Zenc İsyanı

Zenc İsyanı
	; Zenc İsyanı sırasında Irak ve Ahvaz haritası
Tarih	869–883
Bölge	Aşağı Mezopotamya ve Ahvaz
Sonuç	Abbâsî zaferi
Taraflar
Abbâsîler	Zenc asiler Köleler; Müttefik Araplar Temim; Banu Asad ibn Khuzaymah; Bahila;
Komutanlar ve liderler
Muvaffak el-Abbâsî; Mutazıd; Musa ibn Bugha; Abu al-Saj; Masrur al-Balkhi; Ahmad ibn Laythawayh; Ibrahim ibn Muhammad	Ali ibn Muhammad; Yahya ibn Muhammad al-Bahrani; Ali ibn Aban al-Muhallabi; Sulayman ibn Jami'; Sulayman ibn Musa al-Sha'rani; Ankalay ibn Ali ibn Muhammad

Zenc İsyanı (Arapça: ثورة الزنج, Thawrat al-Zanj / Zinj), Abbâsîlere karşı 869'dan 883'e kadar devam etmiş bir isyandır. Günümüzde Irak'ın güneyinde yer alan Basra kenti yakınlarında başlamış ve Ali ibn Muhammed tarafından yönetilmiş ayaklanma, Zenc adı verilen; Doğu Afrika kıyılarında yakalanarak bölgedeki bataklıkları kurutmak için Orta Doğu'ya nakledilmiş ve Bantu dilleri konuşan köle bireylerce sürdürülmüştür.^[3] İsyan, ilerleyen zamanlarda halifeliğin çeşitli bölgelerine yayılarak hem Afrikalılar hem de Araplar dahil olmak üzere köleleri ve özgür insanları kapsayacak şekilde büyümüş ve mağlup edilene kadar on binlerce kişinin ölümüyle sonuçlanmıştır.^[4]

Taberî ve Mesûdî gibi bazı Müslüman tarihçiler, Zenc isyanını Abbasi hükûmetininin yaşadığı kötü olaylar içerisinde "en şiddetli ve acımasız ayaklanmalarından" biri olarak tanımlamıştır.^[4] Modern akademisyenler, çatışmayı "Batı Asya tarihinde kaydedilmiş en kanlı ve en yıkıcı isyanlardan biri" olarak nitelendirirken,^[5] isyan hakkındaki tarihi kayıtların erken İslam tarihi içerisindeki en eksiksiz ve kapsamlı kayıtlar arasında olduğu tanımlanmıştır.^[6] İsyancıların kimlikleri ve aralarındaki köle ve özgürlerin oranı bakımından yapısı akademide bir tartışma konusu olmaya devam etmektedir - mevcut tarihsel kaynaklar çeşitli yorumlara açıktır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

^ ^a ^b Kennedy 2004, pg. 178
^ Caskel 1960, p. 921.
^ Rodriguez 2007, s. 585.
^ ^a ^b Furlonge 1999, s. 7.
^ Nöldeke 1892.
^ Kennedy 2001, s. 153.

