Sarkis Torosyan
| Sarkis Torossian | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1891 Everek, Osmanlı imparatorluğu |
| Ölüm | 17 Ekim 1954 (63 yaşında) Bronx, New York, US |
| Defin yeri | Arlington Cemetery, Pennsylvania |
| Milliyet | Osmanlı Ermenisi |
Askeri kariyer | |
| Bağlılığı |  Osmanlı İmparatorluğu |
| Branşı | Osmanlı ordusu |
| Hizmet yılları | 1914–1918 |
| Rütbesi | Yüzbaşı |
| Çatışma/savaşları | Çanakkale Savaşı |
Sarkis Torosyan (Ermenice: Սարգիս Թորոսեան, d. 1891, Everek, Kayseri - ö. 17 Ağustos 1954, New York, ABD), Ermeni asıllı Osmanlı asker.[1]
Yaşam öyküsü[değiştir | kaynağı değiştir]
Ohan oğlu Serkis Torosyan Kayseri'ye yakın Ermeni nüfuslu Everek (Develi) ilçesinde 1893 yılında doğdu. Bölgedeki bir Ermeni Okuluna gitti. Asker olmak istediği halde Hristyanların Osmanlı orudusuna katılamayışı nedeniyle bunu gerçekleştiremedi. 1908'de İkinci Meşrutiyet ile değişen kurallar yardımıyla askeri okula yazıldı, okulu bitirince Almanya'ya Krupp fabrikasına staja gitti.
Anılara göre savaştaki İngiliz savaş gemisini batıran ilk kişi.[2][3][4] Fakat Ermeni Soykırımı'nda ailesi öldü ve Torosyan taraf değiştirerek Osmanlı İmparatorluğu'na karşı mücadeleye katıldı.[3][4][5]
Osmanlı ödüllerinden başka Torosyan Almanya, Avusturya, Bulgaristan ve müttefikler tarafından ödüller alır.[3] Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etmek zorunda kaldı ve anılarını yayımladı. Bazı Türk tarihçiler onun hiç yaşamadığını söyler.[6][7] Torosyan'ın torunları Amerikalı tarihçi Paul Vartan Sookiasian tarafından keşfedildi, sonrasında Türk tarihçi Taner Akçam Torosyan'ın torunuyla röportaj yaptı.
Çanakkale Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]
Dünya Savaşı başladıktan sonra, Torosyan Osmanlı İmparatorluğu için savaşmak için memleketine geri döndü. Çanakkale Savaşı sırasında Cape Helles'de komutanlık yaptı. 19 Şubat ve 18 Mart arasında üç İngiliz savaş kruvazörünü batırdığını ve bunlardan birinin HMS E15 olduğunu anılarında anlatır. 18 Mart 1915 günü Rumeli Hamidiye Tabyası’nda savaştı ve ağır yaralandı. Enver Paşa onun başarılarından etkilenmiş ve teşekkür etmiştir.[1]
- Osmanlı Ordu-yu Hümâyunu Başkumandanlığı Vekâleti
- Kayseri Sancağı Everek Kazasından Topçu Yüzbaşısı
Ohan oğlu Serkis Torosyan- Doğum 307 [1891-1892]
Ordumuzun ağır topçu 6. Alay batarya kumandanlarımızdan Yüzbaşı Serkis Bey Çanakkale harbi esnasında Ertuğrul tabyasının kumandanı olup 6 ve 12 Şubat 330 [19 ve 25 Şubat 1915] tarihinde boğaza doğru hücum eden düşman harp vapurlarına karşı cesaret ve fedâkârâne harp ederek bir düşman harp vapurunun tahribiyle diğer bir harp vapurunu dahi zedelemiş olduğu ve keza Rumeli Hamidiye tabyasının kumandanlığını üzerine alarak 5 Mart 331 [18 Mart 1915] tarihinde düşman harp vapurlarının boğaza doğru tehdit hücumlarına karşı cesaret ve fedâkârâne harp ederek diğer bir düşman harp vapurunun tahribiyle mumaileyh [adı geçen] mecrûh olduğu [yaralandığı] ve ordu-yu hümâyuna [Osmanlı ordusuna] göstermiş olduğu cesaret ve fedâkârânesinden dolayı ordu namına mumaileyhe [adı geçene] karşı beyan-ı teşekkürle 3 Kanun-ı evvel 330 [16 Aralık 1914] tarihinden itibaren yüzbaşı kıdemine terfii ile Devlet-i Aliyye-i Osmaniye harp madalyasına nâil olmuş olmakla işbu tasdikname mumaileyh yedine [adı geçenin kendisine] i’tâ kılındı [verildi].
