Bu madde, Vikipedi'deki 10K maddelerini geliştirmek amacıyla oluşturulan Vikiproje 10K kapsamındadır. Eğer projeye katılmak isterseniz, bu sayfaya bağlı değişiklikler yapabilir veya katılabileceğiniz ve tartışabileceğiniz proje sayfasını ziyaret edebilirsiniz.
Bu madde, Vikipedi'deki Fizik maddelerini geliştirmek amacıyla oluşturulan Vikiproje Fizik kapsamındadır. Eğer projeye katılmak isterseniz, bu sayfaya bağlı değişiklikler yapabilir veya katılabileceğiniz ve tartışabileceğiniz proje sayfasını ziyaret edebilirsiniz.
"Sıkışık yıldız" olan madde adını "yoğun yıldız" olarak taşıdım. Güvenilir Türkçe kaynaklarda bu kullanım kat be kat fazla. Aşağıda PDF arama sonuçlarını verdim (sonuçlar net olsun diye "beyaz cüce" kavramını da aramaya dahil ettim):
@CRea80, "Gökbilimde 'Compact' bilimsel yayınlarda 'Sıkışık' olarak kullanılmaktadır" diyerek madde adını taşımışsın. Yukarıdaki arama sonuçlarına göre "yoğun" kullanımı çok daha yaygın. İki kullanım da mevcut elbette, bizim ise VP:ADK gereğince en yaygın olanı seçmemiz gerekiyor. "Sıkışık" kullanımının "yoğun" kullanımına göre daha yaygın olduğunu gösterebilir misin? Nanahuatl?22.56, 30 Ocak 2023 (UTC)[yanıtla]
@Nanahuatl, Öncelikle "Gökbilimde "Compact" bilimsel yayınlarda "Sıkışık" olarak kullanılmaktadır." yazmakla hata etmişim, aslında tam olarak sebebi yansıtmıyor genelleme yapmışım. Önce bu maddeyle ilgili kullanımı, daha sonra da diğer kullanımları izah etmeye çalışayım. Sonunda da terimlerle ilgili kendi düşüncemi belirteyim.
2007 yılında "sıkışık yıldız" adıyla açılan maddeyi 2019 yılında "yoğun yıldız" adıyla değiştirdiğini gördükten sonra araştırdığımı, İngilizce vikideki maddeyi okuduğumu ve orada gösterilen kaynaklara göz attığımı hatırlıyorum, tekrar baktım. Kompakt kelimesinin terim olarak bu tip bir olguda bilimsel makalelerdeki Türkçe kullanımının "sıkışık" olduğunu ve okuduğum yabancı kaynaklarda da ifade edilen şeyin "yoğunluk" değil "sıkışma" manasında kullanıldığını gördüğümden "sıkışık yıldız" adıyla açılan maddeyi eski ismine yönlendirdim. Bu kaynaklarda "compact"ın terim olarak kullanımının dışında density, high density gibi kelimeler kullanılıyor. Mesela: "very high density compact object..." gibi. Bir başka kaynakta "dense bodies" sözcüğü geçiyor ama kullanılan terim "compact star", yani "dense" veya "density" sadece tarif amaçlı olarak kullanılmış. Ben dil konusunda uzman değilim, yani "yoğunluk", "sıkışıklık" aynı şeyi mi ifade eder. Bilen arkadaşlar aydınlatacaklardır. Ben yukarıda verdiğim örneği okurken "density" ve "compact" kelimelerini farklı olarak anlıyorum.
Başta genelleme yaparak hata etmişim demiştim. "Compact" kelimesi astronomiyle ilgili yabancı kaynaklarda "yoğun" manasında da kullanılıyor mesela "yoğun kümeler", "yoğun gruplar", "yoğun gökada" gibi. Başka şeylerle ilgili konularda "compact" kelimesi; "mini", "küçük", "tıkız" (Tıkızlık), "sıkıt" gibi karşılıklar bulmuş.
Konuyla ilgili kendi düşüncemi belirteyim. Bizler bilim yapmadığımız için bilim yapanların türettiği terimlere karşılık bulmak zorunda kalıyoruz ve zaten bu işe özellikle kafa yormuş olanlar var (Abdullah Kızılırmak gibi). İngilizcedeki bir kelimenin sözlüğe bakıldığında belki elli farklı kullanımı görülebilir. Ben terimlerin Türkçe karşılıklarında hassas davranıyorum, bu terimlerin anlatılan konuyu doğru bir şekilde ifade etmesini istiyorum. "Very high density compact object..." denirken ne anlatılıyor, "Yoğun yıldız" veya "Sıkışık yıldız" neyi ifade ediyor aklımızda canlanan şey nedir? Benim için önemli olan o. Yoksa "Kompakt yıldız" deyip geçebiliriz. "Compact star", "yoğun yıldız" olarak tercüme edilebilir buna yanlış diyemeyiz ve zaten bu konuya yönleniyor. Ama madde başlığı olacak şekilde, bir terim olarak kullanıldığında konuyu tam olarak ifade ediyor mu? Profesör olduğunu belirtmiş olan birisinin yazısını görmüştüm ona da tekrar baktım, aynen şöyle yazmış -"Kompakt yıldızlar genellikle stellar evrimin uç noktalarıdır ve bu bakımdan stellar kalıntıları olarak da adlandırılır." Ben buna ne söyleyebilirim.
