SMS Scharnhorst
| |
| Tarihçe | |
|---|---|
.svg){kind=small} Alman İmparatorluğu
| |
| Adı | Scharnhorst |
| Adının geldiği yer/kişi | Gerhard von Scharnhorst[1] |
| Sipariş | 1904 |
| İnşa eden | Blohm & Voss, Hamburg |
| Kızağa konuluşu | Ocak 1905 |
| Denize indirilişi | 22 Mart 1906 |
| Görevlendirme | 24 Ekim 1907 |
| Akıbet | 8 Aralık 1914'te Birinci Falkland Adaları Muharebesi'nde batırıldı. |
| Genel karakteristik | |
| Sınıf ve tipi | Scharnhorst sınıfı zırhlı kruvazör |
| Deplasman |
12.985 ton 10.266 metrik ton (tam yük) |
| Uzunluk | 144.6 m (474 ft) |
| Genişlik | 21.6 m (71 ft) |
| Su çekimi | 8.37 m (27.5 ft) |
| İtme gücü |
18 adet Schulz Thornycroft Kazanı 3 adet üçlü genleşme tipi buhar motoru 27.759 BG (denemelerde). |
| Hız | 22.7 knot (42 km/sa) |
| Menzil |
10 kn (19 km/sa; 12 mph) hızla 5.000 deniz mili (9.300 km; 5.800 mil) 20 kn (37 km/sa; 23 mph) hızla 2.200 deniz mili (4.100 km; 2.500 mil) |
| Silah donanımı |
8 × 21 cm (8.2 inç) silah (2 × 2, 4 × 1) 6 × 15 cm (5.9 inç) silah (6 × 1) 18 × 8,8 cm (3.45 inç) silah (18 × 1) 4 × 45 cm (17.7 inç) torpido tüpü |
| Zırh |
Kemer 15 cm (6 inç) Taret 18 cm (7 inç) Güverte 3.8 ilâ 6.4 cm (1.5 / 2.5 inç) |
SMS Scharnhorst Alman İmparatorluk Donanması'na bağlı 12.985 tonluk bir zırhlı kruvazör idi, Almanya'nın Hamburg kentindeki Blohm & Voss tersanesinde inşa edildi. Kardeş gemi Gneisenau'nun da mensup olduğu sınıfının lider gemisiydi. Scharnhorst ve Gneisenau, önceki kruvazör sınıfı Roon'un geliştirilmiş haliydi; daha fazla ana bataryayla donatılmışlardı ve daha yüksek hız yapılabiliyordu. Reformcu Prusyalı General Gerhard von Scharnhorst'dan ismini alan gemi 24 Ekim 1907 tarihinde hizmete girdi.
1911 yılında Scharnhorst, Gneisenau ile beraber Çin'in Qingdao şehrini üs edinen Alman Doğu Asya Fırkası'na atandı. Koramiral Maximilian von Spee komutasındaki donanmanın çekirdeği olarak hizmet ettiler. Amerika'nın güney kıyılarına ulaşmadan önce Ağustos 1914'te I. Dünya Savaşı'nın başlamasından sonra iki gemi, üç hafif kruvazörün ve birkaç kömür gemisinin eşliğinde Pasifik Okyanusu'nu geçti; bu süreçte yollarını kesmek için gönderilen çeşitli İtilaf deniz kuvvetlerinden kurtuldular. 1 Kasım 1914 tarihinde Scharnhorst ve Doğu Asya Fırkası'nın geri kalanı, İngiliz fırkasıyla karşılaştı ve yapılan muharebede İngiliz fırkası yenildi. Ağır yenilgi İngiliz Amiralliği'ni harekete geçirdi, von Spee'nin filosunun peşine düşmek ve bu filoyu yok etmek üzere iki muharebe kruvazörü sevk edildi; nitekim 8 Aralık 1914 tarihinde yapılan Falkland Adaları Muharebesi'nde bu görev başarıyla tamamlandı.
