Büyük Ay Aldatmacası
"Büyük Ay Aldatmacası", (İngilizceː Great Moon Hoax) aynı zamanda "1835 Büyük Ay Aldatmacası" olarak da bilinir, Ay'da yaşamın ve uygarlığın sözde keşfi hakkında 25 Ağustos 1835'te The Sun'da (bir New York gazetesi) yayınlanan altı makaleden oluşan bir diziydi. Ay'da Keşifler yanlışlıkla Sir John Herschel ve onun hayali arkadaşı Andrew Grant'e atfedildi.[1]
Hikaye, 21 Ağustos 1835'te The Edinburgh Courant'tan yeniden basıldığı iddia edilen yeni bir uzun metrajlı film olarak ilan edildi.[2] Altı kitaplık serinin ilki dört gün sonra 25 Ağustos'ta yayınlandı. Bu makaleler hiçbir zaman geri çekilmedi, ancak 16 Eylül 1835'te The Sun makalelerin aslında uydurma olduğunu itiraf etti.[3]
Aldatmaca[değiştir | kaynağı değiştir]
Makalelerde bizonlar, tek boynuzlu keçiler, mini zebralar, tek boynuzlu atlar, iki ayaklı kuyruksuz kunduzlar ve tapınaklar inşa eden yarasa benzeri kanatlı insansılar ("Vespertilio-homo") dahil olmak üzere Ay'daki hayvanlar anlatılıyor.[4] Ağaçlar, okyanuslar ve plajlar vardı. Bu keşiflerin sözde "tamamen yeni bir prensibe sahip devasa bir teleskopla" yapıldığı iddia ediliyor. New England'dan Güney Afrika'ya nakledilen teleskobun dünyadaki diğer teleskoplardan kat kat daha büyük olduğu söyleniyor Objektif "24 fit çapında ve 7 ton ağırlığında" ölçülüyordu.[4]
"Vespertilio -homo" Latince'den insan-yarasa, yarasa-adam veya insan-yarasa olarak çevrilebilir.[5][6][7]
1836'nın yeniden basılmış bir baskısı, Vespertiliones veya yarasa adamlar adında ikinci bir tür ekledi.[8] Anlatının yazarı görünüşte Sir John Herschel'in seyahat arkadaşı ve danışmanı Dr. Andrew Grant'ti, ancak Grant hayal ürünüydü.
Sonunda yazarlar, Güneş'in merceğin "yanan bir cam" gibi davranmasına neden olması ve gözlemevini ateşe vermesi nedeniyle teleskopun tahrip edilmesiyle gözlemlerin sonlandırıldığını duyurdular .
Yazarlık[değiştir | kaynağı değiştir]
Makalenin yazarı ilk başta halk tarafından bilinmiyordu. Başlangıçta makalenin yazarlığı, Ağustos 1835'te The Sun için çalışan birİ[9] olan Richard Adams Locke'a (1800–1871)[10] Sonunda Locke, 1840 yılında haftalık New World gazetesine yazdığı bir mektupta kitabın yazarı olduğunu açıkça itiraf etti.[11] Locke'un iddialarına rağmen, makalelerin oluşturulmasında başkalarının da rol oynadığına dair söylentiler devam ediyordu.
Bu aldatmacayla bağlantılı iki kişinin daha olduğu belirtildi: Jean-Nicolas Nicollet,[10] o sırada Amerika'da seyahat eden Fransız gökbilimci (gerçi Ay sahtekarlığı sorunları ortaya çıktığında New York'ta değil Mississippi'deydi) ve Lewis Gaylord Clark, edebiyat dergisi The Knickerbocker'ın editörüydü. Ancak bu aldatmacanın yazarının Locke dışında herhangi biri olduğunu gösteren iyi bir kanıt yoktu.
