SAVAK
سازمان اطلاعات و امنیت کشور | |
 Kurumun logosu | |
| Genel bilgiler | |
|---|---|
| Kuruluş tarihi | 1957 |
| Kapanış tarihi | 1979 |
| Sonraki kurum | |
| Adres | Tahran, İran |
| Personel sayısı | 60.000 |
| Yönetici(ler) |
|
SAVAK (Farsça: ساواک, veya سازمان اطلاعات و امنیت کشور, romanize: Saziman-ı İttilât ve Emniyet-i Keşver; "İstihbarat ve Devlet Güvenlik Örgütü"), İran'da Pehlevî Hanedanı döneminde faaliyet göstermiş istihbarat teşkilatıydı. 1957 yılında casus yetiştirmek ve istihbaratçı eğitmek amacıyla CIA yardımıyla kurulmuştur.[1]
Adı, İran eski savunma bakanı Ali Rıza Asgari'nin kaybolmasıyla gündeme gelmiştir. Hakkında fazla bilgi bulunmaması ve fazla gündeme gelmemesi nedeniyle en gizli servislerden biri olarak görülmektedir. Olası bir savaş durumunda orduya dahil edilebilecek 60.000 kadar özel tim eğitimli istihbaratçısının hazır durumda olduğu iddia edilmektedir.[2] SAVAK'ın teknoloji konusunda da eğitim verilen üssünde, İran'ın tüm iletişim kaynakları denetlenmekteydi. SAVAK'ın tutuklama ve soruşturma yetkileri neredeyse sınırsızdı ve Evin Cezaevi gibi kendi gözaltı merkezlerine sahipti.[3]
1979'da İran İslam Devrimi ile beraber yerini belki de dünyanın en gizemli ve ölümcül ancak gücü ülke içine sınırlı istihbarat birimi olan istihbarat bakanlığına (VEVAK) bırakmıştır. İran İslam Devrimi'nin zafere ulaşması SAVAK'ın sistem hatasının bir ürünü olduğu iddia edilmektedir. Devrim sonrası SAVAK'ın birçok elemanı yurtdışına kaçmış birçoğu idam edilmiş ve bazılarının yeni istihbarat teşkilatının kurulmasında yardımcı olduğu iddia edilmektedir.
Devrim öncesi Irak ve diğer Arap ülkeleriyle İran arasındaki ezeli düşmanlığın ürünü olan sürtüşmelerde zamanında gelen istihbaratlar ile duruma ordunun el koyup savaşın engellenmesi SAVAK'ın İran'ın dışında etkin bir istihbarat birimi olduğunu göstermektedir.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ SAVAK 4 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Library of Congress Country Studies. 29.07.2014 tarihinde erişilmiştir.
- ^ Dilip Hiro, Iran under the ayatollahs (1987), s. 96.
- ^ Ministry of Security SAVAK 4 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Federation of American Scientists.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
 |
Wikimedia Commons'ta SAVAK ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Ministry of Intelligence and Security VEVAK - Iran Intelligence Agencies 5 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.