5 Mayıs 331 [18 Mayıs 1915]. Başkumandan Vekili ve Harbiye Nâzırı Enver
Ermeni Tehciri[değiştir | kaynağı değiştir]
Ermeni soykırımı zamanında, Sarkis Torosyan Enver Paşa'dan ailesi için güvence aldı. Fakat, Kayseri Valisi Salih Zeki Bey, Enver Paşa'nın emirini yok saydı ve Torosyan ailesini tehcir etti. Sarkis Torosyan'ın babası Ohannes ve annesi Vartuhi öldürüldü ve sadece kız kardeşi Bayzar kendisini kurtarabildi.[8] Torosyan, nişanlısı Cemile ile beraber Çanakkale’den Makedonya'ya geçti ve önce Romanya ve son olarak Suriye cephesine gönderildi. Tel Halaf’taki kamplarda kız kardeşini buldu ve hikâyeyi tüm ayrıntıları ile öğrendi. Fakat kısa süre sonra, kız kardeşi Bayzar ve Cemile hastalanarak öldü. Ailesini kaybeden Torosyan Türk hükümetine karşı intikam peşine düştü.
Arap isyanı[değiştir | kaynağı değiştir]
1918 Eylül ayında Nablus Hezimeti sırasında Arap isyanına katılıp, eski ordusuna karşı savaştı.[8] Anılarında “Türk Ordusu’nun belinin kırılmasına katkıda bulunmuştum…” yazılmıştır.[9]
Ermeni Lejyonu[değiştir | kaynağı değiştir]
Yüzbaşı Serkis Bey, Kilikyalı Ermenilerin ve Fransız Kemallılara karşı, yerli savunmaya katılmış ve örgütlenmiştir. Torosyan günlüğünde, Fransız ordusunun Kemalistlere silah ve mühimmat verdiğinden şüphelendiğini yazmıştır. Fransız ihanetini hissettikten sonra, ailesinin daveti ile ABD Pensilvanya eyaletine yerleşmiştir.[kaynak belirtilmeli]
Mirası[değiştir | kaynağı değiştir]
Tarih bilimciler Robert Fisk ve Ayhan Aktar'a göre, Torosyan'ın hayatı ve başarıları Ermeni kökenli olduğundan dolayı unutulmuş ve Türk tarihinden silinmiştir.[8][9][10]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b "O kitapta sadece dedemin savaşta yaşadıkları var". Radikal. 1 Haziran 2013. 16 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2013.
- ^ Torossian, Sarkis (1947). From Dardanelles to Palestine: a true story of five battle fronts of Turkey and her allies and a harem romance (Personal Memoirs). Boston: Meador Pub. Co. s. 219.
- ^ a b c "Sarkis Torossian: an Armenian hero of Dardanelle". Armenian Genocide Museum. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2013.
- ^ a b Aktar, Ayhan (2012). Yüzbaşı Sarkis Torosyan – Çanakkale’den Filistin Cephesi’ne. İstanbul: İletişim Yayınları. 30 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2013.
- ^ "Sarkis Torosian". Findagrave. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2013.
- ^ Robert Fisk: The Armenian hero whom Turkey would prefer to forget 13 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The Independent. Retrieved 12 May 2013.
- ^ "Sarkis Torossian Debate". Taner Akcam. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2013.
- ^ a b c "Çanakkale'nin unutturulan kahramanı Sarkis Torosyan". Agos. 10 Ağustos 2012. 7 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2013.
- ^ a b Erciyes, Cem (17 Ağustos 2012). "Torosyan neden ihanet etti?". Radikal. 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2013.
- ^ Fisk, Robert (12 Mayıs 2013). "The Armenian hero Turkey would prefer to forget". Indepedent. 16 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2013.
