Tehlikeli Arzular (film, 1956)

Tehlikeli Arzular
Bigger Than Life
	"Tehlikeli Arzular" (Bigger Than Life) filminin özgün sinema afişi
Yönetmen	Nicholas Ray
Yapımcı	James Mason
Senarist	Cyril Hume; Richard Maibaum
Oyuncular	James Mason; Barbara Rush; Walter Matthau; Robert F. Simon
Müzik	David Raksin
Görüntü yönetmeni	Joseph MacDonald
Kurgu	Louis R. Loeffler
Stüdyo	Twentieth Century-Fox adına James Mason
Dağıtıcı	Twentieth Century-Fox
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Psikolojik, dram, gerilim
Renk	Renkli (De Luxe)
Yapım yılı	1956
Çıkış tarih(ler)i	2 Ağustos 1956, ABD; 26 Nisan 1958, İstanbul (Yeni Melek Sineması)
Süre	95 dakika
Ülke	ABD
Dil	İngilizce
Diğer adları	Tehlikeli Arzular (Türkiye); Derrière le miroir (Fransa); Dietro lo specchio (İtalya); Más poderoso que la vida (İspanya); Mensch oder Teufel (Batı Almanya/Avusturya); Eine Handvoll Hoffnung (Batı Almanya); One in a Million (ABD, geçici adı)

Tehlikeli Arzular, 1956 ABD yapımı psikolojik dramatik filmdir. Özgün adı Bigger Than Life (Tr: gerçek boyundan daha büyük) olan film Türkiye'de Nisan 1958'de sinemalarda gösterime girmişti.^[1] Çekimleri devam ederken filmin adının One in a Million olması tasarlanmış ancak sonradan şimdiki adında karar kılınmıştır.

The New Yorker dergisinin sağlık konularındaki sürekli yazarı Berton Roueché'in dergide yayımladığı ve gerçek bir olaya dayandırdığı "Ten Feet Tall" (Üç Metre Boyunda) adlı makalesinden^[2] yola çıkarak senaryosunu Cyril Hume ve Richard Maibaum'un yazdıkları filmin yönetmeni Nicholas Ray'dir.

Filmlerinde ABD toplumunun kaygılarını dile getirirken fiziksel ve ruhsal olarak yaralı kahramanları işleyen duygusal ve hüzünlü sinemacı Ray, önceki yıllarda yaptığı Rebel Without a Cause (Asi Gençlik, 1955), Johnny Guitar (Dişi Kartal, 1954) ve They Live by Night (Dönülemeyen Yol, 1949) filmleriyle kitleleri fazlasıyla etkilemişti.

Başlıca rollerinde James Mason, Barbara Rush, Walter Matthau, Robert F. Simon ve Christopher Olsen'ın oynadıkları filmin renkli ve sinemaskop görüntülerini Joseph MacDonald çekmiştir. Film James Mason'un sahibi olduğu bağımsız yapım şirketi tarafından yapılmış, 20th Century Fox tarafından dağıtılmıştır. James Mason ve Nicholas Ray birlikte filmin senaryosuna da katkıda bulunmuşlardır. Ancak bu durum jenerikte belirtilmemiştir.

Sıradan, munis ve çalışkan bir aile babası olan ilkokul öğretmeni Ed Avery (James Mason) yakalandığı ölümcül bir kalp damar hastalığından, o yıllarda tıbbın hizmetine yeni yeni girmeye başlayan ve mucize bir ilaç olarak tanımlanan kortizon sayesinde kurtulur ancak henüz araştırma aşamasında olan ve istenmeyen yan etkileri tam olarak bilinmeyen bu ilaca bağımlı hale gelmesiyle hayatı tamamen kontrolden çıkar ve bir kâbusa dönüşür. Filmin özgün adı (Olduğundan Daha Büyük) ve filmin uyarlandığı makalenin adı (Üç Metre Boyunda) kortizonun başlangıçtaki etkisiyle öforik bir halde olan Ed'in kendisini olduğundan büyük görmesi gerçeğinden gelmektedir.

Bugüne kadar hazırlanmış tüm "en iyi film" listelerinde neredeyse sürekli olarak yer almış olan ^[3] "Bigger Than Life", Venedik Film Festivali'nde Altın Aslan ödülüne aday gösterilmişti.

Konusu[değiştir | kaynağı değiştir]

Film 1950'li yılların ortasında ABD'deki büyük kentlerden birinin (filmin çekimleri Beverly Hills, Kaliforniya'da yapılmıştır) banliyösünde geçer. Atmosfer ne büyük bir kente ne de küçük bir kasabaya benzer, ikisinin arası bir görünümü vardır ancak etraftaki her şey kusursuz ve steril gözükmektedir. Orta yaşlı ve munis bir ilkokul öğretmeni olan Ed Avery (James Mason) karısı Lou (Barbara Rush) ve yeniyetme oğlu Richie (Christopher Olsen)'yle birlikte yaşadıkları müstakil evlerinde mutlu bir aile tablosu çizerler. En yakın arkadaşları ise aynı okulda spor öğretmeni olan bekâr Wally Gibbs (Walter Matthau)'dir. Öğrencilerine karşı anlayışlı, merhametli ve yardımsever, çevresine karşı ise dost canlısı olan Ed, ailesini daha iyi yaşatabilmek için karısından habersiz haftanın üç günü bir taksi şirketinde telsiz başında hareket memuru olarak çalışmaktadır.

