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Zukhra Altymyshova, “Enver Paşa’nın Türkistan’daki Mücadelesi”, Belleten, Cilt 88, Sayı 310 (2024), ss. 235–258, Türk Tarih Kurumu. PDF: ttk.gov.tr 19 Nisan 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.