Genel

Al-Biruni, Abu al-Rayhan Muhammad ibn Ahmad (1879). C. Edward Sachau (Ed.). Al-Athar al-Baqiyah ‘an al-Qurun al-Khaliyah [The Chronology of Ancient Nations: An English Version of the Arabic Text of the Athar-ul-Bakiya of Al-Biruni, or "Vestiges of the Past," Collected and Reduced to Writing by the author in A.H. 390-1, A.D. 1000]. C. Edward Sachau tarafından çevrildi. Londra: W.H. Allen & Co. s. 330. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
Al-Duri, Abd al-Aziz (2007). Dirasat fi al-‘Usur al-‘Abbasiyya al-Muta’akhira (Studies in Late Abbasid Times). Beirut: Markaz Dirasat al-Wahdah al-ʻArabiyah. ISBN 9953-82-104-6. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
Fields, Philip M., (Ed.) (1987). The History of al-Ṭabarī, Volume XXXVII: The ʿAbbāsid Recovery. The War Against the Zanj Ends, A.D. 879–893/A.H. 266–279. Albany, NY: State University of New York Press. ISBN 0-88706-053-6. 18 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
Furlonge, Nigel D. (1999). "Revisiting the Zanj and Re-Visioning Revolt: Complexities of the Zanj Conflict - 868-883 AD". Negro History Bulletin. 62 (4): 7-14. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2015. (kayıt gerekli)
Heers, Jacques (2003). Les Négriers en terres d'Islam: la première traite des noirs, VIIe-XVIe siècle. Paris: Perrin. ISBN 2-262-01850-2. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
Ibn al-Athir, 'Izz al-Din (1987). Al-Kamil fi al-Tarikh, Vol. 6 (Arapça). Beirut: Dar al-'Ilmiyyah.
Ibn al-Jawzi, Abu al-Faraj Abd al-Rahman ibn Ali (1992). 'Ata, Muhammad 'Abd al-Qadir; 'Ata, Mustafa 'Abd al-Qadir (Ed.). Al-Muntazam fi Ta'rikh al-Muluk wa al-Umam (Classification in History of Kings and Nations), Vol. 12. Beirut: Dar al-Kutub al-'Ilmiyya. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
Kennedy, Hugh N. (2001). The armies of the caliphs: military and society in the early Islamic state. London and New York: Routledge. ss. 153 ff. ISBN 0-415-25093-5.
Kennedy, Hugh (2004). The Prophet and the Age of the Caliphates: The Islamic Near East from the 6th to the 11th Century (Second Edition). Pearson Education Ltd. ISBN 0-582-40525-4. 21 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
Lewis, Bernard (2002). The Arabs in History. Oxford: Oxford University Press. ss. 112 ff. ISBN 0-19-280310-7. 31 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
Al-Mas'udi, Ali ibn al-Husain (1861–1917). Les Prairies D'Or. 9 vols. Ed. and Trans. Charles Barbier de Meynard and Abel Pavet de Courteille. Paris: Imprimerie Nationale.
McKinney, Robert C. (2004). The Case of Rhyme versus Reason: Ibn al-Rumi and His Poetics in Context. Leiden and Boston: Brill. ISBN 90-04-13010-1. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
Nöldeke, Theodor (1892). Sketches from Eastern History. Trans. Charles John Sutherland Black. London and Edinburgh: Adam and Charles Black.
Popovic, Alexandre (1999). The Revolt of African Slaves in Iraq, in the 3rd/9th Century. Trans. Léon King. Princeton: Markus Wiener Publishers. ISBN 1-55876-162-4. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
Rodriguez, Junius P., (Ed.) (2007). "Zanj Slave Revolts". Encyclopedia of Slave Resistance and Rebellion, Volume 2. Greenwood Publishing Group. s. 585. ISBN 0-313-33273-8. 7 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
Al-Samir, Faisal (1954). Thawrat al-Zanj (The Zanj Rebellion). Bağdat: Dar al-Qari'. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
Shaban, M.A. (1976). Islamic History: A New Interpretation, Vol 2: A.D. 750-1055 (A.H. 132-448). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 100 ff. ISBN 0-521-21198-0. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
Talhami, Ghada Hashem (1977). "The Zanj Rebellion Reconsidered". The International Journal of African Historical Studies. 10 (3): 443-461. doi:10.2307/216737. JSTOR 216737.
Waines, David, (Ed.) (1992). The History of al-Ṭabarī, Volume XXXVI: The Revolt of the Zanj, A.D. 869–879/A.H. 255–265. Albany, New York: State University of New York Press. ISBN 0-7914-0764-0. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
Walker, John (July 1933). "A Rare Coin of the Zanj". The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland (3): 651-655. JSTOR 25194841.

[Kennedy_2004,_pg._178-1] Kennedy 2004, pg. 178

[2] Caskel 1960, p. 921.

[FOOTNOTERodriguez2007585-3] Rodriguez 2007, s. 585.

[FOOTNOTEFurlonge19997-4] Furlonge 1999, s. 7.

[FOOTNOTENöldeke1892-5] Nöldeke 1892.

[FOOTNOTEKennedy2001153-6] Kennedy 2001, s. 153.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]