Lucius Cornelius Sulla

Lucius Cornelius Sulla
Lucius Cornelius Sulla
	Münih Glyptothek'teki büstü
Roma Cumhuriyeti'nin diktatörü
	Görev süresi; M.Ö. 82 - M.Ö. 79
Yerine geldiği	Gaius Servilius Geminus (M.Ö. 202'de)
Yerine gelen	Gaius Julius Caesar (M.Ö. 49'da)
Roma Cumhuriyeti'nin Konsülü
	Görev süresi; M.Ö. 88 - M.Ö. 88
Yerine geldiği	Gnaeus Pompeius Strabo ve Lucius Porcius Cato
Yerine gelen	Lucius Cornelius Cinna ve Gnaeus Octavius
Roma Cumhuriyeti'nin Konsülü
	Görev süresi; M.Ö. 80 - M.Ö. 80
Yerine geldiği	Gnaeus Cornelius Dolabella ve Marcus Tullius Decula
Yerine gelen	Appius Claudius Pulcher ve Publius Servilius Vatia
Kişisel bilgiler
Doğum	M.Ö. 138; Roma, Roma Cumhuriyeti
Ölüm	M.Ö. 78 (60 yaşında); Pozzuoli, Roma Cumhuriyeti
Partisi	Optimates
Evlilik(ler)	ilk Julia Caesaris,; ikinci Aelia,; üçüncü Cloelia,; dördüncü Caecilia Metella,; beşinci Valeria
Çocuk(lar)	Lucius Cornelius Sulla,; Cornelia,; Faustus Cornelius Sulla,; Cornelia Fausta,; Cornelia Postuma
Dini	Roma paganizmi

Lucius Cornelius Sulla Felix (Latince: L·CORNELIVS·L·F·P·N·SVLLA·FELIX) (MÖ 138–MÖ 78) veya genel olarak bilinen ismiyle Sulla, MÖ 82 ile MÖ 79 arasında Roma Cumhuriyeti diktatörlüğü yapmış olan Romalı general ve devlet adamı. Diğer Romalı yöneticilerden farklı olarak iki defa geldiği konsüllük makamına ikinci gelişi, diktatörlüğü sürerken gerçekleşmiştir.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Patrici (patrisyen) sınıfından bir Romalıdır.

Siyasi yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

MÖ 87'de Sulla Roma'yı terk ettikten sonraki yıl konsüllüğe seçilmiş olan Lucius Cornelius Cinna, Sulla'nın koyduğu yeni düzeni yıkmış ve Roma senatosu aleyhine bir siyaset takibine başlamıştı. Gaius Marius ölünce yerine L. Flaccus Valerius seçilmiş ve Valerius Sulla'dan başkumandanlığı almak üzere Yunanistan'a giderken, Cinna, Sulla'nın dönüşü ile başlayacak olan iç savaş için hazırlığa başlamıştır. Bu süreçte Cinna’nın idaresinden memnun olmayan aristokratlar Sulla’nın tarafında yerlerini almışlardır. Cinna Adriyatik üzerinden geçerek Sulla’yı İlirya'da karşılamak üzere hazırlanırken 84’te Ancona’da askerleri tarafından öldürülmüştür. Diğer tarafta da Roma’da 82 yılı konsüllüklerine Marius’un bu sırada 27 yaşındaki oğlu genç Marius ile Gn. Papirius Carbo seçilmişlerdir. Bu grubun tarafında da önemli kuvvetler olmasına ve Roma'ya yeni katılan vatandaşların da Marius taraftarlarını tutmasına rağmen Sulla Latium’a kadar ilerleyerek Marius’u yenerek Roma’ya girmiştir.

