Tırmanış (uçuş)
Tırmanış veya tırmanma, uçuşun evrelerinden biri. Bir hava aracının kendi takati ve/ya etki eden çeşitli kuvvetler vasıtasıyla bulunduğu irtifâdan daha yüksek bir irtifâya erişmesidir. Havacılıkta daha çok kalkış sonrasında bir hava aracının seyahat irtifâsına veya seviyesine erişmesi evresini (climb out) tanımlamakta kullanılır.
Uçak, helikopter gibi havadan ağır hava araçlarında tırmanışın veya süratlenmenin gerçekleşebilmesi için motorun düz ve sabit süratli uçuş için gerekli olandan daha fazla itme üretmesi gerekir. Bir hava aracına etki eden başlıca 4 kuvvet vardır: taşıma (L), ağırlık (W), sürükleme (D) ve itme (T). Düz ve sabit süratli uçuşta bu dört kuvvet denge (equilibrium) halindedir. Sabit bir tırmanışta taşıma kuvveti, ağırlıktan küçüktür.[1] İtme vektörünün dikey bileşeni taşıma kuvvetinin dikey bileşeni ile birlikte ağırlığı karşılar.[1]
Tırmanış oranı[değiştir | kaynağı değiştir]
Tırmanış oranı, hava taşıtının belirli bir zamanda kazandığı irtifânın yükseklik/zaman cinsinden ifadesidir. Dünya genelinde havacılıkta tırmanış oranı çoğunlukla feet/dakika cinsinden ölçülür ve bu bilgi dikey hız göstergesinden (VSI) okunur.
Servis tavanı[değiştir | kaynağı değiştir]
Herhangi bir hava aracının tırmanış oranının 100 ft/dk'ya düştüğü irtifâya servis tavanı (service ceiling) denir.
Mutlak tavan[değiştir | kaynağı değiştir]
Mutlak tavan (absolute ceiling), bir hava aracının kendi motor gücü ile tırmanabildiği en son irtifadır. Havacılıkta tırmanma oranının 0 ft/dk'ya düştüğü irtifâ olarak tanımlanır.
Tırmanma çeşitleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Azamî tırmanış oranı ile[değiştir | kaynağı değiştir]
Hava aracının en kısa "zamanda" en fazla yükselebileceği tırmanma oranıdır. Bu oranı veren sürate en iyi tırmanış oranı sürati denir ve Vy ile gösterilir. Bu oran ile tırmanabilmek için motor gücü ile düz ve sabit uçuş için gerekli olan güç arasındaki fark (artık güç) maksimum olmalıdır.
Azamî tırmanış açısı ile[değiştir | kaynağı değiştir]
Hava aracının en kısa "yatay mesafede" en fazla yükselebileceği açıdır. Bu açıyı veren sürate en iyi tırmanış açısı sürati denir ve Vx ile gösterilir. Vx genellikle Vy'den küçüktür.
Zoom[değiştir | kaynağı değiştir]
Zoom, hava aracının kısa bir sürede, sürat kaybetme pahasına tırmanmasıdır.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Lift and weight 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Airquiz.com