Uğurköy, Borçka

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Uğurköy
Köy
Harita
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Artvin üzerinde Uğurköy
Uğurköy
Uğurköy
Uğurköy'ün Artvin'deki konumu
ÜlkeTürkiye Türkiye
İlArtvin
İlçeBorçka
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
Rakım1020 m
Nüfus
 (2021)
 • Toplam238
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0466
İl plaka kodu08
Posta kodu08400

Uğurköy (Gürcüce: აკრია; translit.: "ak'ria"), Artvin ilinin Borçka ilçesine bağlı bir köydür. Köyün eski adı Akria'dır. Tarihsel Maçaheli bölgesinin Türkiye tarafında kalan köylerinden biridir.

Köyün eski adı[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarihsel olarak bir Gürcü yerleşimi olan ve bugün Uğurköy adını taşıyan köyün bilinen en eski adı Akria’dir. Gürcüce Akria (აკრია) biçiminde yazılan bu ad, Türkçe kaynaklarda Akriya olarak geçer. Nitekim Muvahhid Zeki, 1927’de yayımlanan Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye adlı Osmanlıca kitapta köyün eski adını Akriya (اقريا) olarak yazmıştır.[3] 19. yüzyılın son çeyreğinde bölgeyi ele geçiren Ruslar ise, 1886 yılı nüfus sayımında köyün adını Gürcüce yazılışına uygun biçimde Akria (Акриа) olarak kaydetmiştir.[4] Bu tarihten yaklaşık yedi yıl sonra Maçaheli bölgesini dolaşan Gürcü tarihçi köyün adını Akria olarak değil Akrieli (აკრიელი) biçiminde yazmıştır.[5]

Köyün adı, 1925’te Uğur olarak değiştirilmiş olmasına rağmen Dahiliye Vekaleti’nin 1933'te yayımladığı Köylerimiz adlı kitapta adı Akriya olarak verilmiştir.[6]

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Köy, Artvin il merkezine 92 km, Borçka ilçe merkezine 60 km uzaklıktadır.[7] Uğurköy endemik flora ve faunaya sahip doğasıyla da bilinmektedir.

Demografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Tarihsel Gürcistan’ın önemli tarihsel bölgelerinden biri olan Maçaheli’de kadın ve erkeğin birlikte sayıldığı ilk nüfus tespiti Rus idaresi sırasında yapıldı. 1886 yılında yapılan bu sayıma göre Akria’da 113 kişi yaşıyor ve bu nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Bu tarihte Akria, Aşağı Acara kazasına (uçastok) bağlı Zeda-Hertvisi nahiyesinin köylerinden biriydi. Tamamı Gürcülerden oluşan bu nahiyenin bugün Türkiye tarafında kalan köylerinin toplam nüfusu 712 kişiden oluşuyordu ve bu nüfusun yaklaşık % 16’sı Akria’da yaşıyordu.[4]

Türkiye sınırları içinde kalmasından bir yıl sonra, 1922 yılında nüfus cetveline göre Akria'nın nüfusu 29 hanede yaşayan 247 kişiden oluşuyordu.[8] Hane başına ortalama 8,5 kişi düşmesi, Mindieti’de olduğu gibi köydeki ailelerin kalabalık bir nüfusa sahip olduğunu göstermektedir. Öte yandan 1886 yılından itibaren nüfusun iki katından fazla artış göstermesi, bu tarihten sonra köyden Osmanlı ülkesine göçün olmadığına işaret etmektedir.

Akria’nın adının Uğur olarak değiştirilmesinden sonra, 1926 yılında yapılan nüfus sayımında köyde hane sayısı 33’e, nüfus da 264 kişiye ulaşmıştı. Bu nüfusun 131’i kadın, 133’ü erkekti.[9] Bu tarihte hane başına ortalama 8 kişi düşmesi, Akria’nın kalabalık aile olarak yaşama geleneğine sahip olduğunu göstermektedir. Ancak bunun başka bir açıklaması, yoksulluk ve ekilebilir arazilerin sınırlı olması nedeniyle ailelerin bölünmeme yolunu seçmiş olması da olabilir.

Son tespitlere göre Uğurköy’de 138'i erkek ve 115'ü kadın olmak üzere 253 kişi yaşamaktadır.[10] Yaklaşık 90 yıl öncesine göre bile nüfusun azalmış olması köyden kente göçün bir sonucu olabilir.

