Türkiye cumhurbaşkanları listesi
Türkiye cumhurbaşkanları listesi, Türkiye Cumhuriyeti cumhurbaşkanı olarak görev yapmış kişileri içeren listedir.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'na göre cumhurbaşkanı, devlet ve hükûmet başkanıdır. Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin başkomutanlığını temsil eder. Cumhurbaşkanı, beş yıllığına görev yapar. Bir kimse en fazla iki defa cumhurbaşkanı seçilebilir.
Cumhurbaşkanının hastalık, yurt dışına çıkma, ölüm, çekilme veya başka bir nedenle görevini sürdürememesi durumunda yenisi seçilene kadar en yaşlı cumhurbaşkanı yardımcısı, cumhurbaşkanlığına vekâlet eder.[1] Cumhurbaşkanı; kırk yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış ve milletvekili seçilme yeterliğine sahip Türk vatandaşları arasından doğrudan halk tarafından seçilir.[2]
Bugüne kadar on iki kişi ant içerek cumhurbaşkanlığı yaparken beş kişi de cumhurbaşkanlığına vekillik etmiştir. Bu kişilerden ikisi görevleri sırasında doğal nedenlerden hayatlarını kaybetti (Mustafa Kemal Atatürk ve Turgut Özal), biri askerî darbe sonucu devrildi (Celâl Bayar) ve biri Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından sağlık sebepleriyle görevden alındı (Cemal Gürsel).
İlk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, 1923'te oy birliği ile seçildi. On beş yıl, on iki gün ile bu görevde en çok kalan kişi olan Atatürk, dört dönem cumhurbaşkanlığı yaptı. Turgut Özal ise üç yıl, yüz elli dokuz gün Cumhurbaşkanlığı yaparak bu görevde en az kalan kişi oldu. Göreve geldiğinde 42 yaşında olan Atatürk en genç, 69 yaşında olan Fahri Korutürk ise en yaşlı cumhurbaşkanıdır.
Cumhurbaşkanları içerisinden Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönü ve Celâl Bayar "partili cumhurbaşkanı" olarak görev yapmışlardır. Atatürk ve İnönü hem Cumhuriyet Halk Partisi başkanı hem de cumhurbaşkanı olarak görevi sürdürmüş, Celâl Bayar ise cumhurbaşkanlığı görevi başladığında Demokrat Parti genel başkanlığından istifa etmiş ama cumhurbaşkanlığı sırasında parti üyesi olmayı sürdürmüştür. 1961 Anayasası'nın getirdiği cumhurbaşkanının partisiz olma zorunluluğu 2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumunun kabul edilmesiyle kaldırıldı. Mevcut cumhurbaşkanı Erdoğan dördüncü partili cumhurbaşkanı oldu.
Cumhurbaşkanları listesi[değiştir | kaynağı değiştir]
| № | Fotoğraf | İsim (Doğum–Ölüm) |
Görev süresi ve yetki | Parti | Önceki görevi | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 
|
Mustafa Kemal Atatürk (1881–1938) |
29 Ekim 1923 |
10 Kasım 1938 |
1923 | Cumhuriyet Halk Partisi | 1. TBMM Başkanı | |
| 1927 | ||||||||
| 1931 | ||||||||
| 1935 | ||||||||
| 15 yıl ve 13 gün | ||||||||
| TBMM Başkanı Abdülhalik Renda, 10–11 Kasım 1938 tarihleri arasında vekâleten cumhurbaşkanlığı yaptı. | ||||||||
| 2 | 
|
İsmet İnönü (1884–1973) |
11 Kasım 1938 |
22 Mayıs 1950 |
1938 | Cumhuriyet Halk Partisi | 1. Türkiye Başbakanı | |
| 1939 | ||||||||
| 1943 | ||||||||
| 1946 | ||||||||
| 11 yıl ve 193 gün | ||||||||
| 3 | 
|
Celâl Bayar (1883–1986) |
22 Mayıs 1950 |
27 Mayıs 1960 |
1950 | Demokrat Parti | 3. Türkiye Başbakanı | |