Yazarın Richard A. Locke olduğunu varsayarsak, niyeti muhtemelen ilk olarak The Sun'ın satışlarını artıracak sansasyonel bir hikaye yaratmak ve ikinci olarak da yakın zamanda yayınlanan daha abartılı astronomi teorilerinden bazılarıyla alay etmekti. Locke, aldatmacanın, bilimin nasıl din düşüncelerinden etkilenebileceğini ve etkilenebileceğini göstermek için bir hiciv gibi davranmasını amaçlamıştı.[4] Örneğin, 1824 yılında Münih Üniversitesi astronomi profesörü Franz von Paula Gruithuisen, "Ay'da Yaşayanların, Özellikle Devasa Binalarından Birinin Birçok Farklı İzinin Keşfi" başlıklı bir makale yayınlamıştı. Bir teoriye göre bu makale Locke'un yazdığı makalelere ilham kaynağı olmuştur.[12]
Gruithuisen makalesinde, ay yüzeyinde iklim ve bitki örtüsü bölgeleriyle ilişkilendirdiği çeşitli renk tonlarını gözlemlediğini iddia etti Ayrıca duvarların, yolların, surların ve şehirlerin varlığına işaret ettiğini düşündüğü çizgileri ve geometrik şekilleri de gözlemledi. Bununla birlikte, Locke'un hicivinin daha doğrudan nesnesi, ilk kitabının başlığından dolayı "Hıristiyan Filozof" olarak bilinen Rahip Thomas Dick'ti[13] Dick , Güneş Sistemi'nin 21.891.974.404.480 (21.9 trilyon) nüfusu içerdiğini hesaplamıştı. Aslında onun hesabına göre yalnızca Ay'da 4.200.000.000 kişi bulunuyordu.[14] Yazıları Amerika'da çok popülerdi; entelektüel Ralph Waldo Emerson onun hayranlarından biriydi.[15]
Tepkiler[değiştir | kaynağı değiştir]
Efsaneye göre, The Sun'ın aldatmaca nedeniyle ʃsatışları önemli ölçüde arttı ve kalıcı olarak eskisinden daha yüksek kaldı, böylece The Sun'ın başarılı bir gazete olduğu ortaya çıktı Bu, dergiye uluslararası üne kavuştu ve bu aldatmaca, okuyucuların dedektif rolü oynayarak gerçeği keşfetmelerine olanak tanıyan suç raporlarına benziyordu.[16][17]
Ancak bu sahtekarlığın gazetenin tirajını ne ölçüde artırdığı, olayla ilgili popüler açıklamalarda kesinlikle abartılıyordu. Yayımlandıktan sonraki birkaç hafta boyunca bunun bir aldatmaca olduğu ortaya çıkmadı ve o zaman bile gazete geri çekilme kararı vermedi[18]
Herschel başlangıçta bu aldatmaca karşısında eğlendi ve kendi gerçek gözlemlerinin asla bu kadar heyecan verici olamayacağını belirtti. Daha sonra bu aldatmacanın ciddi olduğuna inanan kişilerin sorularını yanıtlamak zorunda kalınca sinirlendi.[19]
Miras[değiştir | kaynağı değiştir]
Aldatmaca, Pulitzer Tarih Ödülü'nü kazanan Gotham: A History of New York City to 1898'de yer alıyor.[20]
Ay Üçlemesi - Polonyalı yazar Jerzy Żuławski'nin 1903-1911'de yayınlanan bir dizi fantastik romanı. Dizi şu romanlardan oluşuyor: Gümüş Küre'de. Ay'dan, Fatih'ten ve Eski Dünya'dan El Yazması.
Nate DiMeo'nun tarihi podcast'i The Memory Palace, 2010 yılında Büyük Ay Aldatmacasına "Güneşteki Ay" başlıklı bir bölüm ayırdı.
Aldatmaca, besteci Matt Dahan'ın müzikal radyo dizisi Pulp Musicals'ın bir parçası olarak üç bölümlük bir müzikale ilham verdi.[21]
Richard Adams Locke ve Büyük Ay Aldatmacası, Félix J. Palma'nın 2012 tarihli Gökyüzü Haritası adlı romanının 14. bölümünde kurgulanmıştır.
Aldatmaca, okuyucuların ucuz basın gazetelerinden bilgi almak kadar eğlence de aradığı bir zamanı yansıtıyordu; bu durum daha sonra etik haberciliğin gelişmesiyle değişecekti.[22]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
- Aya Yolculuk, Ay'da böceğe benzer uzaylıların yaşadığı 1902 Fransız bilim kurgu filmi
- Gerçek Bir Hikaye, Samosata'lı Lucian tarafından yazılan ve Ay'daki tuhaf karşılaşmaları konu alan roman
- Ay'a iniş komplo teorileri
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Vida, István Kornél (2012). "The "Great Moon Hoax" of 1835". Hungarian Journal of English and American Studies. 18 (1/2): 431-441.