İnşası[değiştir | kaynağı değiştir]
Scharnhorst, Almanya'nın Hamburg kentindeki Blohm & Voss tersanesinde 175 inşa numarası ile 1905 yılında kızağa kondu. 23 Mart 1906'da denize indirildi ve bir buçuk yıl içinde, 24 Ekim 1907 tarihine donanmada göreve başladı. Geminin Alman hükûmetine maliyeti 20.319.000 Goldmark oldu.[2] Gemi Açık Deniz Filosuyla birlikte hizmet edebilmek üzere tasarlansa da[3] savaş filosuyla beraber görev yapmak için çok zayıf görüldü ve denizaşırı göreve verildi ve daha iyi bir performans sergiledi.[4]
Scharnhorst 144.6 metre uzunlukta (LOA), 21.6 m genişlikteydi ve su çekimi 8.37 m idi. Geminin deplasmanı standart olarak 11.616 metrik tondu; deplasmanı tam yükle 12.985 tona çıkabilmekteydi. Scharnhorst'un mürettebatı 52 subay ve 788 erden oluşuyordu; bunlardan 14 subay ile 62 er kadroya ek olarak fırka komutanına bağlı personellerdi.[2]
Scharnhorst'un ana silahları sekiz adet 21 cm'lik (8.2 inç) SK L/40 toplardan oluşuyordu.[Not 1] gemi üstyapısında biri burunda biri kıçta olmak üzere ikiz taretlerde bu topların dördü monteliydi, geri kalan dördü ise tekli kanat taretlerinde monte edilmişti. İkincil silahlar ise MPL kazamatlarında monteli olan altı adet 15 cm'lik (5.9 inç) SK L/40 toplardan[Not 2] ve kazamatlara monteli on sekiz adet 8.8 cm'lik (3.45 inç) toplardan oluşuyordu. Aynı zamanda gemi dört adet 44 cm'lik (17 inç) sualtı torpido tüpleriyle donatılmıştı. Bunlardan biri pruvada, ikisi geminin yanlarında ve biri de kıçtaydı.[2]
Hizmet geçmişi[değiştir | kaynağı değiştir]
1909'da Scharnhorst Alman Doğu Asya Fırkası'na (Alm: Ostasiengeschwader) atandı, bunu 1910'da Gneisenau takip etti. Scharnhorst'un bayrak gemisi olmasıyla beraber iki kardeş gemi fırkanın çekirdeğini oluşturdu.[2] İki kardeş gemi de mükemmel topçulara sahipti, Gneisenau Kayzer Kupası'nı iki kere kazanırken[5] ve Scharnhorst da 1913 - 1914 yıllarında ikinci sırada yer almıştı.[6]
Doğu Asya Fırkası tarafından her sene yapılan yaz seferi Haziran 1914'te başladı. Gneisenau ile Scharnhorst, kömür ikmalinin yapılacağı Nagazaki'de buluştu. Daha sonra güneye doğru gittiler ve kömür temin edecekleri Chuuk Lagoon'a Temmuz ayının başında ulaştılar. Yoldayken Avusturya-Macaristan tahtının veliahtı Arşidük Franz Ferdinand'ın suikast haberi alındı.[7] 17 Temmuz'da Doğu Asya Fırkası Caroline Adaları'ndan Ponape'ye ulaştı. Böylece Von Spee'nin Alman radyo iletişim ağına erişim fırsatı oldu; Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun Sırbistan'a savaş açtığını, Rusya'nın Avusturya-Macaristan'a ve belki de Almanya'ya karşı seferberlik ilan ettiğini öğrendi. 31 Temmuz'da Almanya'nın toplanan orduların terhis edilmesi için Rusya'ya verdiği ültimatomun süresinin biteceği bilgisi alındı. Von Spee, gemilerine savaş için hazırlanmaları emrini verdi.[Not 3] 2 Ağustos'ta Kayzer II. Wilhelm, Rusya'ya ve onun müttefiği Fransa'ya karşı seferberlik emri verdi.[8]
I. Dünya Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]
.jpg)
I. Dünya Savaşı patlak verdiğinde Scharnhorst, Amiral Maximilian von Spee'nin Doğu Asya Fırkası'nda bayrak gemisiydi. Filo Scharnhorst ile kardeş gemisi Gneisenau'dan ve Emden, Nürnberg, Leipzig hafif kruvazörlerinden oluşmaktaydı.[9] 6 Ağustos 1914'te Scharnhorst, Gneisenau ve tedarik gemisi Titania ile Japon kömür gemisi Fukoku Maru hâlâ Ponape'deydi.[10] Von Spee, Pasifik'te dağınık vaziyette seyir halindeki hafif kruvazörlerini geri çağırmak üzere emir verdi.[11] Nürnberg o gün von Spee'nin kuvvetlerine katıldı.[10]
Von Spee, kuvvetlerini toplamak üzere en iyi yer olarak Orta Pasifik'te bulunan Alman üssü Kuzey Mariana Adaları'ndan Pagan adasını seçti. Mevcut tüm kömür gemileri, tedarik gemileri ve yolcu gemileri, o adada Doğu Asya Fırkası'yla birleşmek üzere emir almıştı.[12] 11 Ağustos'ta von Spee, Pagan adasına ulaştı; Emden ile yardımcı kruvazör Prinz Eitel Friedrich'in[Not 4] yanı sıra birkaç tedarik gemisi fırkaya katıldı.[13]
