Tuva Cumhuriyeti idari yapılanması

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Tuva Cumhuriyeti idari yapılanması (Tuva Türkçesi: Тывa республикaзынын кожууннaры, Rusça: Административно-территориальное деление Тывы ) — Sovyetler Birliği devrinden kalma bir yönetim birimi olan rayon denilen ilçe tipi idari yapılanma görülür. Sumon köy tipi yerleşimlerdir.

İdari bölünüşün dizimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Tıva Cumhuriyeti idari bölgeler haritası
  1. Baytayga
  2. Batı Hemçik
  3. Doğu Hemçik
  4. Küçük Hem
  5. Başkent Kızıl
  6. Gümüş Tayga
  7. Övür
  8. Biihem
  9. Sütgöl
  10. Tandı
  11. Teregöl
  12. Teshem
  13. Toju
  14. Büyük Hem
  15. Yenigöl
  16. Yedigöl
  17. Ersin
  • Cumhuriyetin büyük şehirleri:
  • İlçeler (kojuunlar):
    • Barıın-Hemçik
      • 9 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
    • Bay-Tayga
      • 7 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
    • Çaa-Höl
      • 4 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
    • Çedi-Höl
      • Şehir-tipi yerleşimler ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
      • 5 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
    • Doğu-Hemçik
      • Şehir ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
      • 11 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
    • Erzin
      • 6 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
    • Kaa-Hem (Каа-Хемский)
      • 11 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
    • Kızıl
      • Şehir-tipi yerleşimler ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
      • 9 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
    • Möngün-Tayga (Мөңгүн-Тайга)
      • 2 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
    • Övür
      • 6 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
    • Biy-Hem (Бии-Хем)
      • Şehir ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
      • 7 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
    • Süt-Höl (Сүт-Хөл)
      • 7 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
    • Tandı (Таңды)
      • 8 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
    • Tere-Höl
      • 1 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
    • Tes-Hem
      • 8 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
    • Toju (Тожу)
      • 6 sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.
    • Uluğ-Hem
      • Şehir ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.:
      • 9 tane sumon ilçenin yetkisi altında bulunan yerleşim birimi, beldelik idareler.

Son idari yapılanma ve istatistikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

İdari bölgenin adı Tıva Türkçesindeki adı (Kiril alfabe) ОКТМО Yüzölçüm,
km²![1] Nüfus yoğunluğu,
kişi./km²
Merkez (Kiril harfle)
I Kızıl şehri Кызыл 93 701 000 200,37 558,9
II Ak-Dovurak Ак-Довурак 93 703 000 48,69 278,4
1 Baytayga Бай-Тайга кожуун 93 605 000 7922,82 1,33 Тээли
2 Barıın Hemçik Барыын-Хемчик кожуун 93 610 000 6259,66 2,03 Кызыл-Мажалык
3 Çöön Hemçik Чөөн-Хемчик кожуун 93 615 000 6484,56 3,03 Чадан
4 Kaa Hem Каа-Хем кожуун 93 620 000 25726,04 0,47 Сарыг-Сеп
5 Kızıl bölgesi Кызыл кожуун 93 622 000 8526,65 3,31 Каа-Хем
6 Möngün Tayga Монгун-Тайга кожуун 93 625 000 4414,20 1,28 Мугур-Аксы
7 Övür Өвүр кожуун 93 630 000 4522,50 1,52 Хандагайты
8 Biy Hem Бии-Хем кожуун 93 635 000 8194,12 1,22 Туран
9 Sütgöl Сүт-Хөл кожуун 93 638 000 6691,25 1,19 Суг-Аксы
10 Tandı Таңды кожуун 93 640 000 5091,70 2,54 Бай-Хаак
11 Teregöl Тере-Хөл кожуун 93 643 000 10050,02 0,19 Кунгуртуг
12 Tes Hem Тес-Хем кожуун 93 645 000 6687,23 1,22 Самагалтай
13 Toju Тожу кожуун 93 650 000 44757,49 0,14 Тоора-Хем
14 Ulug Hem Улуг-Хем кожуун 93 654 000 5335,40 3,58 Шагонар
15 Çaa göl Чаа-Хөл кожуун 93 656 000 2903,10 2,07 Чаа-Холь
16 Çedi göl Чеди-Хөл кожуун 93 657 000 3706,32 2,05 Хову-Аксы
17 Erzin bölgesi Эрзин кожуун 93 658 000 11081,45 0,74 Эрзин

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

18. asırda Tuva ülkesini işgal eden Çin, ülkeyi 4'e ayırdı ve her birine kojuun (bölge, ilçe, rayon) adlandırması verdi. Oyun boyunun bölgesi (Tesingol, Oyunnar), Toju boylarının bölgesi (Toju koşun), Salçak boyunun bölgesi (Hemgol[2]) ve Hasut boyunun bölgesi (Hubsugol). 1808 yılında Heçik koşun (kojuun) kuruldu. 1878 yılında Hubsugol koşun Kuzey Moğolistan'da kaldı. 20. yüzyıl başlarında bölünüm 7'ye ulaştı: Beyse (Бейсэ-хошун), Daa (Даа-хошун), Maadı (Маады), Oyunlar (Оюннар), Salçaklar (Салчак), Tojulular (Тоджинский) ve Çoodu(Чооду). 20. yüzyıl başlarında Tuva ülkesi Kuzey Moğolistan'ın genel idaresine bağlandı. Koşun (Kojuun) denilen ilçe şeklindeki yönetimler sumon adlı büyük köy şeklindeki yönetimlere ayrılırken, sumonlar da arban adlı küçük köylere ayrılır.[3]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]