Çatır Gölü

Çatır Gölü

**Чатыркөл** (Kırgızca)
Çatır Gölü Чатыркөл (Kırgızca)
Havza
Konum	Narın, Kırgızistan
Koordinatlar	40°38′K 75°17′D / 40.633°K 75.283°D
Genel bilgiler
Akarsu (gelen)	Kok-Aygır
Akarsu (giden)	Kapalı havza
Uzunluk	23 km (14 mi)
Genişlik	10 km (6,2 mi)
Yüzölçümü	181 km2 (70 sq mi)
En derin noktası	16,5 m (54 ft)
Su hacmi	0,62 km3 (0,15 cu mi)
Kıyı uzunluğu	58 km (36 mi)
Yüzey rakımı	3.530 m (11.580 ft)
Wikimedia Commons
	Çatır Gölü (Asya) Çatır Gölü (Kırgızistan)

Çatır Gölü veya Catır Gölü (Kırgızca: Чатыркөл, Çаtırköl)'de denilen güney Kırgızistan'da Narin İlinde Tanrı Dağlarında ortalama deniz seviyesinden 3,530 metre yüksekte Ak Say Vadisinde konumlanan, ülkenin üçüncü büyük kapalı havza bir dağ gölüdür. Çatır Gölü, Kırgızistan ile Çin, Sincan Uygur Özerk Bölgesi Kızılsu Kırgız Özerk İli Uluğçat İlçesi sınırına yakındır.

Divânu Lügati't-Türk'te, "كرنك Körünğ (Biyiz)" "Kaşgar dağlarında bir gölün adı." ve "Kaşgara yakın bir gölün adı."^[1] şeklinde yazdığı belki de bu göl olabilir. Catır-Köl’ün doğu kısmında yer alan Kokaygır ırmağı kıyılarında taş çağı neolit dönemine (MÖ 6.-5. yüzyıllar) ait olan çeşitli eserler bulunmuştur.^[2]

Kırgızca'da bu gölün ismi Semavi Göl anlamındadır. Güzel manzaralı Çatır Gölü'nün güneydoğusunda Tanrı Dağları silsilesinde Kırgızistan'nın Narin İli ile Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi arasında sınır olan, Bişkek - Kaşgar A365 karayolu üzerinde, ortalama deniz seviyesinden 3,752 metre yükselikte Torugart Geçiti (Hudut kapısı) bulunur.

Kaynak akarsular[değiştir | kaynağı değiştir]

Göle sürekli akan, büyük bir Ak-Say Nehri (Kok-Aygır köyünden akan bir dere) vardır, havzanın kuzeydoğu tarafında göle sularını boşaltır, ki onunla birlikte göle devamlı akan üç küçük, Muz-Ter, Tue-Bel ve Taş-Bulak gibi akarsular da vardır. Ayrıca, havzanın, kuzey ve güney sırtlarında, göle akan, mevsimlik çok sayıda dereler de vardır.

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

İklim, karasal olup yüksekliğe göre değişir. Göl, Eylül'den Haziran ayına kadar buz ile kaplıdır, buz kalınlığı 1,5 metreye ulaşır, bu demek oluyor ki, önemli hacimde göl suyu, yılın 9-10 ayında dondur.

Doğa koruma alanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kırgızistan'da Karatal-Japırık (Karatal-Japyryk) Doğa koruma alanı üç bölümden oluşur, bunlar Çatır Gölü (ve çevresi), Son Göl (ve çevresi) ve Son Göl yakınındaki Ormanlardır.^[3] Birleşmiş Milletler Çevre Programı gereği Çatır Gölü 19000 hektar alan koruma altına alınmış ve 1971 yılında resmileşmiştir.^[4]

Su bilimi ile ilgili bilgiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Çatır Gölü'nün su rengi dört metreye kadar sarımsı-yeşil ile saydam arasındadır. Göl suyu oldukça tuzludur ve pH değeri 5,8 ile 6,0 arasındadır. Çözülmüş oksijen seviyesi, yaz boyunca ortalama 40 - 60% oranında doyma değeri ve pH değeri oldukça alkalik^[5]'dir. Akış oranı, kış aylarında 1,866 m³ ve yaz aylarında 3,629 m³'e kadar ulaşır. Bu gölde balık bulunmaz, fakat güneyden ve batıdan bu göle dökülen bazı akarsularda Tibet kar alabalıklarından, cüce Diptychus maculatus (scaly osman) bulunur.

Göçmen su kuşları[değiştir | kaynağı değiştir]

Yüzücü ördekler'den Angut (Tadorna ferruginea), (Anas crecca), (Anas platyrhynos), (Anas acuta), (Anas querquedula) ve Dalıcı ördekler'den (Aythya ferina), (Aythya nyroca), (Aythya Fuligula) gibi ördek türleri bolca görülür. Burada, kendine özgü Pamir türlerine benzer Kahverengi-başlı martı (Larus brunnicephalus)'nın gözetlendiği tek yerdir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ Ranov V. A., Yunusaliev M. B., “İtogi Razvedocnih Rabot Paleoliteceskogo Otryada (1967–1968 gg.)”, İzvestiya A.N. Kirg. S. S. R. Frunze 1969, vıp. 3 s. 80.
^ Information Sheet on Ramsar Wetlands 27 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
^ World Database of Protected Areas: Kyrgyzstan^{[ölü/kırık bağlantı]} UNEP 20 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., World Commission on Protected Areas (İngilizce)
^ alkalik, Fr. alcalique sf. (l'ler ince okunur) kim. İçinde alkali bulunan, kalevi, antiasit. TDK Büyük Türkçe Sözlük^{[ölü/kırık bağlantı]}

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Çatır Gölü için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft

[1] TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı^{[ölü/kırık bağlantı]}

[2] Ranov V. A., Yunusaliev M. B., “İtogi Razvedocnih Rabot Paleoliteceskogo Otryada (1967–1968 gg.)”, İzvestiya A.N. Kirg. S. S. R. Frunze 1969, vıp. 3 s. 80.

[3] Information Sheet on Ramsar Wetlands 27 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

[4] World Database of Protected Areas: Kyrgyzstan^{[ölü/kırık bağlantı]} UNEP 20 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., World Commission on Protected Areas (İngilizce)

[5] alkalik, Fr. alcalique sf. (l'ler ince okunur) kim. İçinde alkali bulunan, kalevi, antiasit. TDK Büyük Türkçe Sözlük^{[ölü/kırık bağlantı]}

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]