Scharnhorst ile Gneisenau, Emden ve Nürnberg'le gruplandırıldı, dört geminin tamamı da Şili'ye gitmek üzere Orta Pasifik'ten yola çıktı. 13 Ağustos'ta Emden'in kaptanı Komodor Karl von Müller, gemisinin düşman ticaret gemilerine saldırması için von Spee'yi ikna etti. Bu zamana kadar fırka Dresden ve Leipzig savaş gemileriyle takviye edilmişti.[14] Dresden Karayipler'de konuşlanmıştı,[9] ancak von Spee'nin Alman deniz kuvvetlerine birleşme emrini verdiği sırada San Francisco'daydı.[15] 14 Ağustos'ta Doğu Asya Fırkası, Marshall Adaları'ndan Enewetak Atoll'a Scharnhorst öncülüğünde gitmek üzere Pagan'dan ayrıldı.[16] 20 Ağustos'ta vardıktan sonra gemilere tekrar kömür ikmali yapıldı.[17]
Alman yüksek komutanlığını haberdar etmek için, tarafsız devletler üzerinden bilgi göndermek üzere Maximilian von Spee 8 Eylül'de Nürnberg'i Honolulu'ya gönderdi. Nürnberg, Alman kolonisi Samoa'nın müttefikler tarafından ele geçirildiği haberiyle geri döndü. 14 Ağustos'ta Scharnhorst ve Gneisenau, durumu araştırmak üzere Apia'ya gitti ancak uygun bir hedef bulunamadı.[18] 22 Eylül'de yapılan Papeete Muharebesi'nde Scharnhorst ve Doğu Asya Fırkası'nın geri kalanı koloniyi bombaladı.[19] Bombardıman sırasında Fransız gambotu Zélée Alman topçu ateşiyle batırıldı. Limandaki mayınlardan kaynaklanan endişe, von Spee'nin limandaki kömür stoğunu zapt etmesine engel oldu.[20] 12 Ekim'de Scharnhorst ve fırkanın geri kalanı Paskalya Adası'na ulaştı. Amerikan sularından gelen Dresden ve Leipzig orada fırkaya katıldı. Bölgede bir hafta geçirilmesinin ardından Şili'ye gitmek üzere gemiler yola çıktı.[21]
Coronel Deniz Muharebesi[değiştir | kaynağı değiştir]
İngilizlerin Güney Amerika kıyılarında Alman fırkasına karşı koymak için yeterli kaynakları yoktu. Tümamiral Christopher Cradock, Good Hope ve Monmouth zırhlı kruvazörlerine, Glasgow hafif kruvazörüne ve Otranto yardımcı kruvazörüne komuta etmekteydi. Filotilla, ayrıca Canopus ön-dretnotu ve Defence hafif kruvazörüyle takviye edilmişti. Ancak Defence Coronel Muharebesinin bitişinden sonra filotillaya katılabilmiştir.[22] Cradock, yüksek hıza çıkamayan Cannopus'u Alman gemilerini çarpışmaya zorlayamayacağı düşüncesiyle geride bıraktı.[23]
26 Ekim akşamı Scharnhorst ve fırkanın geri kalanı, Şili'nin Mas a Fuera adasından ayrılarak doğuya yöneldi. Von Spee, Glasgow'un 31 Ekim'de Coronel'de görüldüğünü öğrendikten sonra fırkayı iskeleye doğru döndürdü.[23] 1 Kasım öğleden sonra hedefine ulaştığında yalnızca Glasgow'u değil Good Hope, Monmouth ve Otranto'yu da karşısında buldu. O sırada Canopus, kömür ikmal gemileriyle birlikte hâlâ 300 mil (480 km) kadar gerideydi.[24] Saat 17:00'de Glasgow, Alman gemilerinin farkına vardı. Cradock, önden arkaya Good Hope, Monmouth, Glasgow ve Otranto olmak üzere bir savaş düzeni oluşturdu. Von Spee, güneş ufukta biraz daha alçalana ve İngiliz gemileri batan güneşe karşı silüet oluşturana kadar çatışmayı geciktirmeye karar verdi. Cradock ise Otranto'nun yarar sağlamayacağını düşünerek formasyondan ayırdı.[25]
Saat 19:00'da Alman gemileri çarpışmak üzere yakınlaştı.[25] Schanhorst, Good Hope ile çatışmaya girdi ve en azından 35 defa isabet kaydetti. İsabet eden mermilerden biri geminin mühimmat deposuna nüfuz etti ve saat 19:57'de Good Hope şiddetli bir patlamayla imha edildi.[6] Aynı zamanda Nürnberg, Monmouth'un yakın menziline girdi ve üzerine mermi yağdırdı.[26] Saat 20:20'den sonra Glasgow Monmouth'u tek başına bırakmak zorunda kaldı ve güneye kaçıp Canopus gemisiyle birleşti. Monmouth, 21:18'de alabora olarak battı.[27] Bu iki İngiliz zırhlı kruvazörünün batmasıyla beraber aralarında Amiral Cradock'un da bulunduğu 1.600 kişi öldü. Alman kayıpları ise azdı. Ancak Alman savaş gemileri, ellerindeki mühimmatın %40'ını harcamıştı.[25] Scharnhorst'a muharebe sırasında iki mermi isabet etmiş ancak mermilerin ikisi de patlamamıştı.[27]