Son olarak, google arama sonuçlarının sayısı bu tip bir konuda hataya götürür. Mesela "yoğun yıldız" aramasında çıkan sonuçların hemen hemen hiçbirisinde terim olarak kullanıldığı görünmüyor ("yoğun yıldız çekirdeği", "yoğun yıldız yüzeyi", "yoğun yıldız rüzgarı", "son derece yoğun yıldız biçiminde bir kalıntı" gibi sıfat kullanımlar var). Sıkışık yıldız'ın terim olarak kullanıldığı bazı örnekler:
Anca fırsat bulabildim buraya konsantre olmaya @CRea80. Ayrıntılı yanıtın için teşekkürler. Konunun uzmanı olmadığımı ve yalnızca verileri, Vikipedi kuralları ışığında değerlendirdiğimi belirteyim ilk olarak.
VP:ADK gereğince bizim aslında güvenilir "Türkçe" kaynaklardaki en yaygın kullanımı seçmemiz gerekiyor. Yoğunluk kavramının ilk anlamı density bahsettiğin gibi, ancak ilk aklıma gelen CD (Compact Disc) için de "yoğun" kullanılması. Compact da "yoğun" kelimesiyle tanımlanıyor Türkçede. Hatta yoğun bakım, yani intensive care örneği de var. Keza TDK sözlüğüne göre "yoğun" kelimesinin tam 7 anlamı var :) Bunlardan biri de "dolu, sıkışık, çok, konsantre" şeklinde. Dolayısıyla compact için de yoğun kullanılabilir. Elbette İngilizcesinin birebir çevirisini benimsemiş olma zorunluluğu yok kaynaklarda, mimari terimlerin çoğu Fransızcadan gelme misal, bunu yalnızca senin ikinci paragrafın için yazıyorum. Yani kaynaklarda bu kullanım değil de "sıkışık" yaygın ise, o kullanılır :)
Devamında dediğin "google arama sonuçlarının sayısı bu tip bir konuda hataya götürür" ifadesine katılıyorum ben de. Salt sayıya bakmamak gerek. En baştaki arama sonuçları çok netti, ondan bu kanıya varmıştım. Sen istersen yoğun kullanan kaynakları da incele, hangisi daha yaygınsa o olsun madde adı. Maksat, kuralları düzgün bir şekilde uygulamak. Birini seçmek, diğerinin hatalı olduğu anlamına gelmiyor malum :) r şekilde uygulamak. Birini seçmek, diğerinin hatalı olduğu anlamına gelmiyor malum :) Nanahuatl?22.20, 1 Şubat 2023 (UTC)[yanıtla]
@Nanahuatl, Astronomide kullanılan terimlerin pek çoğu doğal olarak uydurmadır, hatta konunun özüyle dahi ilgisi olmayabilir. Neticede bir terim bulunması gerekiyor bunu da bilimi yapan, keşfi yapan insanlar yapıyor. Türkçe makale yazan, bilim yapan hocalarımız da bu terimlere karşılık gelecek bir şey uydurmak durumunda kalıyorlar. Kısaca bazı örnekler vereyim mesela "dark matter", "black hole" renklerinden dolayı bu ismi almamıştır, Big Bang'in patlamayla bir ilgisi yoktur, uydurma bir tabirdir. Özellikle buna kafa yoran bilim insanlarımız var ve bence muhteşem bir iş yapıyorlar, insanımızı aydınlatıyorlar. Bizler, Türkçe bilimsel makalelerde "black hole" "kara delik" olarak kullanılıyorsa madde adını "siyah delik" yapamayız. Siyah yerine kara tercihinin sebebi orijinal sebebiyle aynı, apaçık görünmediği için "bilinmeyen" "gizemli" manasında "karanlık" ve "kara" tercih edilmiştir. Dediğim gibi buna kafa yoran bilim insanlarımız var.
Bu madde özelinde belirteyim, ben "yoğun yıldız" terimini kullanarak yazılmış bir makale göremedim. Arama sonuçlarında gördüğüm şeyler "yoğun yıldız"ı terim olarak kullanarak bir olgudan bahsetmiyor (yoğun yıldız yüzeyi, yoğun yıldız çekirdeği, yoğun yıldız rüzgarı; yüzey, çekirdek ve rüzgarın yoğunluğundan bahsediyor). Elbetteki nötron yıldızı yoğundur, yıldızların çekirdeği zaten yoğundur ve sıcaktır. "Compact star" olgusu ile ilgili Türkçe bilimsel yayınlarda "compact" karşılığı olarak "sıkışık" tercih edilmiş, belki "yoğun" da tercih edilebilirdi ama edilmemiş (XX. ULUSAL ASTRONOMİ KONGRESİ - Nötron Yıldızı Bileşenli X-ışın Çiftlerinin Uzun Dönemli Işık Değişimi). Aynı şey egzotik yıldız maddesinde yaşandı. Bir arkadaşımız "egzotik yıldız" için -"İngilizcede exotic (fizik), "normalde rastlanmayan türden ya da özel olarak üretilmiş" anlamına geliyor. Bunun da karşılığı "yabancıl" (uzak, yabancı ülkelerle ilgili, bu ülkelerden getirilmiş) anlamına gelen egzotik değil "acayip"tir." gerekçesiyle maddenin adını "Acayip yıldız" olarak değiştirmişti. Orada da belirttim "exotic star" ile ilgili Türkçe makalelerin tamamında "egzotik yıldız" terimi kullanılıyor ayrıca "egzotik nesneler", "egzotik parçacık" kullanılıyor. Biz bunu "acayip" olarak değiştiremeyiz, bu doğru olmaz.--cRea80mesaj11.03, 2 Şubat 2023 (UTC)[yanıtla]
.jpg)