Sulla, Roma'nın tek hakimi olmayı başarınca yaptığı ilk iş karşı taraf yanlılarından intikam almak olmuştur. Böylece Marius taraftarlarının hükûmetini tutmuş olanlar vatan haini ilan edilmişler ve idam edilmeye başlanmışlardır. Fakat bu hareketin sınırsız olarak uygulanması Sulla taraftarları tarafından dahi tepki çekince, ölüme mahkûm edilenlerin isimleri listeler halinde halka açık meydanlarda teşhir edilmeye başlanmış ve bunların köleler, azatlılar ve herkes tarafından öldürülmesi istenmiştir. Bu nedenle 80 senatör ile 2600 atlı sınıfı mensubu öldürülmüştür. Bu insanların köleleri Sulla tarafından azat edilmiştir. Ayrıca ölüme mahkûm edilenlerin mallarına da el konmuş ve bunlar açık arttırma ile satışa çıkarılmıştır. Bundan sonra Sulla devlet ve cemiyete yeni şeklini vermeye başlamıştır. Bir meclis kararı ile önce kendisini belli bir zaman için diktatörlüğe seçtirmiştir, amacı devlete yeni bir anayasa ve yeni bir şekil vermektir. Diktatör Sulla, bundan sonra birçok kanun çıkartmış ve bunlarla gelecekte her çeşit ihtilal hareketini olanaksız kılmak ve aristokrat sınıfın hakimiyetini emniyet altına almak istemiştir.^[2]

Döneminde çıkardığı başlıca kanunlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Halk meclisinde Senato'nun daha önce kabul etmediği hiçbir kanun için oylama yapılmayacaktı. Pleblerin Tribününe üye olmuş kişiler, bundan sonra artık diğer memuriyetlere giremeyeceklerdi. Bu nedenle halkın öncülüğünü yapan kimselerin daha fazla yükselmelerine mani olunmak istemiştir.
Aynı devlet memuriyetine ancak on yıl geçtikten sonra tekrar tayin olunabilecekti. Bunda amaç bir insanın senelerce aynı memuriyette kalarak devlet içinde olağanüstü bir kudret temin etmesine mani olmaktı.
Praetor’ların sayısı 6’dan 8’e,Questorlar’ın sayısı da 20’ye çıkarıldı.
Bundan sonra rahipler halk tarafından değil, bizzat rahip meclisleri tarafından seçileceklerdi.
Konsül ve Preatorlar memuriyetleri esnasında devlet içinde yalnız mülkî işlerle uğraşacaklar ve ancak bundan sonraki yıl içinde Prokonsül ve Propraetor olarak eyaletlerde vazife alacaklardı. Bu kanunla mülkî kuvvet ile askerî kuvvetin birbirlerinden ayrılması istenmişti.
Bu zamana kadar yeni senatörleri tayin ve eskileri listeden silmekle vazifelendirilmiş olan Censor’luk kaldırılmış; yerine bulunan yöntem şu olmuştu: Questorluk’a seçilmiş olan herkes otomatik olarak Senato’ya dahil olacaktı.

Devlet düzenlemelerinde yapılan bu yeniliklerin anlamı, tam bir irtica hareketi demekti. Halk bundan böyle kanunları Konsül başkanlığında toplanan Comitia centuriatada onaylayacak, Pleblerin Tribününün (Halkın Tribünü: Latince tribunus plebis)) görevi yalnız küçük devlet memurlarını seçmek olacaktı. Sulla hiçbir zaman şahsına bağlı egemen bir devlet kurmak istememiş, aksine Senatör sınıfın hakimiyetini emniyet altına almayı arzulamıştı. Sulla eyaletlerin idaresini yeniden düzenlemekle, yüksek devlet memurlarının sayısını çoğaltmakla devlete katkı veren işler yapmıştı, fakat Roma şehir aristokrasisinin devamlı hakimiyetini sağlamak mümkün değildi. Bunun için Sulla’nın kurduğu yeni hükûmet uzun süre başarılı olamamış ve kısa bir süre sonra tarih sahnesinden çekilmiştir.

Siyaseti bırakması ve ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Sulla, MÖ 79 yılında istifa ederek politikadan çekilmiş^[1] ve herhangi bir başka görevi kabul etmemiştir.