| 1954 | ||||||||
| 1957 | ||||||||
| 10 yıl ve 6 gün | ||||||||
| Kabul edilen 1961 Anayasası ile birlikte cumhurbaşkanı olan kişinin partisiz olması kararlaştırıldı. 27 Mayıs Darbesi'nden sonra Millî Birlik Komitesi ülkeyi yönetmeye başladı. Cemal Gürsel, askerî yönetim boyunca başbakanlık ve devlet başkanlığı yaptı. TBMM yeniden açılınca cumhurbaşkanlığına seçildi. | ||||||||
| 4 | _(cropped).jpg)
|
Cemal Gürsel (1895–1966) |
26 Ekim 1961 |
28 Mart 1966 |
1961 | Bağımsız | Millî Birlik Komitesi Başkanı | |
| 4 yıl ve 154 gün | ||||||||
| 5 | ,,_Bestanddeelnr_916-7535_(cropped).jpg)
|
Cevdet Sunay (1899–1982) |
28 Mart 1966 |
28 Mart 1973 |
1966 | Bağımsız | 12. TSK Genelkurmay Başkanı | |
| 7 yıl ve 1 gün | ||||||||
| Cumhuriyet Senatosu Başkanı Tekin Arıburun, 28 Mart–6 Nisan 1973 tarihleri arasında vekâleten cumhurbaşkanlığı yaptı. | ||||||||
| 6 | 
|
Fahri Korutürk (1903–1987) |
6 Nisan 1973 |
6 Nisan 1980 |
1973 | Bağımsız | Türkiye Moskova Büyükelçisi | |
| 7 yıl ve 1 gün | ||||||||
| Cumhuriyet Senatosu Başkanı İhsan Sabri Çağlayangil, 6 Nisan–12 Eylül 1980 tarihleri arasında vekâleten cumhurbaşkanlığı yaptı. | ||||||||
| 12 Eylül Darbesi'nden sonra Millî Güvenlik Konseyi ülkeyi yönetmeye başladı. Kenan Evren, askerî yönetim boyunca devlet başkanlığı yaptı ve 1982 Anayasası'nın halk oylamasında kabulüyle cumhurbaşkanı oldu. | ||||||||
| 7 | .png)
|
Kenan Evren (1917–2015) |
9 Kasım 1982 |
9 Kasım 1989 |
1982 | Bağımsız | Milli Güvenlik Konseyi Başkanı | |
| 7 yıl ve 1 gün | ||||||||
| 8 | 
|
Turgut Özal (1927–1993) |
9 Kasım 1989 |
17 Nisan 1993 |
1989 | Bağımsız | 19. Türkiye Başbakanı | |
| 3 yıl ve 160 gün | ||||||||
| TBMM Başkanı Hüsamettin Cindoruk, 17 Nisan–16 Mayıs 1993 tarihleri arasında vekâleten cumhurbaşkanlığı yaptı. | ||||||||
| 9 | .jpg)
|
Süleyman Demirel (1924–2015) |
16 Mayıs 1993 |
16 Mayıs 2000 |
1993 | Bağımsız | 12. Türkiye Başbakanı | |
| 7 yıl ve 1 gün | ||||||||
| 10 | 
|
Ahmet Necdet Sezer (1941–) |
16 Mayıs 2000 |
28 Ağustos 2007 |
2000 | Bağımsız | 14. Anayasa Mahkemesi Başkanı | |
| 7 yıl ve 105 gün | ||||||||
| 11 | .jpg)
|
Abdullah Gül (1950–) |
28 Ağustos 2007 |
28 Ağustos 2014 |
2007 | Bağımsız | 40. Türkiye Dışişleri Bakanı | |
| 7 yıl ve 1 gün | ||||||||
| 1961 Anayasası'nın getirdiği cumhurbaşkanının partisiz olma zorunluluğu, 2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumunun kabul edilmesiyle kaldırıldı. Atatürk, İnönü ve Bayar'ın ardından Erdoğan dördüncü partili cumhurbaşkanı oldu. | ||||||||
| 12 | 
|
Recep Tayyip Erdoğan (1954–) |
28 Ağustos 2014 |
görevde | 2014 | Bağımsız (2014–2017) |
25. Türkiye Başbakanı | |
| 2018 | Adalet ve Kalkınma Partisi (2017–günümüz) | |||||||
| 2023 | ||||||||
| 9 yıl ve 228 gün | ||||||||
Vekâleten görev yapmış cumhurbaşkanları listesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Zaman çizelgesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Görev sürelerine göre[değiştir | kaynağı değiştir]
Kesintisiz en uzun süre Cumhurbaşkanlığı makamında Mustafa Kemal Atatürk kalmıştır. Çok partili dönemde ise en uzun süre Cumhurbaşkanlığı makamında Celâl Bayar bulunmuştur.