- ^ Maliszewski, Paul. "Paper Moon", Wilson Quarterly. Winter 2005. p. 26.
- ^ ""The Great Moon Hoax" is published in the "New York Sun" | August 25, 1835". HISTORY (İngilizce). 28 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2023.
- ^ a b c Magazine, Smithsonian; Zielinski, Sarah. "The Great Moon Hoax Was Simply a Sign of Its Time". Smithsonian Magazine (İngilizce). 29 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2023.
- ^ Lunar Bat-men, the Planet Vulcan and Martian Canals 28 Şubat 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Smithsonian Magazine, Erik Washam, December 2010
- ^ István Kornél Vida (2012). "The "Great Moon Hoax" of 1835". Hungarian Journal of English and American Studies (Hjeas). Centre for Arts, Humanities and Sciences (CAHS). 18 (1/2): 434. 7 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2024.
- ^ Dave Kindy (2022). "Great Moon Hoax of 1835 convinced the world of extraterrestrial life". WashingtonPost. 15 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2024.
- ^ J L Hilton (2005). "Lucian and the Great Moon Hoax of 1835". Akroterion. University of KwaZulu-Natal. 50. doi:10.7445/50-0-78. 17 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: free. Tarih değerini gözden geçirin:
|erişimtarihi=(yardım) - ^ Clute, John; Eggeling, John. "Locke, Richard Adams". The Encyclopedia of Science Fiction. 4 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2018.
- ^ a b "They Formed A Pair". The Deseret Weekly. Salt Lake City, UT: Deseret News Publishing Company. 13 Mayıs 1893. s. 665. 19 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2013.
- ^ Goodman, Matthew (2008). The Sun and the Moon. New York: Basic Books. s. 274. ISBN 978-0-465-00257-3.
- ^ Hall, Stephanie (15 Kasım 2023). "Belief, Legend, and the Great Moon Hoax | Folklife Today". Library of Congress Blogs. Erişim tarihi: 15 Kasım 2023.
- ^ The Christian Philosopher 17 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Dick, Thomas (1845) [First published London 1837; New York 1838]. Celestial Scenery; or, The Wonders of the Planetary System Displayed: Illustrating the Perfections of Deity and a Plurality of Worlds (PDF). Philadelphia: Edward C. Biddle. ss. 276-277. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2013.
- ^ Brashear, J. A. (1913). "A Visit to the Home of Dr. Thomas Dick". Journal of the Royal Astronomical Society of Canada. Journal of the Royal Astronomical Society of Canada, Vol. 7. 7: 23-24. 13 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2024.
- ^ Burrows, Edwin G. (1999) Gotham: A History of New York City to 1898 28 Şubat 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Oxford University Press, pp. 524–525
- ^ Goodman, Matthew (2008). The Sun and the Moon: The Remarkable True Account of Hoaxers, Showmen, Dueling Journalists, and Lunar Man-Bats in Nineteenth-Century New York, Basic Books [ISBN eksik]
- ^ Falk, Doris V. "Thomas Low Nichols, Poe, and the 'Balloon Hoax'" 1 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. collected in Poe Studies, vol. V, no. 2. December 1972. p. 48.
- ^ Steven, Ruskin (2002). "A Newly-Discovered Letter of J.F.W Herschel concerning the "Great Moon Hox"". Journal for the History of Astronomy. 33 (110): 71-74. doi:10.1177/002182860203300108. Erişim tarihi: 15 Kasım 2023.
- ^ Burrows, Edwin G. (1999) Gotham: A History of New York City to 1898 28 Şubat 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Oxford University Press, pp. 524–525
- ^ Cristi, A. A. "Pulp Musicals Sets Sights On The Moon With New Radio-Style Musical 'The Great Moon Hoax'". BroadwayWorld.com (İngilizce). 16 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2021.
- ^ In Defense of Vespertilio-homo: Finding the Truth in the 1835 Moon Hoax 5 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., James Eric Black, Georgia State University.