Falkland Adaları Muharebesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Yenilgi haberi Londra'ya ulaşınca Kraliyet Donanması, Doğu Asya Filosu'nun peşine düşecek ve bu filoyu yok edecek bir kuvvet oluşturmaya başladı. Bu amaçla yeni muharebe kruvazörleri Invincıble ile Inflexible, Büyük Filo'dan ayrılarak Koramiral Doveton Sturdee'nin emrine verildi.[28] İki gemi 10 Kasım'da Devonport'tan ayrıldı, Falkland Adaları'na giderken Carnavon, Kent, Cornwall zırhlı kruvazörleri; Bristol, Glasgow ve Otranto hafif kruvazörleri bu iki gemiye katıldı. Sekiz gemilik bu kuvvet7 Aralık'ta Falkland Adaları'na ulaştı ve hemen kömür ikmali yaptı.[29]
Aynı sabah Alman hattının ilk iki savaş gemisi Gneisenau ile Nürnberg, telsiz vericisini imha etmek maksadıyla Falkland Adalarına yaklaştı. Gneisenau'nun gözcüleri Port Stanley'in limanında iki muharebe kruvazörünü tespit etti ve bu sırada karaya oturtulmuş olan İngiliz devriye gemisi Canopus, 30.5 cm'lik toplarıyla ateş açtı ve Alman gemileri geri çekildi.[29] Almanlar güneydoğu yönünde 22 kn (41 km/sa; 25 mph) hızla bir rota tutturdular. Scharnhorst ortada, Gneisenau ile Nürnberg önde, Dresden ile Leipzig ise gerideydi. Hızlı İngiliz muharebe kruvazörleri hemen seyir aldı ve kendilerine nazaran yavaş kalan Alman Doğu Asya Filosu'nu takip etmeye başladı.[29]
Saat 13:20'de İngiliz gemileri Scharnhorst'u ve diğer kruvazörleri yakaladıktan sonra 14 km menzilden topçu ateşine başladı.[30] Von Spee, Alman kruvazörlerinin, daha hızlı olan İngiliz muharebe kruvazörlerinden kaçamayacağını anladı; Gneiseneau ile Scharnhorst İngilizlerle yüzleşirken, diğer üç hafif kruvazörün kurtulma girişiminde bulunmasını emretti. Muharebe kruvazörleri silah üstünlüğü oldukları Gneisenau ve Scharnhorst ile uğraşırken, Sturdee zırhlı ve hafif kruvazörlerini, Alman hafif kruvazörlerini takip etmekle görevlendirdi.[31] Inflexible, Gneisenau'ya saldırırken Invincible de Scharnhorst'a ateş açtı. Sturdee, von Spee'nin daha küçük 21 cm'lik toplarının menziline girmemek için kuzeye doğru iki kerte dönerek aradaki mesafeyi açmaya çalıştı. Bu manevraya güneye doğru hızlı bir dönüş yaparak cevap veren Von Spee, Sturdee'yi de güneye manevra yapmaya mecbur etti Bu şekilde Scharnhorst ile Gneisenau'ya 15 cm'lik toplarıyla ateş edebilecek kadar mesafeyi kapama fırsatı buldu. İsabetli atışları yüzünden İngiliz gemileri uzaklaşmak zorunda kaldı.[32]
Saat 15:30 olduğunda Scharnhorst'un gövdesinde, su kesiminin altında birçok delik açılmıştı, geminin üçüncü bacası imha edilmiş ve gemide çok önemli bir yangın başlamıştı. Su kesimi, normalden 0,91 metre daha yükselmişti. Saat 16:04'te Inflexible, Schanhorst'un hızlıca iskeleye doğru yan yatmaya başladığını gözlemledi ve 16:17'de Scharnhorst battı.[33] Aralarında Von Spee'nin de bulunduğu 860 denizciyle gemiyle birlikte battı.[2] Gneisenau, Leipzig ve Nürnberg de battı. Sadece Dresden kaçmayı başarabildi, ancak daha sonra bu gemi de Juan Fernández Adaları'na kadar takip edildi ve batırıldı. Alman fırkasının toptan imha edilmesi sonucunda aralarında von Spee'nin iki oğlunun da bulunduğu yaklaşık 2.200 Alman denizci subay ve er hayatını kaybetti.[30]
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Alman İmparatorluk Donanması literatüründe "K" harfi Kanone (top) anlamındadır, L/40 ise top namlusunun uzunluğunu belirtir. SK (Schnelladekanone) ise topun hızlı doldurulabilen bir top olduğunu belirtir. Bu örnekte, topun namlusu 40 kalibre uzunluğundadır, yani top namlusunun uzunluğu topun namlusunun iç çapının 40 katıdır.