İkinci konsüllük döneminden sonra ve görevlerini tamamlandığında yapacağına söz verdiği gibi Sulla, güçlerini iade etti ve ailesiyle birlikte olmak için Napoli'ye bağlı Pozzuoli yakınındaki villasına çekildi. Plutarhos, "Life of Sulla" (Sulla'nın Hayatı) kitabında, lüks içinde geçirilen bir hayattan emekli olduğunu belirtiyor: "Aktrisler, arpistler ve tiyatro insanlarıyla bir araya gelerek, gün boyunca koltuklarda içiyordu". Sulla, bu uzak mesafeden, Roma'daki günlük siyasi faaliyetlerin dışında kaldı ama yine de politikalarının dahil edildiği birkaç müdahalesi oldu.^[3]^[4]

Sulla'nın MÖ 78'de amacı anılarını ölümünden hemen önce yazmaktı. Günümüze gelen bazı parçalar, daha sonraki yazarların alıntıları olarak var olmalarına rağmen, bu anılar büyük ölçüde kaybolmuşlardır. Sulla'nın ölümüne dair çağdaş yorumlar, muhtemelen kronik olarak kullanmakta olduğu alkolden kaynaklanan karaciğer yetmezliğinden veya yırtılmış bir mide ülserinden (ağzından ani bir kanama ve ardından hiç iyileşmediği bir ateşin belirtisi nedeniyle) öldüğünü göstermektedir.^[4]^[6] Kayıtlara, ülserin neden olduğu ve ölümüne yol açan bir solucan istilası olduğu da yazılmıştır.^[7]

Roma'da yapılan devlet cenazesi (Forum'da, tüm şehrin varlığında) MS 14'teki Augustus'unkine kadar eşsiz bir ölçekteydi. Sulla'nın naaşı şehre getirildi, emektar askerleri tarafından eşlik edilen altın bir arabada taşıncı. Başta Lucius Marcius Philippus olmak üzere, birkaç seçkin senatör tarafından hakkında konuşmalar yapıldı. Sulla'nın naaşı yakıldı ve külleri (Tanrı Mars'ın alanı kabul edilen) Campus Martius'taki mezarına yerleştirildi.^[8] Sulla'nın kendi bestesini yaptığı bir şarkı mezarının üzerine şu şekilde yazıldı: "Hiçbir arkadaşım bana hizmet etmedi ve hiçbir düşman bana yanlış davranmadı, tam olarak karşılığını vermediğim."^[9]

Plutarhos Sulla'nın kişisel sloganı olan Campus Martius sözünün mezarının üzerine kazılı olduğunu gördüğünü iddia ediyor. Bu kişisel sloganın anlamı 'daha iyi arkadaş değil, daha kötü düşman' idi.^[2]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Antik kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Plutarhos. Bíoi Parállêloi (Βίοι Παράλληλοι) (Paralel Yaşamlar), "Kitap 6: Lysandrus'un Hayatı ve Sulla'nın Hayatı" (y. 100-200) (Grekçe).
- Clough, A. H., (Ed.) (1996). The Project Gutenberg Etext of Plutarch's Lives (İngilizce). 29 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2016.
- Thayer, Bill (1915). Parallel Lives = Cilt 4 (İngilizce). penelope.uchicago.edu.
Appianus (1905). Historia Romana (Ῥωμαικά Rhomaiká) (165'ten once) [Roma Tarihi] (Grekçe).
- Thayer, Bill (1913). Appian:The Civil Wars, The Histories of Appian (İngilizce). penelope.uchicago.edu.
Sallustius. Bellum Jugurthinum (Jugurthine Savaşı) (İngilizce). ss. 95-114. 13 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2016.

Modern kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]

