Solomon ibn Verga
Solomon ibn Verga (veya Salomon ben Verga, 15. - 16. yüzyıl) (İbranice: שלמה אבן וירגה) İspanyol tarihçi ve doktordu. Judah ibn Verga ile olan akrabalık derecesi tam olarak bilinmemesine rağmen baba-oğul olmadıkları bilinmektedir.
Şevet Yehudah[değiştir | kaynağı değiştir]
İbn Verga'nın dediğine göre,[1] Málaga'daki tutuklular için fidye parası toplama amaçlı İspanyol cemaatlerince görevlendirilmiş, ayrıca marrano olarak Lizbon'da yaşadığı zaman 1506'daki katliamlara görgü tanıklığı yapmıştır.[2]
Ardından, muhtemelen Edirne'ye olmak üzere Türkiye'ye kaçtı ve farklı zamanlarda farklı yerlerde Yahudilere yapılan zulümleri içeren Şevet Yehudah'ı yazdı. Kısa önsözünde Judah ibn Verga'nın çalışmalarının sonunda Yahudilere yapılan bazı zulümlerin olduğunu gördüğünü belirtip bu olayları kitabına iliştirdi ve kendi zamanında yaşanan zulümleri de ekledi; bu kitap en sonunda oğlu Joseph ibn Verga tarafından düzenlenip derlendi. "Şebet Yehudah" başlığı Judah ibn Verga isminden esinlenerek yaratılmıştır; İbranice "şebet", İspanyolca "verga" ile aynı anlamı taşımaktadır; bir diğer etkileşim ise Tekvin kitabındandır.[3]
Çalışmasında değişik ülkelerdeki tartışmalar, Yahudi gelenekleri ve zulümler aktarılmıştır. İbn Verga, diğer uluslardan ziyade neden Yahudilerin, özellikle Sefaradların, zulümlere maruz kaldığı sorusunun yanıtını bulmak için çaba harcadı. Sunduğu olası gerekçeler arasında Yahudilerin üstün olduğu, yemek konusundaki farklılıkları gibi sebepler bulunmaktadır. Genel anlamda İbn Verga Yahudilerin hatalarından bahsetmeyip olayları bazen abartmıştır.
Bu çalışma üç yazarın derlemesiyle oluşmuş olup belli bir kronolojik sırayı takip etmemektedir. İbranice tarzı açık olmasına rağmen hikâyeler arasında bir bağlantı yoktur. İbn Verga Latince biliyordu ve hikâyelerinin çoğu Latince kaynaklardan geliyordu. Bu çalışmada ayrıca Süleyman Mabedi'nin şekliyle ilgili tez de bulunmaktadır. Zunz[4] bu çalışmanın, yer isimleri ve geleneklerle ilgili açıklamalar sunduğu için coğrafi bilgiler açısından değerli bir eser olduğunu düşünmektedir.
Şevet Yehudah ilk olarak Türkiye'de 1550'lerde basıldı; bu zamandan beri birkaç kez daha basıldı. Bu eser 1591'de Kraków'da Yidiş diline, 1640'ta Meir de Leon tarafından Amsterdam'da İspanyolca'ya, 1651'de Gentius tarafından Latince'ye ve 1856'da Hannover'de M. Wiener tarafından Almanca'ya tercüme edildi. Eserin bazı parçaları da Eisenmenger,[5] Schudt,[6] Menahem Man ha-Levi[7] ve Joseph Zedner[8] tarafından tercüme edildi. Eserinin 64. paragrafında Şebet Ebrato isimli, zulümlerin ve bazı rabinik tezlerin bulunduğu bir eseri olduğunu belirtmiştir fakat bu eser bugün kayıptır.
Şebet Yehudah'da anlatılan tarihi verilerin değeri Isidore Loeb tarafından ciddi anlamda sorgulanmıştır.[9] Loeb'e göre, İbn Verga güvenilmez biri olup yazdıklarının kaynakları efsane bazlıdır. İbn Verga, Yahudiler ile Hristiyanlar arasındaki dini çelişkilere özellikle ilgi duymuş ve bunları çalışmasında da aktarmıştır. Fakat Loeb, Tortosa'da yaşananlar dışındaki olayların hayali olduğunu savunur. Ona göre Şevet Yehudah, Yahudi folklorü ve popüler gelenek açısından değerli olup tarihi değeri yoktur.
Yahudi Ansiklopedisi bibliyografisi[değiştir | kaynağı değiştir]
- Heinrich Graetz, Gesch. 3d ed. ix. 323, 324;
- Giovanni Bernardo De Rossi, Dizionario, ii. 157-159;
- Moritz Steinschneider, Cat. Bodl. cols. 2391-2396;
- Loeb, in R. E. J. xvii. 87;
- Wiener, Şebet Yehudah önsözü.
Edebiyat[değiştir | kaynağı değiştir]
- F. Cantera: Schébet Jehuda (La vara de Judá) de Salomón ben Verga. In: Revista del Centro de Estudios Históricos de Granada y su Reino 13/14 (1924), 83-296; 15 (1925), 1-74. Reprint Granada 1927.
- Sina Rauschenbach (ed.): Shevet Jehuda. Ein Buch über das Leiden des jüdischen Volkes im Exil. In der Übersetzung von Meír Wiener. Herausgegeben, eingeleitet und mit einem Nachwort zur Geschichtsdeutung Salomon Ibn Vergas versehen von Sina Rauschenbach (Jüdische Geistesgeschichte 6). Berlin 2006. ISBN 978-3-937262-34-5
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Şebeṭ Yehudah, § 64.
- ^ ib. § 60
- ^ "Tekvin 49:10". 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2011.
- ^ Notes on the Itinerary of Benjamin of Tudela, ed. Asher, ii. 268.
- ^ Das Entdecte Judenthum, ii.
- ^ Jüdische Merk-würdigkeiten, i.
- ^ She'erit Yisrael
- ^ Auswahl, pp. 96 et seq.
- ^ R. E. J. xxiv. 1 et seq.
- Bu konu 1901-1906 Yahudi (Jewish) Ansiklopedisi'nde Sunulmuştur.