Yıllara göre köy nüfus verileri
2021 234[2]
2020 238[2]
2019 239[2]
2018 253[2]
2017 174[2]
2016 188[2]
2015 205[2]
2014 219[2]
2013 228[2]
2012 234[2]
2011 225[2]
2010 227[2]
2009 191[2]
2008 197[2]
2007 198[2]
2000 219[7]
1990 358[7]
1926 264
1922 247
1886 113

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Akria, tarihsel Acara bölgesinin Tao-Klarceti'de kalan kısmında yer alan yerleşimlerden biridir. Akria’nın içinde yer aldığı Maçaheli bölgesini Osmanlı Devleti 16. yüzyılda ele geçirdiğinde Miçihiani adını taşıyordu. Erken Orta Çağ'da Gürcü Krallığı döneminde Akria köyü, Gürcü Ortodoks Kilisesi’nin piskoposluklarından biri olan Tbeti Piskoposluğu sınırları içinde kalıyordu. Tbetis Sulta Matiane (12-16. yüzyıl) adlı elyazmasında köyün adı ve bu köyden Tbeti Kilisesi’ne bağış yapmış kişi olarak Nana adı ve Guianeti soyadı geçer.[11] Geç Orta Çağ'da Samtshe-Saatabago’nun (1268-1625) idaresi altındayken, 16. yüzyılın ikinci yarısından Osmanlı egemenliğine girdi ve Çıldır Eyaleti sınırları içinde kaldı.

Yaklaşık üç yüzyıl Osmanlı idaresinde kalan Akria’yı 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Ruslar ele geçirdi. Bu savaştan yaklaşık sekiz yıl sonra, 1886 tarihinde yapılan nüfus sayımına göre Akria Batum sancağının (okrug) Aşağı Acara kazasına (uçastok) bağlı bir köydü. Aşağı Acara kazasına bağlı Zeda-Hertvisi nahiyesinde yer alıyordu. Bu nahiyenin bugün Türkiye'de bulunan kısmında Akria’nın dışında Mindieti (Миндиэти), Efrat / Eprat (Ефрат / Эпрат), Zed-Vake (Зед-Ваке), Kvabistavi (вабис-Тави) ve Zeda-Hertvisi (Зеда-Хертвиси) köyleri yer alıyordu.[4]

Akria, I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından, 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan sınırları içinde kaldı. 1921’de Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Türk birlikleri de Ardahan, Artvin ve Batum bölgelerini işgal etti. Ankara Hükümeti'nin 16 Mart 1921'de Sovyet Rusya'yla imzaladığı Moskova Antlaşması’yla Akria’nın da içinde yer aldığı Artvin ve Ardahan Türkiye’ye bırakıldı.[12]

Akria, Türkiye'ye sınırları içinde kalmasından bir yıl sonra, 1922 tarihli nüfus cetveline göre Artvin vilayetinin Borçka kazasına bağlı Maçaheli nahiyesi sınırları içinde yer alıyordu.[13] Akria’nın adı 1925’te Uğur (daha sonra Uğurköy) olarak değiştirildi. Bununla birlikte Akria (Akriya) adı halk arasında bugün de kullanılmaktadır. 1926 nüfus sayımında Akria Artvin vilayeti merkez kazasına bağlı Maçaheli nahiyesinin bir köyüydü.[9] Akria 1928 tarihli Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı Osmanlıca yayında Uğur adıyla yer almasına karşın, Dahiliye Vekaleti'nin 1933’te yayımladığı Köylerimiz adlı yayında Çoruh vilayetinin Borçka kazasının bir köyü olarak Akriya adıyla kaydedilmiştir.[14][15]

Osmanlı Devleti ele geçirmeden önce inşa edilmiş olan Akria Kilisesi, tek nefli bir yapı olup günümüze büyük ölçüde sağlam ulaşmıştır.[16]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Ugurkoy, Turkey Page". Fallingrain.com. 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Borçka Uğurköy Köy Nüfusu". Nufusune.com. 30 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2022. 
  3. ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye (Osmanlıca), 1927, s. 121.
  4. ^ a b c "Aşağı Acara kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2020. 
  5. ^ Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), 1913, Tiflis, s. 195.
  6. ^ Köylerimiz, (Yayımlayana) Dahiliye Vekaleti, 1933, İstanbul, s. 29.
  7. ^ a b c "Uğurköy Köyü". YerelNet.org.tr. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2014. 
  8. ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 55, ISBN 9786055708856
  9. ^ a b Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basımı 1927), s. 145, ISBN 9789944197526.
  10. ^ ""2018 Yılı Borçka İlçe Nüfusu", T.C. Borçka Kaymakamlığı. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020." 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2020. 
  11. ^ "Sulta Matiane (Tbeti Manastırı Bağışçı Kayıtları), (Yayıma hazırlayan) Tina Enukidze, Tiflis, 1977, s. 60, 112". 26 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2022. 
  12. ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
  13. ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104. Erişim tarihi: 21 Nisan 2020" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2020. 
  14. ^ Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 79.
  15. ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) Dahiliye Vekaleti, İstanbul, 1933, s. 29.
  16. ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2017, s. 14 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]


"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Uğurköy,_Borçka&oldid=32456064" sayfasından alınmıştır