Aylardır vücudundaki şiddetli kasılma ve ağrılarla kıvranan ve bundan kimseye bahsetmeyen Ed sonunda geçirdiği bir krizle bayılıp yere düşer. Aile hekimleri olan Dr. Norton (Robert F. Simon) tarafından hemen hastaneye kaldırılır. Yapılan ileri tetkikler olayın pek de basit olmadığını ortaya çıkartır. Çağrılan konsültan uzman hekim Dr. Ruric (Roland Winters) az rastlanan bir damar hastalığı olan "Periarteritis Nodosa" teşhisi koyar ve hastalığın prognozunun iyi olmadığını söyleyerek Ed'e altı ay ömür biçer. Ancak o yıllarda tıbbın hizmetine yeni yeni girmeye başlayan, henüz birçok hastalıkta sadece deneysel olarak kullanılan ve yan etkileri fazlaca bilinmeyen kortizon hormonunu denemeyi önerir. Dr. Ruric'in "penisilin'in icadından beri yapılmış olan en büyük buluş ve mucize bir ilaç" diye nitelendirdiği kortizon'u kullanmayı kabul eden Ed'in ağrıları kesilir ve kısa sürede hastalığının diğer belirtileri de tamamen ortadan kalkar.

Ancak kortizon'un o tarihlerde çok azı bilinen yan etkileri de yavaş yavaş ortaya çıkmaya başlar. Munis ve anlayışlı aile babası Ed gitmiş yerine kendine aşırı güvenen, öforik, enerjik ama herkese tepeden bakan, kibirli ve ukalâ bir Ed gelmiştir. Ek işi olan taksi şirketine gitmeyi boşverir ve zengin bir adam gibi bonkörce para harcamaya başlar. Alçakgönüllülüğü de bırakmış, kendisini övmeye başlamıştır. Sınıfta öğrencilerine ve okul aile birliği toplantılarında velilere tepeden bakmaya, onlara megaloman fikirlerini empoze etmeye başlar. En yakın arkadaşına da kötü davranır, haksız yere onu karısıyla fazla ilgilendiği için suçlar. depresyon krizleri başlayınca da doktoruna danışmadan ilacın dozunu arttırmaya başlar. Bu durumu daha da vahim bir hale getirir. Artık davranışları tutarsızlaşmıştır. Büyüklük kompleksiyle eşyalarını toplar eğitime katkı yapacağını sandığı büyük fikirleriyle bir TV programı yapmak üzere evi terk etmeye kalkar ama birden bundan vazgeçer. Aşırı kuşkucu bir adam olmuştur. Paranoid belirtiler gittikçe artar ve kortizonun o zaman yeni anlaşılmaya başlayan başka bir yan etkisi olan psikoz ortaya çıkar. Eşine ve oğluna baskı yapmaya başlar. Nihayet İncil'deki bir öyküden ilham alarak oğlunu kurban etmeye kalkar. Karısının "ama o öykünün sonunda Tanrı İbrahim'i durdurmuştu" sözüne karşılık "Tanrı yanılmış" der ve tam oğlunu kesecekken arkadaşı Wally yetişirek Ed'i etkisiz hale getirir. Ed hastanede kendine gelir, olan biteni hayal meyal hatırlar. Doktoru Ed'in bundan sonra tam eskisi gibi olamayacağını ama ilacını uygun dozlarda almak koşuluyla ilerleme kaydedebileceğini söyler.

Oyuncu kadrosu[değiştir | kaynağı değiştir]

Oyuncu	Rolü
James Mason	Ed Avery
Barbara Rush	Lou Avery
Walter Matthau	Wally Gibbs
Robert F. Simon	Dr. Norton
Christopher Olsen	Richie Avery
Roland Winters	Dr. Ruric
Rusty Lane	Bob LaPorte
Rachel Stephens	Hemşire
Kipp Hamilton	Pat Wade

Eleştiriler[değiştir | kaynağı değiştir]

1950'lerin ABD'sindeki orta sınıfın konformist banliyö yaşantısına oldukça sert bir eleştiri getiren filmin, ABD'nin gözbebeği olan çekirdek aileye saldırdığı ileri sürülmüş ve bu nedenle film bazı çevrelerde tartışma yaratmıştı.Başlangıçta gişede önemli bir başarı elde edememiş olan film sonraki yıllarda eleştirmenler tarafından göklere çıkartılarak Nicholas Ray'in bir başyapıtı olarak kabul edilmiştir. Özellikle de Fransa'da Cahiers du cinema dergisi etrafında toplanan eleştirmenlerin en gözde filmi olmuş, François Truffaut ve Jean-Luc Godard gibi yönetmenler filmi en beğendikleri filmler arasında göstermişlerdir.^[4]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Milliyet Gazetesi Arşivi". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2010.
^ "Berton Roueché/Biography" (İngilizce). en.wikipedia.org. 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2010.
^ "They Shoot Pictures, Don't They?/ The 1,000 Greatest Films The Full List" (İngilizce). www.theyshootpictures.com. 5 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2010.
^ ""Recognized by many as one of the better films ever made."" (İngilizce). sover.net. 29 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2010.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

IMDb'de Tehlikeli Arzular
allmovie.com'da "Bigger Than Life"
Filmin çeşitli afişleri15 Mart 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1] "Milliyet Gazetesi Arşivi". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2010.

[2] "Berton Roueché/Biography" (İngilizce). en.wikipedia.org. 10 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2010.

[3] "They Shoot Pictures, Don't They?/ The 1,000 Greatest Films The Full List" (İngilizce). www.theyshootpictures.com. 5 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2010.

[4] ""Recognized by many as one of the better films ever made."" (İngilizce). sover.net. 29 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2010.

[1]

[2]

[3]

[4]