"Marius ve Sulla" (İngilizce). janusquirinus.org. Eksik ya da boş |url= (yardım)
"Sulla ve yasakları" (İngilizce). Jerryfielden.com. Eksik ya da boş |url= (yardım)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b Vervaet, Frederik Juliaan (2004). "The lex Valeria and Sulla's empowerment as dictator (82–79 BCE)". Cahiers du Centre Gustave Glotz (İngilizce). 15: 37-84. eISSN 2117-5624. 19 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2020.
^ ^a ^b Telford, Lynda. Sulla: A Dictator Reconsidered [Sulla: Yeniden Değerlendirilen Bir Diktatör] (İngilizce). s. 199.
^ Plutarhos. The Life of Sulla (İngilizce). s. 37.
^ ^a ^b Keaveney, A., (Ed.) (2005). Sulla: the Last Republican [Sulla: Son Cumhuriyetçi] (İngilizce) (2. bas.). s. 175.
^ Crawford. Roman Republican Coinage (İngilizce). ss. 456, 457.
^ Romalı filozof ve yazar Gaius Plinius Secundus'un (MS 23–79) hakkindaki yazısi: (N'H, VII,XLIV) "was not the close of his life more horrible than the sufferings which had been experienced by any of those who had been proscribed by him? His very flesh eating into itself, and so engendering his own punishment." ("hayatının yakınında, kendisi tarafından yasaklanmış olanların yaşadığı acılardan daha korkunç olmayan, kendi cezasını da beraberinde getiriyor.")
^ "Plutarhos, Sulla" (İngilizce). Perseus Digital Library. 15 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2020.
^ Seager, Robin (1994). The Cambridge Ancient History (Sulla bölümü) (İngilizce). IX. (2. bas.). Cambridge Üniversitesi Yayınları. s. 207.
^ Durant, Will (2001). Heroes of History: A Brief History of Civilization from Ancient Times to the Dawn of the Modern Age [Tarih Kahramanları: Eski Çağlardan Modern Çağın Şafağına Kısa Bir Medeniyet Tarihi] (İngilizce).

Siyasi görevi
Önce gelen: Gaius Servilius Geminus	Roma Diktatörü MÖ 82 - MÖ 79	Sonra gelen: Gaius Julius Caesar
Önce gelen: Gnaeus Pompeius Strabo Lucius Porcius Cato	Roma Konsülü MÖ 88 (Q. Pompeius Rufus ile birlikte)	Sonra gelen: Lucius Cornelius Cinna Gnaeus Octavius
Önce gelen: Gnaeus Cornelius Dolabella Marcus Tullius Decula	Roma Konsülü MÖ 80 (Q. Caecilius Metellus Pius ile birlikte)	Sonra gelen: Appius Claudius Pulcher Publius Servilius Vatia Isauricus

[Vervaet-1] Vervaet, Frederik Juliaan (2004). "The lex Valeria and Sulla's empowerment as dictator (82–79 BCE)". Cahiers du Centre Gustave Glotz (İngilizce). 15: 37-84. eISSN 2117-5624. 19 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2020.

[Telford-2] Telford, Lynda. Sulla: A Dictator Reconsidered [Sulla: Yeniden Değerlendirilen Bir Diktatör] (İngilizce). s. 199.

[3] Plutarhos. The Life of Sulla (İngilizce). s. 37.

[Maximus-4] Keaveney, A., (Ed.) (2005). Sulla: the Last Republican [Sulla: Son Cumhuriyetçi] (İngilizce) (2. bas.). s. 175.

[5] Crawford. Roman Republican Coinage (İngilizce). ss. 456, 457.

[6] Romalı filozof ve yazar Gaius Plinius Secundus'un (MS 23–79) hakkindaki yazısi: (N'H, VII,XLIV) "was not the close of his life more horrible than the sufferings which had been experienced by any of those who had been proscribed by him? His very flesh eating into itself, and so engendering his own punishment." ("hayatının yakınında, kendisi tarafından yasaklanmış olanların yaşadığı acılardan daha korkunç olmayan, kendi cezasını da beraberinde getiriyor.")

[7] "Plutarhos, Sulla" (İngilizce). Perseus Digital Library. 15 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2020.

[8] Seager, Robin (1994). The Cambridge Ancient History (Sulla bölümü) (İngilizce). IX. (2. bas.). Cambridge Üniversitesi Yayınları. s. 207.

[9] Durant, Will (2001). Heroes of History: A Brief History of Civilization from Ancient Times to the Dawn of the Modern Age [Tarih Kahramanları: Eski Çağlardan Modern Çağın Şafağına Kısa Bir Medeniyet Tarihi] (İngilizce).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]