| Sıra | Cumhurbaşkanı | Görev süresi | Görev başlangıcı | Görev sonu | Notlar |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Mustafa Kemal Atatürk | 15 yıl, 12 gün | 29 Ekim 1923 | 1 Kasım 1927 | Görevdeyken öldü. |
| 1 Kasım 1927 | 4 Mayıs 1931 | ||||
| 4 Mayıs 1931 | 1 Mart 1935 | ||||
| 1 Mart 1935 | 10 Kasım 1938 | ||||
| 2 | İsmet İnönü | 11 yıl, 192 gün | 11 Kasım 1938 | 3 Nisan 1939 | |
| 3 Nisan 1939 | 8 Mart 1943 | ||||
| 8 Mart 1943 | 5 Ağustos 1946 | ||||
| 5 Ağustos 1946 | 22 Mayıs 1950 | ||||
| 3 | Recep Tayyip Erdoğan | 9 yıl, 227 gün | 28 Ağustos 2014 | 9 Temmuz 2018 | |
| 9 Temmuz 2018 | 3 Haziran 2023 | ||||
| 3 Haziran 2023 | Görevde | ||||
| 4 | Celâl Bayar | 10 yıl, 5 gün | 22 Mayıs 1950 | 14 Mayıs 1954 | Görevden alındı. |
| 14 Mayıs 1954 | 1 Kasım 1957 | ||||
| 1 Kasım 1957 | 27 Mayıs 1960 | ||||
| 5 | Ahmet Necdet Sezer | 7 yıl, 104 gün | 16 Mayıs 2000 | 28 Ağustos 2007 | |
| 6 | Cevdet Sunay | 7 yıl, 0 gün | 28 Mart 1966 | 28 Mart 1973 | |
| Fahri Korutürk | 7 yıl, 0 gün | 6 Nisan 1973 | 6 Nisan 1980 | ||
| Kenan Evren | 7 yıl, 0 gün | 9 Kasım 1982 | 9 Kasım 1989 | 1982 referandumu ile cumhurbaşkanı oldu. | |
| Süleyman Demirel | 7 yıl, 0 gün | 16 Mayıs 1993 | 16 Mayıs 2000 | ||
| Abdullah Gül | 7 yıl, 0 gün | 28 Ağustos 2007 | 28 Ağustos 2014 | ||
| 7 | Cemal Gürsel | 4 yıl, 153 gün | 26 Ekim 1961 | 28 Mart 1966 | TBMM tarafından görevden alındı. |
| 8 | Turgut Özal | 3 yıl, 159 gün | 9 Kasım 1989 | 17 Nisan 1993 | Görevdeyken öldü. |
Eğitim düzeylerine göre[değiştir | kaynağı değiştir]
Mezun olduğu en üst seviye eğitim kurumuna göre Türkiye cumhurbaşkanlarının listesi aşağıdaki gibidir:
- ^ Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi 1936 yılına kadar Mülkiye Mektebi adıyla İstanbul'da faaliyet göstermiştir. Bu yüzden Ankara Üniversitesi ve Mülkiye Mektebi bazı isimler için ayrı olarak ele alınmıştır.
- ^ Recep Tayyip Erdoğan'ın diploması olmadığına dair şaibe ve çeşitli iddialar mevcuttur.
Yaşlarına göre[değiştir | kaynağı değiştir]
Türk cumhurbaşkanlarının göreve başlama medyan yaşı 63,5'dir. Göreve en genç başlayan Mustafa Kemal Atatürk idi (42 yaşında). En yaşlısı ise Fahri Korutürk (69).[3] Görev sonu en genç cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk (57), en yaşlısı Celâl Bayar (77) idi.
70 yaşında görevinden ayrıldıktan beş ay sonra hayatını kaybeden Cemal Gürsel tüm cumhurbaşkanları arasında en kısa emeklilik süresine sahipti. Gürsel'in görevini yapmasına engel olacak duruma gelmesi üzerine, TBMM kararıyla cumhurbaşkanlığı görevine son verilmişti. Mustafa Kemal Atatürk ve Turgut Özal, görevde bulunduğu sırada hayatını kaybettikleri için cumhurbaşkanlığı sonrası emeklilik yaşamadılar.
Celâl Bayar'ın 26 yıl süren cumhurbaşkanlığı sonrası emekliliği, Türkiye cumhurbaşkanlığı tarihinin en uzun emekliliği. 103 yaşındaki Celâl Bayar, aynı zamanda ülkenin en uzun ömürlü cumhurbaşkanıydı. Aynı zamanda Süleyman Demirel ve Kenan Evren ile birlikte, 90'larına kadar yaşamış üç Türk cumhurbaşkanından biridir. Şu anda yaşayan en genç cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan (70).
