Suat Hayri Ürgüplü

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Suad Hayri Ürgüplü sayfasından yönlendirildi)
Suat Hayri Ürgüplü
11. Türkiye başbakanı
Görev süresi
20 Şubat 1965 - 27 Ekim 1965
Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel
Yerine geldiği İsmet İnönü
Yerine gelen Süleyman Demirel
Cumhuriyet Senatosu Başkanı
Görev süresi
28 Ekim 1961 - 6 Kasım 1963
Yerine geldiği Makam oluşturuldu
Yerine gelen Mehmet Enver Aka
Türkiye Gümrük ve Tekel Bakanı
Görev süresi
9 Mart 1943 - 13 Şubat 1946
Yerine geldiği Raif Karadeniz
Yerine gelen Tahsin Çoşkan
Türkiye Büyük Millet Meclisi
6., 7. ve 9. dönem milletvekili
Seçim bölgesi 1939 - Kayseri
1943 - Kayseri
1950 - Kayseri
Kişisel bilgiler
Doğum Ali Suat[1]
13 Ağustos 1903
Şam, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 26 Aralık 1981 (78 yaşında)
İstanbul, Türkiye
Defin yeri Edirnekapı Şehitliği, İstanbul
Partisi Cumhuriyet Halk Partisi
Demokrat Parti
Adalet Partisi
Evlilik(ler)
Zeynep Nigar Ürgüplü
(e. 1932; ö. 1981)
[2][3]
Çocuk(lar) Hayri Ürgüplü (1936-2017[4])
Bitirdiği okul Galatasaray Lisesi, İstanbul
Hukuk Fakültesi, İstanbul
Mesleği Hukukçu
Hükûmeti 29. Türkiye Hükûmeti
Dini İslam

Ali Suat Ürgüplü[1] (13 Ağustos 1903, Şam - 26 Aralık 1981, İstanbul), Türk siyasetçi. Türkiye Cumhuriyeti'nin 11. Başbakanı.

Ailesi[değiştir | kaynağı değiştir]

I. Dünya Savaşı'na katılma fetvasını veren Şeyhülislam Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi'nin oğludur. Lâle Devri Sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşa'nın soyundandır.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Galatasaray Lisesi'nden sonra 1926 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi'ni bitirdi. Çeşitli devlet hizmetlerinde bulundu. Türkiye-Yunanistan 1924 Nüfus Mübadelesi mahkemelerinde çalıştı. Galatasaray Spor Kulübü'nde atletizm yaptı.

1929-1932 yılları arasında İstanbul Ticaret Mahkemesi yargıçlığında bulundu.

1939 ve 1943 yıllarında Kayseri Milletvekili seçildi. 2. Şükrü Saraçoğlu kabinesinde Gümrük ve Tekel Bakanı oldu.

Bakanlığında kahve ithalatı konusunda yolsuzluklar olduğu yolunda dedikodular çıkınca örnek bir davranışta bulundu:

“ Adımın da karıştığı kahve yolsuzluğuyla ilgili, bakanlığımda bir komisyon kurulmuştur. Bu teftiş heyetinin selametle çalışabilmesi için, benim, bu bakanlık koltuğundan ayrılmam gerekir; aksi halde, komisyonu etkilerim, sağlıklı bir karar oluşmaz. O nedenle, siyasi ahlak gereği, bakanlıktan istifa ediyorum. „

Daha sonra Yüce Divan'da yapılan yargılama sonucunda beraat etti. Bu olay hâlen bazı okullarda idare hukuku dersinde okutulmaktadır.

1950 yılında tekrar TBMM'ye döndü. 1952 yılına kadar Demokrat Parti Kayseri Milletvekilliği yaptı. Avrupa İstişari Meclisi'nde başkan yardımcılığı görevinde bulundu.

1952 yılında TBMM'den ayrılarak Bonn Büyükelçiliğine getirildi. 1955 yılında Londra, 1959 yılında Washington, DC, 1960 yılında Madrid Büyükelçiliğine atandı.

1961 seçimlerine katılarak Adalet Partisi Kayseri Senatörü seçildi. Cumhuriyet Senatosu'nun ilk başkanı oldu. Bu görevi tamamladıktan sonra 1965 yılında İsmet İnönü'nün başbakanlıktan istifa ettiği 5 Şubat tarihinden 10 Ekim 1965 genel seçimleri sonrasına kadar Adalet Partisi'nin öncülüğündeki koalisyon hükûmetinin başkanlığını yaptı. 1966 yılında kontenjan senatörü seçildi. 1972 yılına kadar bu görevde kaldı.

Nihat Erim hükûmetinin 17 Nisan 1972'de istifasından sonra, Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay yeni hükûmeti kurma görevini önce Suat Hayri Ürgüplü'ye verdi. Ancak daha sonra - büyük olasılıkla 12 Mart darbesini yapan komutanların, eski DP ve AP geçmişi nedeniyle uygun bulmamaları nedeniyle - Ürgüplü'nün kabinesini onaylamadı ve yeni hükûmeti kurma görevini Ferit Melen'e verdi.

26 Aralık 1981 tarihinde, 13 yıldır muzdarip olduğu kalp hastalığından dolayı öldü. Mezarı Edirnekapı Şehitliği'ndedir.

Ailesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Suat Hayri Ürgüplü'nün babası Hayri Efendi Osmanlı Devleti'nin son döneminde Şeyhülislamlık yapmış bir din adamıydı. Eşi Zeynep Nigar Hanım ile 1933 yılında evlenen Ürgüplü'nün bu evlilikten Hayri adında bir oğlu vardı.[2][3] Suat Hayri Ürgüplü'nün oğlu Hayri Ürgüplü, 1965 yılında Eski Irak kralı Gazi bin Faysal'ın nişanlısı ve aynı zamanda son Osmanlı Padişahı Vahdettin'in torunu Hanzade Sultan'ın kızı Fazıla İbrahim ile evlenmişti. Bu evlilikten iki torunu bulunmaktaydı.[5] Sabiha Sultan'ın kızı Hanzade Sultan ile dünür olmuştu. Kardeşi Münip Hayri Ürgüplü de milletvekilliği yaptı.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b "TBMM Albümü 2. Cilt (1950-1980)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 12 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Ekim 2021. 
  2. ^ a b "TÜRK PARLAMENTO TARİHİ TBMM - IX. DÖNEM 1950 - 1954 VII. CİLT" (PDF). 21 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  3. ^ a b "Türk Parlamento Tarihi I. Cilt" (PDF). 9 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Temmuz 2022. 
  4. ^ "Bebek Camii'ndeki cenaze". 29 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2020. 
  5. ^ [1] 12 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Siyasi görevi
Önce gelen:
İsmet İnönü 		11. Türkiye başbakanı
20 Şubat 1965 - 27 Ekim 1965 		Sonra gelen:
Süleyman Demirel
Önce gelen:
Yeni makam 		Cumhuriyet Senatosu Başkanı
28 Ekim 1961 - 6 Kasım 1963 		Sonra gelen:
Mehmet Enver Aka
Önce gelen:
Raif Karadeniz 		Türkiye Gümrük ve Tekel Bakanı
9 Mart 1943 - 13 Şubat 1946 		Sonra gelen:
Tahsin Çoşkan
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Suat_Hayri_Ürgüplü&oldid=32230864" sayfasından alınmıştır