- ^ MPL'nin açılımı Mittel-Pivot-Lafette'dir (Hareketli Merkezi Kaide). Bkz. NavWeaps (Ammunition, Guns and Mountings).
- ^ Bu emir, geçit töreni üniforması, halı, mobilya ve yanabilecek diğer eşyalar gibi zaruri olmayan eşyaların geride bırakılacağı anlamına geliyordu. Bkz. Hough, s.17
- ^ Prinz Eitel Friedrich, düşman ticaret gemilerine baskın yapmak üzere teçhizatlandırılmış bir yolcu gemisiydi. Bundan dolayı yardımcı kruvazör denilmiştir.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Notlar
- ^ Rüger, s. 60
- ^ a b c d e Gröner, s. 52
- ^ Herwig, s. 44
- ^ Gardiner&Gray, s. 142
- ^ Hough, s. 3
- ^ a b Strachan, s. 35
- ^ Hough, s. 11-12
- ^ Hough, s. 17-18
- ^ a b Halpern, s. 66
- ^ a b Halpern, s. 71
- ^ Hough, s. 1-2
- ^ Hough, s. 3-4
- ^ Hough, s. 5
- ^ Herwig, s. 155-156
- ^ Hough, s. 2
- ^ Hough, s. 23
- ^ Hough, s. 33
- ^ Strachan, s.471
- ^ Strachan, s. 472
- ^ Halpern, s. 89
- ^ Hawkins, s. 34
- ^ Herwig, s. 156
- ^ a b Halpern, s. 92
- ^ Halpern, s. 92-93
- ^ a b c Halpern, s. 93
- ^ Herwig, s. 157
- ^ a b Strachan, s. 36
- ^ Strachan, s. 41
- ^ a b c Strachan, s. 47
- ^ a b Herwig, s. 158
- ^ Bennett, s. 117
- ^ Bennett, s. 118
- ^ Bennett, s. 119
- Genel
- Geoffrey Bennett, Naval Battles of the First World War (2005). London: Pen & Sword Military Classics. ISBN 978-1-84415-300-8. OCLC 57750267 21 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Robert Gardiner & Randal Gray, Conway's All the World's Fighting Ships: 1906–1921 (1985). Annapolis: Naval Institute Press. ISBN 978-0-87021-907-8.
- Erich Gröner, German Warships: 1815–1945 (1990). Annapolis: Naval Institute Press. ISBN 978-0-87021-790-6. OCLC 22101769 1 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- Paul G. Halpern, A Naval History of World War I (1995). Annapolis: Naval Institute Press. ISBN 978-1-55750-352-7. OCLC 57447525 21 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- Nigel Hawkins, Starvation Blockade: The Naval Blockades of WWI (2002). Annapolis: Naval Institute Press. ISBN 978-0-85052-908-1.
- Holger Herwig, "Luxury" Fleet: The Imperial German Navy 1888–1918 (1998). Amherst, New York: Humanity Books. ISBN 978-1-57392-286-9. OCLC 57239454 9 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- Richard Hough, Falklands 1914: The Pursuit of Admiral Von Spee (1980). Periscope Publishing. ISBN 978-1-904381-12-9.
- Jan Rüger, The Great Naval Game: Britain and Germany in the Age of Empire (2007). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0521875765. OCLC 124025616 26 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- Hew Strachan, The First World War: Volume 1: To Arms (2001). Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-926191-8.