| № | Cumhurbaşkanı | Doğum | Cumhurbaşkanlığı | Başkanlık sonrası zaman aralığı |
Ömrü | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Göreve başlangıc yaşı | Görev sonu yaşı | Ölüm | Yaşı | ||||
| 1 | Mustafa Kemal Atatürk | 1881 | 41-42 yıl 29 Ekim 1923 |
56-57 yıl 10 Kasım 1938 |
0 gün[a] | 10 Kasım 1938 | 56-57 yıl |
| 2 | İsmet İnönü | 24 Eylül 1884 | 54 yıl, 48 gün 11 Kasım 1938 |
65 yıl, 245 gün 27 Mayıs 1950 |
23 yıl, 212 gün | 25 Aralık 1973 | 89 yıl, 92 gün |
| 3 | Celâl Bayar | 16 Mayıs 1883 | 67 yıl, 11 gün 27 Mayıs 1950 |
77 yıl, 11 gün 27 Mayıs 1960 |
26 yıl, 87 gün | 22 Ağustos 1986 | 103 yıl, 98 gün |
| 4 | Cemal Gürsel | 10 Haziran 1895 | 66 yıl, 122 gün 10 Ekim 1961 |
70 yıl, 291 gün 28 Mart 1966 |
170 gün | 14 Eylül 1966 | 71 yıl, 96 gün |
| 5 | Cevdet Sunay | 10 Şubat 1899 | 67 yıl, 46 gün 28 Mart 1966 |
74 yıl, 46 gün 28 Mart 1973 |
9 yıl, 55 gün | 22 Mayıs 1982 | 83 yıl, 101 gün |
| 6 | Fahri Korutürk | 15 Ağustos 1903 | 69 yıl, 234 gün 6 Nisan 1973 |
76 yıl, 235 gün 6 Nisan 1980 |
7 yıl, 189 gün | 12 Ekim 1987 | 84 yıl, 58 gün |
| 7 | Kenan Evren | 17 Temmuz 1917 | 65 yıl, 115 gün 9 Kasım 1982 |
72 yıl, 115 gün 9 Kasım 1989 |
25 yıl, 181 gün | 9 Mayıs 2015 | 97 yıl, 296 gün |
| 8 | Turgut Özal | 13 Ekim 1927 | 62 yıl, 27 gün 9 Kasım 1989 |
65 yıl, 186 gün 17 Nisan 1993 |
0 gün[a] | 17 Nisan 1993 | 65 yıl, 186 gün |
| 9 | Süleyman Demirel | 1 Kasım 1924 | 68 yıl, 196 gün 16 Mayıs 1993 |
75 yıl, 197 gün 16 Mayıs 2000 |
15 yıl, 32 gün | 17 Haziran 2015 | 90 yıl, 228 gün |
| 10 | Ahmet Necdet Sezer | 13 Eylül 1941 | 58 yıl, 246 gün 16 Mayıs 2000 |
65 yıl, 349 gün 28 Ağustos 2007 |
16 yıl, 227 gün | Hayatta | 82 yıl, 211 gün |
| 11 | Abdullah Gül | 29 Ekim 1950 | 56 yıl, 303 gün 28 Ağustos 2007 |
63 yıl, 303 gün 28 Ağustos 2014 |
9 yıl, 227 gün | Hayatta | 73 yıl, 165 gün |
| 12 | Recep Tayyip Erdoğan | 26 Şubat 1954 | 60 yıl, 183 gün 28 Ağustos 2014 |
Görevde | Görevde | Hayatta | 70 yıl, 45 gün |
Grafiksel gösterim[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu, Türkiye cumhurbaşkanlarının yaşam süresi grafiksel gösteren bir çizelgedir. Görev sırasına göre sıralandırılmıştır.
Yaşayan eski cumhurbaşkanları ve vekilleri[değiştir | kaynağı değiştir]
- 2024 itibarıyla yaşayan eski cumhurbaşkanları ve cumhurbaşkanı vekilleri
-
-
Ölen son eski cumhurbaşkanı[değiştir | kaynağı değiştir]
Süleyman Demirel (1924-2015), 17 Haziran 2015'te 90 yaşında hayatını kaybederek en son ölen eski cumhurbaşkanı olmuştur.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
- Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimleri
- Türkiye cumhurbaşkanı yardımcısı
- Türkiye cumhurbaşkanı vekili
- Türkiye cumhurbaşkanı eşleri listesi
- Türkiye cumhurbaşkanlarının gömüldükleri yerler listesi
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 7 Nisan 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 7 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2020.
- ^ "Türkiye'nin 12 Cumhurbaşkanı". BİA Haber Merkezi. 23 Nisan 2018. Erişim tarihi: 9 Eylül 2022.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
 |
Wikimedia Commons'ta Türkiye cumhurbaşkanları listesi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
