Teketaş, Şenkaya
| Teketaş | |
|---|---|
 | |
 Erzurum'un Türkiye'deki konumu | |
  Teketaş Teketaş'ın Erzurum 'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Erzurum |
| İlçe | Şenkaya |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1532 m |
| Nüfus | |
| • Toplam | 120 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | 25 |
| Posta kodu | 25360 |
Teketaş, Erzurum ilinin Şenkaya ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Tektaş'ın eski adı Türkçe kaynaklarda Katris veya Katiris, Gürcüce kaynaklarda Kotisi olarak geçer.[4][5][6] Kotisi (კოტისი), manda anlamındaki "koti" (კოტი) kelimesinden türemiş ve "manda yeri" anlamına geliyor olabilir.[7]
Kotisi veya Katris köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyde yıkılmış olan kilise bu dönemden kalmış olabilir. Öte yandan megalit yapı kalıntıları, buranın çok eski bir yerleşim alanı olduğunu göstermesi açısından önemlidir.[8][9]
Kotis köyü, 93 Harbi'nin ardından 1878 yılında Berlin Antlaşması’yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin Kotris-Kışlag (Котрис-кншлагъ.) adıyla kaydettiği köy, Oltu sancağının Oltu kazasına bağlıydı. 1886 tarihli tespite göre köydeki 21 hanede, 52'si erkek ve 52'si kadın olmak üzere 104 kişi yaşıyordu. Nüfusun tamamı, Beritanlı aşiretine bağlı Kürtlerden oluşuyordu.[10] Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili de 1907 yılında köyde Kürtlerin yaşadığını belirtmiş ve buradaki kiliseyi kısaca betimlemiştir.[6] Söz konusu kilise, Kürtlerden önce köyde Hristiyan bir nüfusun yaşadığını göstermektedir.
Kotisi köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Katris (قاطریس) adıyla Erzurum vilayetinin Oltu kazasının Kosor nahiyesine bağlıydı. Ancak köyün adı bu listede yanlış yazılmıştır.[4] 1940 genel nüfus sayımında aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 222 kişiden oluşuyordu.[11] 1946 yılında Şenkaya ilçesi kurulunca, Kosor nahiyesi ve Katris köyü bu ilçeye bağlandı. Kotisi veya Katris Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Teketaş olarak değiştirilmiştir.[5] 1965 genel nüfus sayımında Teketaş köyünde 470 kişi yaşıyordu ve bu nüfus içinde 122 kişi okuma yazma biliyordu.[12]
1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Şenkaya Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[13]
Teketaş köyünün merkezinde günümüze kalıntıları ulaşan eski köy kilisesi, bu yerleşimde eskiden Hristiyan nüfusun yaşadığını göstermektedir. Bu yapı günümüzde bir aile tarafından samanlık olarak kullanılmaktadır. Köyün kuzeyinde ise, köye yukarıdan bakan bir alanda kuru duvar tekniğiyle inşa edilmiş bir yapının kalıntısı bulunmaktadır. Bu yapının yıkık duvarlarının bazı kısımları kalmıştır. Bu yapının ortasında başka bir yapının duvar izleri bulunmaktadır. Köyde günümüze kalıntıları ulaşan tarihsel yapılardan biri Leksori Kalesi'dir. Lihsori Deresi vadisinde yer alan kale, bu akarsuyun sağında, bir kayalığın üzerinde yer alır. Kireç harcıyla inşa edilmiş olan duvarları, üzerinde yer aldığı kayanın dış hatları boyunca dolanır. Günümüze kalan duvarların yüksekliği 2 metreyi bulur. Ayrıca Gürcü manastırı Leksori Manastırı ve ana kilisesi Leksori Kilisesi de günümüzde Teketaş, İkizpınar ve Sındıran köylerinin sınır bölgesinde, Oltu Çayı'nın bir kolu olan Lihsori Deresi'nin sol kıyısında yer alır.[14][15]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahalle, Erzurum il merkezine 171 km, Şenkaya ilçe merkezine 16 km uzaklıktadır.[16] Mahalle, Şenkaya'nın kuzeybatısında olup, 
numaralı Olur-Horasan il yoluna, 6 km.lik bir köy yoluyla ulaşmaktadır.[17]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 120[1] |
| 2021 | 126[1] |
| 2020 | 126[1] |
| 2019 | 124[1] |
| 2018 | 124[1] |
| 2017 | 130[1] |
| 2016 | 131[1] |
| 2015 | 137[1] |
| 2014 | 156[1] |
| 2013 | 168[1] |
| 2012 | 164[2] |
| 2011 | 166[2] |
| 2010 | 162[2] |
| 2009 | 165[2] |
| 2008 | 173[2] |
| 2007 | 206[2] |
| 2000 | 243[2] |
| 1990 | 362[18] |
| 1985 | 495[19] |
| 1965 | 470[20] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Şenkaya Teketaş Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 15 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Teketas, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 26 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ a b "Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 226". 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2023.
- ^ a b "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, 1968, Ankara, s. 695". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2023.
- ^ a b "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), Paris, 1938, s. 45". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2023.
- ^ "კოტი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 28 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), Paris, 1938, s. 45". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2021.
- ^ 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2018, s. 15, 50. 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-9-4
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 680". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2023.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 248.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 261.
- ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022.
- ^ 2017 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2017 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2018, s. 15, 17, 19. 31 Temmuz 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-9-4
- ^ "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში 1907 წელს), Paris, 1938, s. 46". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2023.
- ^ "Teketaş Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2023.
- ^ "Teketaş to Timurkışla". Teketaş to Timurkışla. Erişim tarihi: 30 Kasım 2023.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.